Blogue - Mario Regueira

17/11/2024 by marioregueira

Ártico

De todos os comentarios marcados preliminarmente como spam que chegaban daquela ao blogue, aquel era diferente. Érao pola temática, xa que por algunha razón non ofrecía citas na túa cidade, cremas milagrosas para a entreperna nin medicamentos contra a disfunción eréctil. O comentario, acompañado pola súa ligazón correspondente, era unha loanza enormemente farragosa e grandilocuente ao contido do post, aínda que sen mencionar nada en particular. Falo de memoria, pero a recreación da miña lembranza dá en algo deste tipo: “O máis brillante que levo lido nesta vida sobre unha cuestión tan elusiva e ao tempo tan controversial. Bótalle un ollo a isto que escribín sobre o tema”. A ligazón, por suposto, non levaba a ningún lugar que acollera debates filosóficos, senón que emparentaba con todo aquilo que o comentario non mencionaba: as citas, as cremas, as disfuncións eréctiles.

Como de desesperados están estes xeradores de spam que veñen colleitar a blogues supostamente “sisudos”? Fano, ademais, co anzol do afago e da admiración intelectual, algo que parece unha parvada pero que, para min, indica unha sensibilidade particular. Igual que aquela vez no 2000 no que medio mundo picara nun correo cun tema tan simple como intrigante “ILoveYou”, a mensaxe xogaba cun medio camiño entre a loa e a curiosidade, entre o universal e o intimamente persoal.

Puiden pensar nalgún momento que nada diso tería percorrido e que moi poucas persoas serían capaces de caer nun engado tan obvio. Foi moito antes de poder experimentar a parte máis grosa do spam académico. Nestes últimos anos vinculado precaria intermitentemente ao ensino universitario recibín catro ou cinco propostas para dirixir revistas ou seccións de xornais académicos. Se non estivese avisado, marabillaríame que o meu traballo fose coñecido en cidades do continente ou do sudeste asiático e mesmo podería chegar a pensar que era unha oportunidade, non só para min, senón para a propia cultura galega ter un voceiro desde Shangai ou Iacarta.

As prácticas das revistas depredadoras son algo coñecido, fan negocio cobrando a autores e autoras pola publicacións dos seus artigos, obviando, as máis das veces, os procesos de revisión por pares e a boa praxe académica que rexe as publicacións vinculadas á investigación. Aínda que hai unha grande vontade de dificultar o seu proceso, as propias publicacións académicas non depredadoras teñen problemas para reivindicarse ante estes negocios escuros. Por exemplo, as ofertas de Shangai e Iacarta non mencionaban os meus honorarios polo traballo de xestión e edición, pero é certo que as revistas acollidas por universidades “honestas” nas que colaborei, tampouco o fixeron nunca e mesmo é probábel que fosen os seus directorios os que puxesen o meu correo na pista destes caloteiros. Reivindicar o traballo académico honesto é moi difícil cando as túas mesmas institucións xogaron tantas veces coa explotación (“ben intencionada”) da boa vontade do alumnado e mesmo do profesorado disposto a colaborar.

Hai uns días recibía o correo que unificaba estas dúas experiencias. O Arctic Journal da Universidade de Calgary púñase en contacto comigo para pedirme, tras observar a miña produción académica na rede, un artigo para a súa revista. Eu, que teño publicado sobre a literatura galega de posguerra, literatura queer e, ultimamente, sobre ficción científica, non podía deixar de dar brincos de alegría. Pregúntome que viron en min, especialmente vendo os seus intereses na cultura inuit e nas covas do Yukon, pero xa teño unha idea para o artigo que lles vou enviar. Adianto a conclusión: na investigación académica fai moito, pero moito frío.

03/07/2024 by marioregueira

PoesIA

Orixinal do usuario de Flickr Takashi Yamamiya – CC 2.0 Generic

Con doce anos programei unha aparición de texto con aparencia de resposta espontánea nun MSX que xa daquela estaba obsoleto. Tratábase dunha secuencia moi sinxela pero que facía parecer que estaba conversando coa computadora e que esta era capaz de responder como se tivese conciencia propia e manexase, non só a lingua, senón tamén as referencias que aparecían na conversa. Fixérao para enganar un dos meus primos, que daquela estaba especialmente impresionado polo filme de Kubrick e polas posibilidades de poder falarmos coas máquinas. Conseguino aínda que, como bo ilusionista, desvelei a farsa pouco despois.

Faltaba moito, ou iso lle dixera entón, para desenvolvermos computadoras con posibilidade de resposta. Certamente, trinta e pico anos non foron poucos e se nos poñemos a afinar, se cadra non temos máis que unha ilusión algo máis complexa que o truco co que xogara aquela tarde dos anos noventa. É fácil pensar que hai unha conciencia detrás das plataformas, sobre todo porque non hai ningún primo máis vello que nos explique que non é así. Hai anos chamábanos a atención a xente maior que contestaba con porfavores e grazas e Alexa. Hoxe, descubrímonos moitas veces facendo cousas parecidas. E moita xente mesmo agarda a aparición inminente dun HAL 9000 disposto a facerse cos mandos da nave.

O tempo que chega está, sen dúbida, cheo de desafíos e de oportunidades. E son escenarios onde, máis que agardar pola catástrofe, sempre penso que o mellor e armarse de ferramentas discursivas, prepararse para explorar novas paisaxes e, mentres se poida, tratar tamén de xogar cos novos elementos. Tanto como creador como na miña faceta de investigador, non podo negar que sempre me vin fascinado por ese universo, aínda que nunca me dedicase máis que esporadicamente a el. Respondín con este espírito á convocatoria do proxecto Poes/IA: poesía e Intelixencia Artificial, que hoxe publica as achegas de oito poetas guiadas por esa vontade de camiñar novos territorios.

Participo cunha modesta proposta de colaboración entre ChatGPT e a miña propia creatividade. No fondo hai máis cousas: os mitos fundacionais do literario que vibran na referencia homérica, a propia idea do futuro e as autorías colectivas. E como digo no comentario que acompaña o poema, non son meus os versos máis ampulosos.

Canta ou deusa, texto de Mario Regueira para PoesIA

#intelixencia artificial #poesía

26/06/2024 by marioregueira

Paseando por Crime en Compostela

Teño que agradecer á organización da SELIC e mais á AELG a súa confianza en min para guiar dous paseos literarios ao redor do 40 aniversario de Crime en Compostela de Carlos G. Reigosa. Foi unha grande responsabilidade tomar as rendas dun evento tan sinalado, co propio autor falando pouco despois na carpa da SELIC o segundo día.

Crime en Compostela é lembrada por ser unha das primeiras incursións na novela comercial e nun xénero popular como a novela negra da literatura escrita en lingua galega. Tamén un dos primeiros éxitos comerciais da nosa literatura, coincidindo cun momento no que a construción dun mercado propio para o libro galego, nos parámetros da normalización cultural, era o novo obxectivo. Non desaparecía, pero si que pasaba a un certo segundo plano o impulso culto e artísticamente ambicioso que acompañara a literatura baixo a ditadura, máis preocupada pola súa dignificación que por atopar liñas comerciais ou a conquista dun público masivo, xa conectado con certas manifestacións da cultura popular.

A visión que tratamos de dar foi xustamente a dese momento de transición política da que o narrador parece ser enormemente consciente. Non só pola súa alusión a lugares e referentes políticos (o Parlamento Galego ou a casa de Ramón Piñeiro, unha das nosas paradas), senón tamén polo encontro que a novela presenta cos elementos do mundo moderno. O propio investigador, Nivardo Castro, é un vehículo desa transición entre dous momentos históricos: detective bronco pero cunha infancia no rural mindoniense, capaz de resolver as cousas coa violencia dun ex-lexionario, pero liricamente impresionado pola historia e a harmonía do casco vello compostelán. No fondo, o tempo moderno chegando a esa Galiza que o primeiro piñeirismo definía como allea á Historia e, por tanto, capaz de resistir nese estadio primordial todos os seus avatares, mesmo a propia posguerra.

É doado e ao tempo difícil trazar un plano da novela: a cidade histórica tira dun Nivardo fascinado, mentres que os asuntos criminais, salvo a aparición do cadáver, se resolven nos extramuros desta. O propio detective manifesta a súa sorpresa de que unha cidade así de fermosa poidan acontecer os mesmos crimes terríbeis que en Nova York, París, Marsella ou Londres. Se cadra nese aspecto se manifeste tamén unha das cuestións que se lle afearon no seu momento: a falta de escrutinio nunha sociedade na que o crime aparece como algo transplantado, relativamente novo e cuxo propio acontecemento parece pertencer a outro mundo. O primeiro paso para unha novela negra galega (e unha cidade) que nestes corenta anos tivo tempo de perder moitas desas inocencias sinaladas.

Outros materiais relacionados:

Imaxes da AELG

Entrevista do 13 de xuño de 2024 con Vituco Neira para a Radio Galega.

#Carlos G. Reigosa #Crime en Compostela #Novela negra #Roteiros e paseos #SELIC

26/05/2023 by marioregueira

O deserto dos leões

Falaba hai pouco nun artigo da lenda de Curros Enríquez e a súa “Cantiga”. O poeta escoita cantar polas rúas un poema seu levemente modificado de había moitos anos. Humildemente, vivín a miña propia lenda hai anos unha noite de San Xoán á beira dun río, cando o fío musical da celebración deu en facer soar “Trens cara ao sul”, un poema do meu libro Blues da Crecente que formaba parte dos lanzamentos previos deste O deserto dos leões que Malvares de Moscoso e J. CNNR presentaban onte nas redes.

Hai moitos anos e moitos acontecementos que me separan desa diloxía que foron os libros Tanxerina e Blues da Crecente. Ambos propuñan viaxes por territorios de excluídos e sometidos, repasaban as súas loitas e camiñaban polos seus mitos, trazando unha lectura colectiva que tamén apelaba á miña propia cultura. E sinto que este traballo continúa por ese percorrido, que alarga estas referencias implicando a máis persoas e que tamén as continúa da man dun estilo musical que bebe de todas as raíces da cultura das comunidades oprimidas. Non podo evitar unha enxurrada de recordos simplemente con ler os títulos, incluído o poema que deu título durante anos a este blogue, “O porto dos escravos”. Hai anos que non paso polo café de Rick a xogar coas súas ruletas trucadas, porén, é bon saber que polos camiños que atravesan o deserto e se dirixen cara ao sul, os que continúan os ronseis dos barcos que nos arrastraron a outras terras, hai unha música que continúa eses versos e os fai de tod@s.

17/05/2023 by marioregueira

O traballador na sombra

“Horas, meses, días, anos”

Dicir que Francisco Fernández del Riego foi un artífice na sombra dos proxectos culturais da posguerra ten algo de esaxeración pero tamén garda unha profunda verdade. Máis aló da visibilidade fulgurante que gañará a súa imaxe a partir deste 17 de maio que o homenaxea está ben deixar testemuño de que as cousas non sempre foron así. Fernández del Riego viviu grande parte da súa vida nunha segunda liña da perspectiva pública. Se a Editorial Galaxia tiña en Ramón Piñeiro unha cara pública que mesmo xogou co mesianismo en certos momentos, Fernández del Riego foi sempre unha figura moito máis discreta, aínda que tamén moito máis inqueda e activa. O autor está presente xa no tímido panorama cultural dos anos corenta que antecede a fundación de Galaxia en 1950. Codirector con Xaime Illa Couto do suprimido Suplemento del Sábado do xornal compostelán La Noche, e artífice tamén do Galician Programme da BBC, un fito na difusión internacional da cultura galega realizado nos anos máis duros da posguerra ante o desconcerto das autoridades franquistas. O autor entrégase a Galaxia cunha vocación que transcende a simple dimensión editorial do proxecto. Porque Galaxia nace, precisamente, para facer a política posíbel dun contexto cunha enorme represión política. O propio protagonista das Letras deste ano, ao botar contas a mediados dos anos noventa recoñécese un obreiro de Galaxia, para a que queima “horas, días, meses, anos” cunha teimosía impresionante.

Traballador tan incansábel como desorganizado, era capaz de producir obras alí onde comezan a percibirse ocos e necesidades. Foi o caso do Manual de Historia de la Literatura Gallega, editado en 1951 para disponibilizar unha historia literaria propia e actual, algo que faltaba no panorama cultural de noso. Polas opcións empregadas, merecería unha dura crítica privada de Ricardo Carvalho Calero. Reaccións que noutro contexto levarían a disputas e loitas de egos non tiñan esa transcendencia no panorama de reemerxencia cultural da posguerra galega e non cabían na actitude xeral de Fernández del Riego.

Disposto a traballar mesmo naquelas facetas que reforzaban o seu segundo plano, é destacábel tamén o papel de antólogo, realizando a primeira Escolma de poesía contemporánea da posguerra en 1959. Un traballo de cartografía da lírica galega do século XX; da que quedaba atrás, cunha significativa incorporación do Federico García Lorca dos poemas galegos, da que resistira con graves dificultades para publicar e daquela que agromaba acollida polo propio momento cultural que Galaxia estaba creando.

O seu papel como crítico literario, no que transloce un amateurismo tinguido de esforzo e vontade, caracterízase por ser unha das poucas visións abertas a entender a influencia das literaturas estranxeiras contemporáneas. Alí onde Ramón Piñeiro (e mesmo Carvalho Calero) manifestaban unha profunda aversión ante o existencialismo e as liñas experimentais que emanaban das literaturas europeas, Fernández del Riego dedica moito tempo e traballo a desentrañar as súas claves. Algo que implicaba entender unha cuestión central na historia literaria de posguerra: por que a nova fornada da narrativa galega se afastaba do modelo esencialista e sentimental do que fóra a literatura galega precedente por camiños que resultaban tan estraños aos seus maiores.

Consciente de que o seu labor estaba detrás das bambolinas, chama a atención como dentro dunha obra xigantesca, con vetas divulgativas e memorialísticas, reloce unha única obra literaria: O cego de Pumardeón (1992), novela de memoria sobre as experiencias da guerra. A obra, ironicamente, non aparece coa editorial Galaxia. Fernández del Riego afástase do proxecto durante os anos oitenta, doído con Ramón Piñeiro e molesto polo protagonismo que este decide darlle a Carlos Casares. Un trago amargo para alguén que, porén, seguiu entregando o seu traballo ímprobo á cultura galega coa mesma xenerosidade.

Resiliencia

“¿Sabe usted que está viviendo con permiso del enterrador?”. Fernández del Riego conta varias veces nas súas memorias a lúgubre pregunta que recibía vía telefónica nos primeiros meses da posguerra. Destituído como profesor universitario por desafección aos sublevados, o autor contaba cunha longa carreira no activismo político entre a que destacaban os feitos de ser dirixente da Federación Universitaria Escolar (FUE) e destacado membro do Partido Galeguista, organización coa que participara na propaganda do si ao Estatuto votado no mesmo 1936. A pesar de cumprir o trámite obrigatorio de incorporarse ás filas franquistas, non sería a única vez que sentiría o alento da represión: en 1947 era detido e sometido a Consello de Guerra, finalmente sobresido.

A estadía na cadea é un dos elementos que parece convencer ao autor de abandonar a vía da política clandestina e centrarse na posibilidade do activismo cultural, no que xa participaba pero ao que se entrega cunha intensidade renovada. Substituíase a resistencia polo que hoxe chamaríamos resiliencia, a adaptación á adversidade. Abríase tamén un dos interrogantes clásicos da historia do nacionalismo: que pasaría se os homes de Galaxia mantivesen, como fixeron vascos e cataláns, a vía da lexitimidade republicana e do Partido Galeguista?

Publicado en Faro de Vigo, suplemento Faro das Letras, 17/05/2023

#17 de maio #Fernández del Riego #Galaxia #Literatura

22/02/2022 by marioregueira

Os que vixían o centeo

“Acabei de ler O vixía no centeo e agora teño unhas ganas terríbeis de pegarlle un tiro a John Lennon”. A brincadeira é dos anos do liceo e segue tendo a súa graza, sobre todo porque non hai nin podería haber ningunha referencia a Lennon na novela de Salinger, composta e publicada en datas nas que o beatle estaba na súa máis tenra infancia. O asasino, porén, insistía en vincular o seu acto coa obra, abrindo un capítulo gorentoso das lendas literarias.

As teorías da conspiración din que, máis aló do seu contido, O vixía no centeo funcionaba como disparador para unha mente adulterada por programas estatais de manipulación. Alguén creara unha asociación ilóxica entre obxecto e acto até conseguir que o simple feito de deixar un exemplar do libro nunha caixa de correos servise para reactivar na memoria do suxeito unha misión previamente introducida no seu subconsciente. Por se fose pouco, a obra volve aparecer varias veces nas mans de asasinos ou atacantes de figuras públicas estadounidenses, incluído o que tratou de acabar en 1981 coa vida de Reagan.

Sendo fantasiosa, segue a ser unha explicación moito mellor que a que ciclicamente aparece nos medios de comunicación do Estado español cando, en calquera crime mediático, resaltan a ligazón cos produtos culturais cos que o seu executor estaba en contacto. A paixón por un videoxogo e unha novela sobre crimes no currículo escolar merecen ser destacadas dentro dunha causalidade nebulosa que leva as persoas a matar. No fondo, os medios beben da relación quixotesca da cultura española cos libros, non é casual que a súa obra nacional de referencia trate sobre un tipo ao que “se lle seca o cerebro” de tanto ler, chegando a confundir fantasía e realidade. A prevención desta relación indemostrábel foi a que serviu tamén de base para a censura eclesiástica e a franquista.

Porén, xa desde Cervantes, a posibilidade de que a literatura altere así a vida dunha persoa é unha ocorrencia que roza o idealismo. Un idealismo que, ironicamente, daría a razón á maior parte das correntes da literatura social de onte o hoxe. Se algo nos ensinaron as literaturas comprometidas é que non chega con convidar á lectura para converter alguén ideoloxicamente. E moito menos para que realice actos tan graves como os que saen estes días na prensa.

Iso non quere dicir que haxa que negar a relevancia das narrativas de ficción na configuración social. As diversas formas expresivas, coa súa relación coa fantasía, evidencian moitos máis aspectos da nosa realidade dos que nos gustaría pensar: as representacións ficcionais non falan só dun mundo evanescente e inmaterial, tamén deixan o rastro da nosa propia realidade e da nosa ollada sobre ela.

Porén, esa influencia acontece dunha maneira descentralizada e impredicible. Sempre conto que tomei unha das decisións máis transcendentais da miña vida á saída dun cine tras ver Hamam de Ferzan Ozpetek. Naquel momento da miña vida, eu mesmo procuraba a miña fuxida a Estambul e o meu reencontro con horizontes que aínda brillaban nos ollos da miña familia. Porén, dubido que un filme, ou ningunha narrativa ficcional poida servir como guía unívoca para decisións vitais. Tampouco volvería funcionar nun eu que xa non ten aqueles anos. A súa influencia é inesperada e subxectiva, e iso é unha das súas características máis revolucionarias: que poida sorprendernos e cambiar quen somos. Para ben ou para mal.

Fracasan os que tratan de buscar un accionador que, como un botón, poida converter unha obra en disparador dunha traxedia. No fondo, o que subxace nesta idea é unha visión triste e simplista do ser humano como escravo permanente dunha conspiración que pode anular a súa vontade en calquera momento. Unha humanidade que corre cara a precipicios que non é capaz de ver e que precisa dun vixilante permanente que lle corte o paso.

#Literatura #Ozpetek #Salinger

11/05/2021 by marioregueira

A emerxencia

Emergency! do usuario de Flickr Seabamirum Attribution 2.0 Generic (CC BY 2.0)

Unha das primeiras cousas que fai o persoal médico cando chega ao lugar dun accidente é entreter aquelas persoas desexosas por axudar. Para que os profesionais poidan atender sen interferencias ás persoas feridas é indispensábel mandar primeiro aquela señora tan preocupada á farmacia máis próxima por gasas ou ao rapaz que fixo un curso de reanimación para que comprobe que o tráfico se desvía do lugar. Atender unha emerxencia supón tamén recolocar esas boas vontades.

É unha dinámica que me lembra moitas veces ao estado da cultura galega. A nosa crise, a nosa identidade ameazada, a nosa situación precaria, é unha parte central e inherente ao noso propio relato cultural. Somos un accidente, non no sentido dun feito fortuíto, senón no dunha situación de emerxencia. Isto leva aparellada unha certa sensación constante de urxencia que abre o camiño a toda unha árbore de ansiedades posíbeis.

A literatura galega viviu sempre obsesionada por todos eses elementos que a podían habilitar como unha literatura equiparábel ás outras do seu propio contexto. Pérez-Barreiro Nolla conta nas súas memorias como Ramón Piñeiro era incapaz de entender a utilidade editorial de traducir e publicar máis obras de Shakespeare que o MacBeth. “Shakespeare xa está”, dicía, a cultura galega é un conxunto de elementos a ser riscados, a das grandes voces da literatura universal é só unha das súas listas.

Unha desas grandes ansiedades foi a do mercado. A tímida descentralización da España posfranquista e a entrada do galego no ensino permiten por primeira vez unha proxección editorial que poida aspirar a algo máis que ao resistencialismo das décadas anteriores. A literatura galega pasa a ter a obriga de construír un mercado editorial para demostrar a súa equiparación con outras, para demostrar que a nosa emerxencia non fala só dun accidente, senón tamén do acto de emerxer.

Poderíamos dicir que o tema do mercado propio saíu de forma pouco óptima, polo menos se xulgamos a persistencia da nosa obsesión co tema máis de corenta anos despois. O mercado editorial galego é unha constante, unha obsesión que se retro-alimenta e trata de xustificarse, sedimentando unha noción do que debe ser normal, sinalando furioso as súas supostas eivas e procurando responsábeis sen cesar. Non o sabemos, pero moitos deses indicios da nosa suposta “anormalidade” son enormemente frecuentes noutros contextos. Aínda hai pouco lía unha queixa sobre os críticos absurdamente benevolentes, empeñados en sinalar cada novidade editorial como unha verdadeira obra mestra sen fisuras. Escribíaa George Orwell nos anos 30 falando do contexto británico, pero poderiamos xogar a mudar nomes e lugares para que servise ao noso país. O que nunca mudaremos é a nosa sensación de que todo o estraño que nos acontece non é máis que un reflexo da eiva estrutural que nunca superaremos. Non nos enganemos, se se atopasen de fronte coa tan ansiada “normalidade”, a maioría dos actores do panorama cultural galego non serían sequera capaces de recoñecela.

PITR “Pierre Bourdieu” do usuario de Flickr Strifu Attribution-NonCommercial-ShareAlike 2.0 Generic (CC BY-NC-SA 2.0)

Onde te ves no canon? Preguntáronlle unha vez a Stephen King. “Entre os primeiros do segundo rango, onde está hoxe Somerset Maugham”. Case ninguén lembra ao que chegou a ser o autor mellor pagado do mundo, pero seguimos lendo e debatendo outros contemporáneos seus que nunca venderon tanto. É probábel que dentro de cen anos pase o mesmo con Stephen King, el polo menos así o cre, e demostra con iso ter unha visión máis lúcida das dinámicas literarias do que acostuma ser común entre os escritores de best-sellers.

Debemos priorizar un mercado literario galego guiado principalmente por valores capitalistas? A obsesión por unha normalidade sen referente recoñecíbel insiste en que si, a pesar de que moitas das persoas que o defenden saben (ou deberan saber) que o valor dunha obra literaria corre vías diferentes, e mesmo opostas, ás do beneficio capitalista. Por dicilo de forma sinxela: nin sequera os mercados literarios dos países capitalistas se rexen por este principio, como podería demostrar a perspectiva dun autor como Stephen King. Pero aí iremos nós, “normalizándonos”, coma sempre, por riba das nosas posibilidades.

Nada novo baixo o sol, non fai falta ser dos que pintan graffitis de Pierre Bourdieu nos muros para saber destas cousas, en realidade estas posturas mercado-céntricas nin son novas, nin son específicas do noso contexto. É bastante frecuente escoitalas entre persoas con poucas ou ningunha pista sobre como funcionan as dinámicas literarias. O preocupante é cando veñen de persoas cunha suposta formación e mesmo con algún papel determinante no mundo editorial galego.

E non poño en dúbida as boas intencións destas persoas nin a súa preocupación ante a nosa crónica situación de emerxencia. Só me pregunto se non será hora de encargarlles que vaian mercar gasas.

#Crítica #Galiza #George Orwell #Literatura galega #Mercado editorial #Pierre Bourdieu #Stephen King

28/04/2021 by marioregueira

Primeira presentación de Narrativa e imaxinario

A vida é aquilo que acontece mentres estás ocupado planeando outras cousas. A cita de Lennon sempre me pareceu atinada, pero que nunca me vin tan identificado con ela como o ano pasado, nos primeiros meses da pandemia.

Agora estamos afeitos, pero lembro aquelas primeiras semanas como un remuíño vago de estrañeza. Unha noite volvía de cear cuns amigos nun restaurante perdido das aforas da Estrada, xusto despois da presentación dun libro, e ao outro estaba vendo ao exército pasar pola miña rúa mentres unha calma tensa ao borde do estalido tomaba conta de todo. Co paso do tempo, decátome de que lembro máis aquela sensación de suspensión e inquietude que o primeiro contacto cos xeles visguentos ou a sensación estraña da máscara médica sobre o rostro.

A finais daquel marzo que rompeu, eu tiña unha cita en Compostela para presentar Narrativa e imaxinario nacional na reconstrución do campo literario na posguerra (1936-1966), o libro que naceu da miña tese de doutoramento. Estarían comigo o editor Manuel Bragado e o meu compañeiro de esforzos, confidente académico e director Arturo Casas. Non lembro un drama especial cando intercambiamos un par de mensaxes para comentar o evidente: quedaba cancelado, ao igual que o meu seguinte recital poético e ao igual que toda a actividade pública da cultura galega. O ruído de fondo era moito máis alto que o que facía unha presentación máis ao caer.

Hoxe, máis dun ano despois, e no medio das conquistas das novas normalidades, teño cita de novo para presentar este libro. Será virtualmente, grazas á UNICEPE do Porto, e volverei atoparme con Arturo Casas e, agardo, con moitas de vós.

#Arturo Casas #Literatura de posguerra #Literatura galega #Narrativa e imaxinario nacional #Porto #Portugal #Presentacións #UNICEPE

20/09/2020 by marioregueira

A punta do iceberg

Asinei e apoio esta campaña da Mesa porque creo que a nosa lingua ten que ter máis presenza tamén nas canles de televisión e especialmente na oferta infantil e xuvenil destas. Tiven a sorte de vivir como crianza a aparición da TVG, todo un acontecemento social, en particular porque naquel momento representaba un terzo da oferta televisiva da poboación galega, ao lado das outras dúas canles públicas en castelán. Mesmo tendo en conta a perda de peso da televisión centralizada, non é difícil calcular que a porcentaxe da oferta en lingua galega hoxe en día é notabelmente inferior, non chegando a unha décima parte da grella en aberto, nun cálculo enormemente optimista que obvia as canles de pago e outras plataformas.

E non só en cantidade: a xestión da TVG leva vivindo décadas de desleixo e profundo desinterese por parte das institucións que deberan convertela nun medio vivo e competitivo. A imposibilidade de acceder a un catálogo histórico ou a ausencia dunha aposta actual por contidos audiovisuais de interese son só unha parte das críticas posíbeis. Aínda podemos mencionar cuestións como o papel do medio no peche dunha páxina de fans, algo que denota unha incapacidade manifesta para entender e xestionar o novo momento histórico, ademais dun certo desprezo polo propio legado. E chega unha ollada á páxina da app da TVG na PlayStore para descubrir que, aínda que alguén se preocupou en dar un paso nas “novas” tecnoloxías, as queixas por mal funcionamento e falta de actualizacións copan a maior parte dos comentarios recentes.

A TVG converteuse nestes anos nun axente máis para deixar esmorecer á lingua, ao tempo que insiste na súa folclorización, a súa conversión nunha ferramenta para brincadeiras burdas e historias predicíbeis. Non admira que outras empresas do audiovisual comecen a acoller os relatos e narrativas da nosa propia historia, con todo o que iso redunda na posición subsidiaria que temos fronte aos grandes monstros mediáticos e á lectura internacional da nosa propia cultura. Tamén vemos, e agardo que sexa unha vía de futuro, como o contido en galego se abre paso noutras plataformas.

É importante que exista unha canle específica con programación infantil en galego. E porén, non é o único importante, cubrir ese oco e só comezar (e tarde) a primeira parte do traballo. De cara ao público infantil e xuvenil preocúpame máis que non haxa recursos relacionados coas súas formas de ocio que xa non son unicamente a programación televisiva centralizada, como o foi nos 80, ou nos 90, a década do Xabarín. Canles de youtube, series dobradas nas plataformas dixitais, videoxogos traducidos (ou mesmo producidos desde aquí) seguen clamorosamente ausentes sen que os poderes públicos galegos acaben por intervir o máis mínimo para mudar a situación ou para comprometer parte do investimento público no porvir da lingua e cultura propias.

A reivindicación do Xabarín, un contedor audiovisual de hai vinte e cinco anos atrás, é só a punta dun iceberg que, cun navegar maino, acabará sen dúbida por mandarnos a pique. Hai máis, moito máis, debaixo. Se cadra algún día poidamos ver como os nosos poderes públicos se ocupan das cuestións relevantes do mundo contemporáneo.

#A Mesa #Activismo e resistencia #anos 90 #Cinema e TV #galego #Lingua #Medios en galego #normalización #TVG #Xabarín Clube

10/09/2020 by marioregueira

O carballo e o suicida

Aquel era o carballo favorito do meu avó. Lembrábao da infancia e quedáballe diante da casa, acomodándose coa paisaxe. Até o día no que espertou e viu unha sombra estraña na ramaxe. O fillo dos veciños pendurárase del. Era un rapaz nese arco de idade do que falou hoxe A Raíña Vermella. Meu avó fixo o que tiña que facer: avisou á familia e ás autoridades.

Días despois, a nai do rapaz presentouse na porta da casa da miña familia. Pasaban a diario por diante e caíalles a alma aos pés cada vez que vían a árbore. Pediulle ao meu avó que o cortase e el, que sempre foi un bo home, asentiu sen máis. Meu avó xuraba poucas veces, pero estou seguro que esa foi unha delas. Xurar non é insultar, insúltase aos outros, pero xúrase contra divindade, contra o destino, contra a mala sorte que inza o país. Resmungando polo baixo pediu unha motoserra e ese mesmo día deu cabo da árbore que desapareceu para sempre da paisaxe cotiá da familia. Non se podía facer outra cousa.

Non foi o único caso que atopei na vida, sei máis dos que me gustaría de xente no rural que acaba pendurada en carballos ou nos celeiros. Pero a sociedade galega non é só o rural, e na cidade na que pasei a mocidade tamén era relativamente frecuente saber de compañeir@s de instituto que non regresarían máis, de xente que saltaba dos edificios máis altos ou de persoas que camiñaban dentro do mar até que este as levaba. Lonxe do tópico de revólver e tempa, sempre me sorprendeu o cotián que era matarse no meu país e como as reaccións estaban incribelmente adaptadas ao tabú. Fálase o xusto do tema e, alí onde se pode, acaban por borrarse os seus rastros.

Poderíamos falar moito do outro extremo, a romantización dos suicidas que tanto afecta a eidos como a literatura e as artes. Se pensamos que a obra de alguén é mellor ou máis interesante porque se matou, seguramente temos un problema de percepción artística e de xuízo crítico. Porén, por agora, o que afecta ao noso país e a unha parte moi concreta da nosa sociedade é o tabú. Hai percorrido antes de chegar ao suicidio, pasa polos investimentos en saúde e por un enfoque que analice en clave social e antropolóxica o que acontece. Seguir negando que é un problema social galego, continuar a achicar a sanidade pública e desprezar as vertentes que se ocupan da saúde mental e o ánimo das persoas é un camiño que só leva a que este drama invisíbel se enquiste e continúe a medrar nos abondosos silencios do país.

Nunca está ben cortar un carballo, polo menos tratemos de non facelo porque un rapaz decidiu que as súas fortes ramas aguantarían ben do peso do seu pescozo.

#Ciencia e tecnoloxía #Cotidiano #Día Mundial para a Prevención do Suicidio #Saúde mental #Suicidio