De todos os comentarios marcados preliminarmente como spam que chegaban daquela ao blogue, aquel era diferente. Érao pola temática, xa que por algunha razón non ofrecía citas na túa cidade, cremas milagrosas para a entreperna nin medicamentos contra a disfunción eréctil. O comentario, acompañado pola súa ligazón correspondente, era unha loanza enormemente farragosa e grandilocuente ao contido do post, aínda que sen mencionar nada en particular. Falo de memoria, pero a recreación da miña lembranza dá en algo deste tipo: “O máis brillante que levo lido nesta vida sobre unha cuestión tan elusiva e ao tempo tan controversial. Bótalle un ollo a isto que escribín sobre o tema”. A ligazón, por suposto, non levaba a ningún lugar que acollera debates filosóficos, senón que emparentaba con todo aquilo que o comentario non mencionaba: as citas, as cremas, as disfuncións eréctiles.
Como de desesperados están estes xeradores de spam que veñen colleitar a blogues supostamente “sisudos”? Fano, ademais, co anzol do afago e da admiración intelectual, algo que parece unha parvada pero que, para min, indica unha sensibilidade particular. Igual que aquela vez no 2000 no que medio mundo picara nun correo cun tema tan simple como intrigante “ILoveYou”, a mensaxe xogaba cun medio camiño entre a loa e a curiosidade, entre o universal e o intimamente persoal.
Puiden pensar nalgún momento que nada diso tería percorrido e que moi poucas persoas serían capaces de caer nun engado tan obvio. Foi moito antes de poder experimentar a parte máis grosa do spam académico. Nestes últimos anos vinculado precaria intermitentemente ao ensino universitario recibín catro ou cinco propostas para dirixir revistas ou seccións de xornais académicos. Se non estivese avisado, marabillaríame que o meu traballo fose coñecido en cidades do continente ou do sudeste asiático e mesmo podería chegar a pensar que era unha oportunidade, non só para min, senón para a propia cultura galega ter un voceiro desde Shangai ou Iacarta.
As prácticas das revistas depredadoras son algo coñecido, fan negocio cobrando a autores e autoras pola publicacións dos seus artigos, obviando, as máis das veces, os procesos de revisión por pares e a boa praxe académica que rexe as publicacións vinculadas á investigación. Aínda que hai unha grande vontade de dificultar o seu proceso, as propias publicacións académicas non depredadoras teñen problemas para reivindicarse ante estes negocios escuros. Por exemplo, as ofertas de Shangai e Iacarta non mencionaban os meus honorarios polo traballo de xestión e edición, pero é certo que as revistas acollidas por universidades “honestas” nas que colaborei, tampouco o fixeron nunca e mesmo é probábel que fosen os seus directorios os que puxesen o meu correo na pista destes caloteiros. Reivindicar o traballo académico honesto é moi difícil cando as túas mesmas institucións xogaron tantas veces coa explotación (“ben intencionada”) da boa vontade do alumnado e mesmo do profesorado disposto a colaborar.
Hai uns días recibía o correo que unificaba estas dúas experiencias. O Arctic Journal da Universidade de Calgary púñase en contacto comigo para pedirme, tras observar a miña produción académica na rede, un artigo para a súa revista. Eu, que teño publicado sobre a literatura galega de posguerra, literatura queer e, ultimamente, sobre ficción científica, non podía deixar de dar brincos de alegría. Pregúntome que viron en min, especialmente vendo os seus intereses na cultura inuit e nas covas do Yukon, pero xa teño unha idea para o artigo que lles vou enviar. Adianto a conclusión: na investigación académica fai moito, pero moito frío.