02/03/2020 by marioregueira

As chamadas

A noite pasada soñei con ela. Hai moitas historias onde os protagonistas viven cercados polo peso normativo das súas familias. Pero creo que son moitas as familias galegas nas que ese peso non ten unha forma explícita, iso non quere dicir que non exista, máis ben que é algo do que non se fala. Se algo me deixa a lembranza dos meus avós son as intrincadas formas que esa comunicación podía chegar a tomar. Unha vez, sentado no salón co meu avó, pouco antes de xantar un día de patrón, comezou a contarme historias do seu traballo, das viaxes que tivera que facer. Eu acababa de regresar dunha das miñas longas ausencias do país e puxemos en común o noso mapa, as nosas impresións sobre os mesmos lugares, con máis de cincuenta anos de distancia. Nun momento parou e cravou os ollos en min. “Sabes? Eu non lle teño medo á morte. Pero teño moito medo de sofrer”. Aínda hoxe non sei que mecanismo se lle moveu dentro. Sei que pouco despois comezou a perder os recordos e non tardaría en mirarme con desconcerto. “Como vai ser Mario este home de barbas. Mario é un neno loiro que levo a correr polo campo”. E sempre penso naquel día como se fose unha última chamada de auxilio. Porque neste país as cousas non se contan, a non ser que esteamos a piques de perdelas para sempre.

A miña avoa chamábame unha vez ao ano. Podía morrer alguén da familia que nunca recibiría outra chamada que non fose esa dende ese número. Día 2 de marzo, xeralmente contra o mediodía. Recoñezo que de pequeno, e aínda de adolescente, recibía o son do teléfono cunha mestura de fastío e cansazo. Que me vai contar xente coa que só falo de parvadas os días de patrón? Porén, acabei colléndolle o gusto a falar con ela, era algo que ía parello á recuperación paulatina da miña propia lingua. Tamén me acabei decatando de que, se eu non sabía falar por teléfono, ela tampouco, así que todo se convertía nun xogo. Preguntáballe polo avó, por se a fixera rabear, pola comida que ía facer ese día ou se aínda duraba a desas perolas que preparaba para rexementos invasores que nunca chegaban. A miña avoa foi unha descuberta tardía, pero gozosa. Víaa mirándome cun orgullo silencioso cando entraba pola porta falando galego. Ría coas súas brincadeiras picantes, unha mostra de inconformismo que daquela non podería entender como hoxe fago. Estremecíame cando contaba como marchara da escola (ela e meu avó desertaron moi cedo) despois de pelexar cunha das “señoritas” que falaban “castellano”. Lembro que un día me decatei de que tiña os ollos verdes, dun verde escuro e rebelde, como o dun lameiro ou o dunha pedra que nunca chegaría a ser preciosa. Un verde extinguido xeneticamente, pero que aínda hoxe non podo deixar de relacionar cos ollos claros dos humildes, os que nunca chegaremos a estrelas de cinema.

Hai anos que non recibo chamadas dese número. Igual debería chamar, como di René, e contar que quero volver, que é verdade que as patacas de “Santiágho” non son como as de aló e que quero marchar outra vez co carro cangado de caixas e caixas. Hoxe tampouco falei con ela, pero na véspera, como se soubese, apareceu nos meus soños para dicir co seu galego con gheada que feliz aniversario, que tiña que dicilo este día, neste país onde non se falan as cousas.

#Cotidiano#Memoria

07/12/2019 by marioregueira

Volver ás librarías

Marco Livorno

 

Había máis de sete anos que non presentaba un libro dentro das fronteiras do meu país e iso marca moito, é tempo abondo como para que pareza que o estás facendo (de novo) por primeira vez, case co mesmo entusiasmo e unha expectación que non encaixa co feito de que algo que escribiches esperte tanta atención, aínda que sexa na cotidianeidade socio-cultural dunha pequena cidade.

Estes sete anos non aconteceron nalgún místico país budista: o seu tempo pode dividirse en noites de hospital e outras (ás veces as mesmas) de lecturas e escrita académica compulsiva. Entre un cancro familiar e unha tese terminal. E todo isto no bosque da precariedade no que as fillas da Galiza aprendemos a sobrevivir a base de landras amargas e o apoio das camaradas.

Marco Livorno é un libro importante por iso, porque supón un regreso que nunca pensei que tivese que formalizarse. Porque o seu personaxe central soubo collerme da man para deixarme de volta nas barricadas e no campo literario no que, se o mundo fose perfecto, eu non debera saír nunca. E con Marco Livorno da man entramos tamén de volta nas librarías.

Para quen publicou os seus primeiros libros dentro do ambiente universitario de Compostela era frecuente notar esas bolboretas no estómago. Eu volvía das noites de esmorga e desviaba a ruta para pasar diante da Libraría Couceiro (daquela con dúas sucursais no Ensanche) para ver se o meu primeiro libro de narrativa seguía entre as novidades destacadas da súa vitrina. Algo semellante faciamos ao pasar por diante de Follas Novas e as fins de semana dabamos un pequeno rodeo camiño da estación de autobuses, na outra parte da cidade, para fitar os cristais da sempre ben abastecida Pedreira. Non foron as únicas, aínda que a memoria fai por gardarlles gratitude porque son das poucas que seguen abertas quince anos despois.

Volvo, con Marco Livorno, a entrar nesas librarías, a atopar unha das miñas portadas (pode que a mellor da miña traxectoria, grazas a Sole Rei) cun sorriso pampo e unha sorpresa que sempre é a mesma. Tamén en Chan da Pólvora, que daquela non existía e hoxe é un dos proxectos máis populares do estado nese mundo adverso que é o mercado do libro de comezos do século XXI. Unha fenda angosta entre as paredes pétreas de Compostela que se aferra a poesía como forma de impugnar o tempo atroz no que vivimos.

Marco Livorno

Nunca fun un defensor acérrimo do libro convencional polo feito de selo, esa causa cruzada na que moita xente está disposta a alistarse para loitar guerras nas que ninguén está combatendo. Os libros seguirán séndoo feitos de tinta, de luz ou píxels, porque sempre foron moito máis que un obxecto físico. E, en canto existamos como cultura, e a pesar dos tempos duros que atravesan, estou seguro de que tamén seguirán existindo as librarías, porque moitas delas foron sempre moito máis que un negocio no que vender unha mercadoría determinada. Foron lugares de resistencia e apoio, de complicidades e encontros.

Xunto coas que foron as miñas casas, algunhas poucas barras de bar e outras poucas calellas, debo ás librarías unha larga porcentaxe da miña felicidade nesta cidade. Por iso deixo, a modo de arquivo, a presentación escrita que fixo Quico de Chan da Pólvora do meu libro e o cartel do evento desta semana no que me acompañaron Pablo Rodríguez, Lorena Souto, Carlos Lixó e Elvira Riveiro.

Marco Livorno é Lucarelli. Marco Livorno é a quilla da equipa e o puño esquerdo en alto. A alba do domingo e a escuridade dos baños públicos. Marco Livorno a opereta das vellas ferrolás que tenden a roupa traspasadas polo azul. Amante e camarada. O exilio infindo. Marco Livorno é cabalo i é tigre. Unha historia apócrifa. As cometas que pairan no ceo de Caranza. O seme.

Mario Regueira sorprende coa historia do futbolista que revoluciona as rúas do metal ferrolán. Ven de Italia xoga ao “deporte rei” entoando Bandiera Rossa e dilata os lindes da sexualidade heteronormativa. XII Premio de Poesía Erótica Illas Sisargas, “Marco Livorno” (Editorial Caldeirón, 2019) non deixará indiferente a quen se interne nas súas páxinas.

“E así, detrás das portas dos baños públicos,
escribo o teu nome
como se foses a liberdade.”
de “Marco Livorno”, Mario Regueira

 

Marco Livorno Chan da Pólvora

18/10/2019 by marioregueira

Matar o recadeiro, III Premio de Xornalismo Manuel Lueiro Rey

Alterada de Paolo Lottini (CC BY-NC-SA 2.0)

Sería fermoso poder dicir que apareceron como unha bandada de paxaros amarelos. Pero non hai imaxe que os acolla con facilidade. Tampouco teñen un nome claro: algúns chámanlles riders, aínda que sempre lembro con ironía que a primeira que atopei na miña cidade non cabalgaba moto nin bicicleta nin cabalo. Subía pesadamente unha costa empinada cunha enorme mochila ás costas. Nela, estampado, o nome dun servizo de delivery, outro estranxeirismo que evidencia como a aparición desta nova forma de traballo colleunos, aparentemente, co pé cambiado, que nin nomes propios temos. Seguramente un acaido sexa recadeiros. No fondo, o que fan estes novos servizos é iso mesmo, facer recados que non teñen que limitarse, nin polo contido nin polo medio, a levar comida.

Os recadeiros están para calquera cousa, prestan un servizo que hai anos pensaríamos que é prohibitivo pero que agora mesmo parece ao alcance de calquera. Teño visto con moita sorpresa como, mesmo nunha pequena cidade galega, é cada vez máis frecuente cruzarse con eles e os seus logotipos. Ter unha hamburguesa do teu restaurante favorito, cervexa fría se chegan visitas, xeo para un combinado… é tan doado como chamar ou empregar a app e unha desas persoas con grandes mochilas aparecerá na nosa porta. E poderíamos pensar, como se repite moitas veces, que é a tecnoloxía a que permite isto, que antes de estar interconectados e ter aplicacións no móbil para todo isto non sería posíbel. Teño visto algún destes recadeiros sentado na rúa, tomando algo de comida rápida mentres mira ansiosamente o teléfono por se entra unha nova encomenda. Ser recadeiro implica tamén estar atento á demanda, sexa a hora que sexa e aínda que a túa propia hamburguesa quede a medio comer.

Hai anos unha amiga economista falábame dos indicios indirectos da situación económica. Seica en épocas de bonanza a xente é máis indulxente á hora de mercar doces e a moral admite prendas máis curtas que durante as crises. Os vellos economistas crían poder percibir a marcha das cousas cunha simple ollada superficial aos carros da compra ou ás saias das rapazas. Pregúntome que papel ten a irrupción dos recadeiros nas nosas vidas, que indicio económico espertan, e se son, como moita xente di, unha bandada de paxaros, un signo de bonanza económica.

A comezos da primavera deste ano, un deses riders (este si que levaba moto) morreu nun accidente de tráfico na cidade de Barcelona. Este feito trouxo á primeira plana varias cousas que sospeitabamos. Os recadeiros non son empregados de ningunha empresa, nin sequera a dese logotipo enorme que cargan ás costas, e que, en certo sentido, tamén os despersonaliza. A maior parte traballan baixo a figura de falso autónomo e a súa relación laboral coas plataformas de delivery segue a discutirse nos tribunais, con sentencias contraditorias. De ser recoñecida, aínda habería que repasar en que condicións desenvolven o seu traballo e se vulnera, por razón de salario ou horario, outros aspectos da lexislación laboral.

Pero non podemos enganarnos, non é a tecnoloxía e o mundo interconectado o que produce esa bandada polas rúas das nosas cidades. O que sostén o negocio dos recadeiros é a falta de regulación e a tolerancia a formas de negocio que hai anos entenderíamos que rozan o escravismo. Que algo sexa posíbel non quere dicir que sexa xusto, como non é xusto que a comodidade duns poucos e as miraxes de bonanza dos outros se baseen en matar o recadeiro.

 

#delivery#Lueiro Rey#Opinión#riders#Xornalismo

12/04/2019 by marioregueira

Se isto é un home

Primo Levi (1960)

Era o inverno de 1943 cando o grupo de Primo Levi (Torino, 1919), que trataba de unirse á Resistenza partigiana, foi capturado polas forzas fascistas. Ante a perspectiva dunha execución sumaria, Primo confesa ser xudeu, algo que lle serviría para ser trasladado a un campo de concentración en Fossoli desde onde, algunhas semanas despois, será embarcado nos infames vagóns de gando, e xunto con centos de persoas máis, en dirección ao complexo de campos de Auschwitz. Continuar lendo no Sermos Galiza.

#Activismo e resistencia#Crítica#Holocausto#II Guerra Mundial#Literatura#Memoria#Primo Levi#Tradución

30/12/2018 by marioregueira

A orde do día

Como unha ferida que examinamos unha e outra vez e por iso mesmo non acaba nunca de pechar. A memoria do nazismo segue dando voltas por Europa arrastrando a súa vida intelectual polas máis diversas calellas, moitas delas sen saída. O certo é que hai unha fixación á hora de explicar o mal que aconteceu entre os anos trinta e corenta do pasado século que só pode entenderse en clave de superioridade moral. O que arrepía nos círculos intelectuais dos nosos días é que fosen europeos dunha das sociedades máis desenvolvidas da época matando sistematicamente os seus propios cidadáns. Estas condicións nunca volveron repetirse integramente, e parecería que o mundo ve aínda como feitos moito menos graves os xenocidios organizados que aconteceron en Asia ou África. E cunha complicidade arrepiante que os seus propios gobernos participasen nos últimos anos bombardeando lugares distantes como Libia ou Iraq. Para a memoria do nazismo creáronse explicacións que a día de hoxe aínda se esgrimen no debate intelectual: entre os máis divertidos os que responsabilizan elementos como a propia cultura ou o desenvolvemento técnico, aínda que non queda atrás o recurso á banalidade do mal, que dalgunha forma implica que calquera funcionario gris pode transmutarse da noite para a mañá nun xenocida, pasando por alto o proceso político e social que produce esa mesma oportunidade.

A orde do día de Éric Vuillard, lanzada hai uns meses por Kalandraka en tradución de Antía Veres, é unha obra que sorprende por conseguir ofrecer un enfoque que resulta innovador, aínda que non deixe de volver por algúns dos vellos camiños trillados. O punto de partida do libro, o mesmo que se destaca na presentación editorial fala de como “As persoas pasan, pero os grandes capitais perduran”. O encontro da alta xerarquía nazi con representantes empresariais alemáns de marcas aínda presentes hoxe no noso día a día como Opel, Siemens, Bayer ou Allianz dá inicio a unha novela atípica, composta por estampas históricas de corte realista e cunha trama principalmente expositiva que podería emparentala co xénero do documental histórico. E a pesar disto, é unha mágoa que Vuillard non responda completamente a ese punto de partida inicial de perseguir os fíos dos grandes capitais desde o seu apoio ao Partido Nazi até os nosos días e pase a ocuparse doutros episodios históricos que reducen este marco a pouco máis que unha vistosa anécdota. A anexión de Austria, a política expansionista e intimidatoria de Hitler, ou os trucos que na política internacional lle permitiron mover os marcos dunha Europa incapaz de reaccionar, centran os principais temas da novela.

Un percorrido que parece a enésima referencia a eses homes de ben que non fan nada e permiten que o mal triunfe, pasando por alto a grande responsabilidade dos gobernos europeos que permitiron medrar o nazismo como estratexia de contención ante a ameaza soviética. Non é a pasividade do chanceler austríaco Kurt Schuschnigg diante de Hitler o que condena a Europa, máis que nada porque Schuschnigg non era outra cousa que o líder dunha ditadura nacional-católica que só se viu ameazada por Hitler por ter as fronteiras perto de máis de Alemaña. Un erro de perspectiva que pexa unha novela que mesmo así consegue deixarnos reflexións relevantes e moi poucas veces lembradas. Como ese colofón final no que se nos di que nunca tropezamos dúas veces no mesmo abismo, pero que volveremos caer nun novo e será da mesma forma: cunha mestura de ridículo e pavor.

#Activismo e resistencia#Antía Veres#Éric Vuillard#Historia#II Guerra Mundial#Kalandraka#Novela

17/12/2018 by marioregueira

As versións do galego

Imaxe de jcbrandon (CC BY 2.0)

Unha traxedia de Shakespeare. Así cualificaba Paul McCartney a historia da banda Badfinger, de como o tiveron todo para triunfar (o propio apoio dos Beatles a comezos dos anos 70) e mesmo así acabaron esnafrándose, abrindo a caixa dos desastres, discos retirados e suicidios das súas principais figuras incluídos. Resulta curioso como a historia do grupo é relativamente descoñecida, a pesar da enorme popularidade dun dos seus temas. Whithout You, canción que aínda moita xente pensa que é de Nilsson, que a interpretou en 1972, e outra xente máis nova que é de Mariah Carey, que o fixo en 1994. E non é tan estraño escoitar persoas de ambas xeracións discutindo sobre se o tema é dun ou doutra.

Ninguén agardaba este ano a popularidade que as versións en galego tomarían na cultura de masas do Estado español, tampouco que algunha delas espertaría vellas cuestións que, por momentos, parece que só teñen importancia na Galiza. Cuestións que aparecen conforme se van apagando os ecos e voces de alén-mundo da caverna española despois duns meses de clamar contra a incorporación da Galiza na Comunidade de Países de Lingua Portuguesa.

Placa no Castelo de Guimarães, adaptada de Béria L. Rodríguez (CC BY-SA 3.0)

Fala Galiza portugués? Fala a lusofonía galego? A transmisión das linguas é similar á das versións musicais, aínda conservando unha parte importante da información, polo menos a instrumentación e a voz que canta mudan. E porén, mesmo precisando duns segundos para decatarnos, se coñecemos a primeira, inmediatamente entenderemos que se trata da mesma música. Mellorada ou non, pero é unha simple versión. O que se fala a sur e norte do Miño deriva da mesma lingua musical na que o compostelán Johán Airas e o rei portugués Dom Dinís compuñan as súas cantigas. A xente do antigo Condado Portucalense, xa convertido en reino polos azares da Historia, levouna primeiro ao sur da fronteira de Coimbra, e despois a América, África, Asia e Oceanía. En todos eses territorios mesturouse de novo, sementou linguas crioulas e contaxiouse de voces indíxenas e de palabras estranxeiras. É a mesma lingua, na que, nunha viaxe de regreso desde o Brasil que a el mesmo fascina, fala Caetano Veloso cada vez que nos visita. E claro que hai diferenzas, e nesas diferenzas é que reside tamén unha parte da nosa identidade pero, se atendemos, podemos escoitar o mesmo sotaque da Costa da Morte nunha rúa dos Açores, un vello refrán da nosa avoa nunha praia de Rio ou algunha das interxeccións familiares nalgunha illa do Pacífico.

Nun dos meus libros o protagonista fala dun disco de versións que está gravando. Fala delas como dunha sorte de maxia, da forma na que unha canción é recoñecíbel, pero tamén é distinta e ao mesmo tempo transpórtanos ao momento no que a escoitamos por primeira vez. Gústame crer que algo diso se mantén na relación da lingua galega coas súas variantes históricas, que serve para mantermos algo daquel primeiro eco no que todo comezaba.

Por certo, unha das concursantes do certame musical Music Idol (edición búlgara) deixou pampo ao xurado e a medio mundo cando anunciou que ía cantar Ken Lee de Mariah Carey. Porén, con mellor ou peor interpretación, ou cun acento máis ou menos marcado, o tema seguía a ser claramente Without You. De Badfinger, que eran galeses e tiveron unha mala sorte digna dunha traxedia de Shakespeare. Ou dalgún vello reino do sur de Europa.

Placa en Swansea-Abertawe, imaxe adaptada de Reading Tom – (CC BY 2.0)

#Badfinger#Brasil#Gales#Galiza#Lusofonía#OT#Portugal#Reintegracionismo#Sabela

28/04/2018 by marioregueira

Roald Dahl e as vacinas

Como todos os anos, a OMS declarou a última semana de abril como Semana Mundial da Inmunización, este 2018 co lema “Protexidos colectivamente. As vacinas funcionan”. Nun ano marcado polo comportamento irresponsábel de certos representantes políticos, é boa idea lembrar algúns dos principios polos que as vacinas seguen a ser a mellor opción coñecida.
Para isto, decidín recuperar e traducir a carta aberta de Roald Dahl de 1988 sobre o tema. A pesar da súa antigüidade, por desgraza, moitas das cousas que di o escritor galés continúan sendo aplicábeis hoxe e, de feito, ten gozado dunha renovada popularidade a través da rede nos últimos anos. Tamén nos devolve unha perspectiva que temos esquecida, e que moita xente relaciona coas actitudes retrógradas que se opoñen á vacinación: temos tan normalizado un mundo sen o efecto de certas enfermidades que podemos pensar que sempre foi así. Pero non o foi, houbo un tempo no que morrer ou quedar con graves secuelas polo sarampelo, a polio, a varíola ou outras enfermidades era o máis normal do mundo. Así o conta Roald Dahl:

Sarampelo: unha enfermidade perigosa

Olivia, a miña filla máis vella, colleu o sarampelo cando tiña sete anos. Mentres a enfermidade desenvolvía o seu curso normal, lémbrome léndolle a miúdo na cama, sen sentirme especialmente alarmado por ela. Entón, unha mañá, cando estaba camiño da recuperación, eu estaba sentado na súa cama amosándolle como facer animaliños de fíos de cores, entón chegou a súa vez de facer un e notei como os seus dedos e a súa mente non estaban a traballar conxuntamente e non podía facer nada.

“Sénteste ben?” Pregunteille.

“Estou con sono”, dixo.

Nunha hora, estaba inconsciente. En doce horas estaba morta.

O sarampelo convertérase nunha cousa terríbel chamada encefalite por sarampelo e non había nada que os médicos puidesen facer para salvala. Foi hai vinte e seis anos, en 1962, pero mesmo agora, se unha crianza con sarampelo desenvolve a mesma reacción mortal da enfermidade que Olivia desenvolveu, segue sen haber nada que a medicina poida facer para axudala.

Por outra banda, hoxe hai algo que os pais poden facer para asegurarse de que este tipo de traxedia non aconteza a un dos seus nenos. Poden teimar en que as súas crianzas estean vacinadas contra o sarampelo. É algo que eu non puiden facer por Olivia en 1962 porque naqueles días aínda non fora descuberta unha vacina fiábel contra o sarampelo. Hoxe, todas as familias teñen ao seu dispor unha vacina segura e confiábel e o único que tes que facer é falar co médico para que a administre.

Aínda non é algo maiormente aceptado que o sarampelo poida ser unha enfermidade perigosa. Creme, si que o é. E na miña opinión os pais que rexeitan vacinar os seus fillos, están poñendo as súas vidas en risco. En América, onde a vacinación contra o sarampelo é obrigatoria, esta enfermidade, así como a varíola, foi virtualmente erradicada.

Aquí en Gran Bretaña temos aínda centos de casos de sarampelo todos os anos, xa que moitos pais e nais rexeitan, ben sexa por obstinación, ignorancia ou medo, que os seus fillos sexan vacinados. Ademais disto, máis de 10.000 sufrirán efectos secundarios dun xeito ou doutro. Polo menos 10.000 desenvolverán infeccións de oído ou de peito. Uns 20 deles morrerán.

ENTENDAMOS ISTO.

Cada ano máis ou menos 20 crianzas morrerán en Gran Bretaña de sarampelo.

Así que, cales son os riscos que afrontan os teus fillos por ser vacinados?

Son case inexistentes. Escoita isto. Nun distrito de máis ou menos 300.000 persoas, hai só un neno cada 250 anos que desenvolverá efectos secundarios serios pola vacina do sarampelo. Isto vén sendo unha posibilidade de unha contra un millón. Penso que hai máis posibilidades de que a túa crianza poida morrer atragoada por un chocolate que de poñerse seriamente enferma pola vacina do sarampelo.

Entón que demos é o que che preocupa? É practicamente un crime deixar que o teu fillo continúe sen vacinar.

O tempo ideal para facelo é aos 13 meses, pero nunca é tarde de máis. Todas as crianzas en idade escolar que aínda non recibisen unha vacina contra o sarampelo, deberían pedirlles aos seus pais que lla procuren o antes posíbel.

Por certo, dediquei dous dos meus libros a Olivia. O primeiro foi “Iago e o pexego xigante”. Iso foi cando aínda estaba viva. O segundo foi “O Bon Xigante Amigo”, adicado á súa memoria despois de que morrese de sarampelo. Verás o seu nome ao comezo de cada un destes libros. E sei o feliz que sería se puidese saber que a súa morte axudou a aforrar un bo número de mortes e enfermidades entre outros nenos.

#Ciencia e tecnoloxía#Escepticismo#Literatura#Roald Dahl#Vacinas

23/04/2018 by marioregueira

Un xogo que non podemos gañar

A novela de Ernest Cline será lembrada algún día como un pequeno clásico da literatura popular. Máis alá da corrente de nostalxia dos 80 na que podería inserirse, Ready Player One ten, como obra literaria, algúns achados propios que merecerán ser lembrados. O máis destacado sen dúbida é a conversión dun universo procedente do mundo dos videoxogos en material narrativo cun peso relevante na trama. Que a maior parte do que nos conta Ernest Cline aconteza nun mundo paralelo construído nunha especie de realidade virtual xogábel é unha novidade que brilla porque o autor consegue que funcione dentro da narración de forma dinámica. Non é un recurso completamente inédito (profetas tivo o ciberpunk que o ensaiaron antes), pero a súa conxugación coa cultura gamer e coa historia dos videoxogos como xénero, así como a relación cos nosos tempos, están entre o mellor que a novela pode ofrecer. En primeiro lugar porque conta o proceso propio do xogo (a carreira de enigmas e retos para facerse co control do sistema), aínda que tamén porque a idea dunha grande corporación que domina o planeta e ten o monopolio de ámbitos como a educación, a banca e os mecanismos de ascenso social apunta tamén á tradición das distopías, con todo o que as distopías tiveron sempre de dimensión política.

Cando se soubo que Spielberg adaptaría ao cinema o grande éxito de Cline, fomos moitas as persoas que pensamos que era un encontro feliz, case ideal. Ready Player One ten elementos de intriga e aventura que pedían unha versión fílmica, aínda que a complexidade da novela tamén facía temer que fose un fracaso que escurecería para sempre algúns dos puntos máis destacábeis desta. Toda adaptación ten algo de xogo de suma cero: hai algo que a nova versión gaña, como un aspecto definido máis aló da imaxinación de cada lector, e tamén algo que se perde irremediabelmente. Isto é fácil de comprender. A voz en off do protagonista que domina os primeiros minutos é pesada, pero trata de crear rapidamente un contexto complexo como é o que propón a obra orixinal. Hai personaxes que introducen máis diversidade racial e de xénero da que tiña a novela (un dos seus puntos fracos). O filme altera partes da trama para conseguir máis elementos de acción do que permitía a resolución de misterios e procura de pistas do orixinal. Esta procura, reducida ao mínimo, é adaptada dunha forma bastante interesante, que permite non aborrecer ao espectador e que tamén lle dá a oportunidade asistir á vida de Halliday mediante flashbacks. Non é tan acertada a adaptación dos elementos de investigación e aventura, xa que derruba unha parte importante da carga cultural da que facía gala a primeira versión, substituíndoa por unha visión estereotipada dos videoxogos como elementos de pura acción. Isto é algo que tamén se deixa notar na estética escollida, que parece sacada doutros produtos xogábeis dos 90 e que non representa a perspectiva dun universo alternativo coa diversidade coa que se configuraba orixinalmente.

Pero se cadra a cousa non é tan grave como na perspectiva incompleta que se dá do sistema OASIS. O grande conglomerado virtual no que a humanidade estrutura a súa vida no mundo imaxinado por Cline aparece reducido a un enorme videoxogo onde un grupo de adolescentes vive unha aventura que lles dá importancia. Así, aínda que se percibe que o interese por OASIS é global (hai unha grande corporación tratando de facerse co seu control), e aparece a escravización por débedas que tamén é relevante na novela, moitos outros aspectos quedan escurecidos. Seguramente os espectadores que non teñan a referencia literaria quedarán coa sensación de que todo non é máis que un enorme xogo de dimensión transcendente onde un grupo de adolescentes se enfronta a unha grande empresa (si, como nos Goonies). E posibelmente este é o punto central, a grande diverxencia entre o produto literario e o cinematográfico. A novela de Cline era un canto cheo de complicidade e cariño a un xénero frecuentemente infravalorado, pero cun peso cultural e social moi importante. A súa nostalxia volve os ollos aos 80 porque foi nos 80 cando os videoxogos desenvolveron unha parte importante da súa cultura e estabeleceron moitos dos conceptos que aínda hoxe manexamos. Porén, non deixa de representar tamén o xogador contemporáneo e a sociedade na que vive, unha sociedade interconectada e co protagonismo de grandes sistemas con ambicións de totalidade, tan ilusionantes como ameazadores para a liberdade.

A nostalxia de Spielberg parece interpretada en termos exclusivamente persoais. Brincadeiras que parecen sacadas (unha vez máis) dos Goonies, non sendo que xa non estamos en 1985 e a imaxe dun cativo de once anos sendo afouto cunha moza xa non causa máis impresión que a dun truco visto mil veces. Tamén a forma de incorporar o filme de Kubrick (ausente na trama orixinal e un tanto forzado no seu universo) parece falar moito de como o director vai por libre. E se cadra o punto onde máis se nota é no que respecta aos videoxogos, un universo ao que o vello cineasta parece completamente alleo, como denotan as referencias forzadas, cunha afluencia caótica de personaxes que non fai que esquezamos as ausencias clamorosas dos clásicos e onde a historia dos primeiros programadores queda reducida a unha anécdota sobre os ovos de pascua. É imposíbel pensar que Spielberg tomou en serio algunha vez o mundo dos videoxogos ou que tratou de comprender os puntos importantes da obra orixinal (a primeira medida de control sobre OASIS que se anuncia ao final é abondo elocuente sobre iso). Se o filme funciona como entretemento é porque é un filme concibido para adolescentes, que na cabeza do director deben ser os únicos que xogan e manexan ese universo. Salvando catro freaks como o propio Cline, claro, que inexplicablemente asina un produto para entreter rapazada que porén reduce case á caricatura a súa obra orixinal.

 

O artigo Ready Player One: un xogo que non podemos gañar apareceu primeiro no blogue Mal de Olho.

#Ciencia-Ficción#Cinema#maldeolho#Videoxogos

31/01/2018 by marioregueira

Os mellores libros de 2017

Non quería deixar de acabar xaneiro sen deixar unha nota sobre os que considero os mellores libros do pasado ano en lingua galega. Como digo sempre, hai moitos outros e é unha lista caracterizada por ser persoal e, por tanto, inxusta en moitos aspectos. Este ano, ademais, fun consciente de como seguir as propias regras destas seleccións trae tamén outras inxustizas, dous dos libros que levaban semanas na miña mente como os máis destacados do meu pasado ano lector resultaron estar editados a finais de 2016. Se cadra isto me dea para pensar en como, máis que de libros do ano, debamos falar de libros dun curso literario que coincide máis ou menos cos clásicos cursos escolares, cun verán lector polo medio. Se cadra decida trasladar esta lista a comezos de xuño ou finais de setembro. Polo momento, aquí están as propostas que eu destacaría deste pasado 2017.

Limiar de conciencia, de Cris Pavón (Urco Editora)

Pode un libro auto-editado na rede hai máis de catro anos destacar como unha das propostas de 2017? Hai tempo que acredito na capacidade de Cris Pavón para trazar camiños orixinais na narrativa galega, xestionando referencias ben complexas e orixinais. Se cadra Limiar de conciencia sexa o produto máis logrado disto, un auténtico asalto á narrativa convencional, cunha trama que alén do seu xogo de bonecas rusas, inclúe elementos como a linguaxe informática ou as intelixencias artificiais que seguen aparecendo como animais exóticos nos mundos que habitualmente transita a narrativa nacional. Lembrarei 2017 como un ano cheo de boas novelas pero das que ningunha conseguiu sorprenderme ou tocarme, polo menos non como o fixera esta xa no seu momento. Se cadra pola súa capacidade de que ese momento seu continúe sendo agora.

Camuflaxe, de Lupe Gómez (Chan da Pólvora)

Lupe Gómez tería a etiqueta de clásico das nosas letras se non manifestase a vitalidade e as boas artes que aparecen en libros coma este. Ou dito doutra forma, Lupe Gómez non pode ser un clásico porque os clásicos non acostuman estar tan vivos nin seguir construíndo obras dunha orixinalidade sen paliativos. Camuflaxe pasará por ser o mellor libro da autora, o máis logrado dun proxecto poético que nos deixara marcas como unha lategada, pero que nunca chegara a ofrecernos un fondo tan claro, a noción de que o tema transcende unha forma poética arriscada. Un tema que fala da memoria e da perda, pero que tamén supón todo un tratado sobre as relacións entre o rural e o urbano e todo un berro de rabia contra a extinción.

Terra, de Xurxo Mariño (Xerais)

Hai algo en Xurxo Mariño que evoca un personaxe doutro tempo. A propia idea de facer unha viaxe arredor do mundo, por exemplo, pero tamén a crenza de que, nun mundo interconectado e no que a información flúe cunha facilidade inédita para o ser humano, segue pagando a pena realizar esa travesía e ir contando as distintas anécdotas e aprendizaxes que unha experiencia así ofrece. Terra é un froito inesperado a medio camiño entre a literatura de viaxes e a divulgación científica. Xurxo Mariño destacaba como divulgador no campo da neurociencia. Nesta obra o protagonismo oscila entre a bioloxía e a xeoloxía, sen esquecer a perspectiva sociolóxica e antropolóxica, o aspecto emotivo e mesmo o político, nunha viaxe que acontece cun principio tan poético como o de perseguir o verán polo globo. Sen dúbida un libro único e unha experiencia inimitábel.

A señorita Bubble, de Ledicia Costas (Xerais)

Incorporando á triada clásica de xéneros a chamada literatura infantil e xuvenil, este ano quero destacar a máis nova obra de Ledicia Costas. Tal e como mencionamos nalgún lugar, hai un pouso moi ben levado dos universos de Roald Dahl, capaces de conxugar o divertido co tétrico, apostando sempre pola intelixencia dun público novo. O estilo non é novo, nin sequera na obra da autora, e porén hai algo que fai a señorita Bubble un personaxe inesquecíbel. Probabelmente a forma de representar unha heroína en loita contra a sociedade e capaz de empregar a ciencia e a tecnoloxía ao seu favor. Elementos todos tan necesarios como poucas veces vistos na nosa literatura.

#2017#Chan da Pólvora#Cris Pavón#Crítica#Ledicia Costas#Literatura#Lupe Gómez#Urco Editora#Xerais#Xurxo Mariño

29/11/2017 by marioregueira

Presentación de “Somos de Arxerís” de Xosé Carlos Carracedo Porto

As primeiras referencias a territorios inventados son máis políticas que literarias. A tentación de imaxinar unha sociedade onde a política imposíbel da realidade aconteza xa se percibe na República de Platón e adquire matices decisivos en obras como Utopía de Thomas More, onde atopamos a abolición da propiedade privada moito antes de que se lle ocorrese a Marx. Algo desa estirpe política acaba pasando sempre á literatura. Se cadra o seu mellor exemplo sexa a cantidade de sociedades distópicas que serviron para denunciar opresións tan duras e reais como a propia vida, aínda que eu sempre me preocupei por buscalo tamén nos territorios creados desde os espazos próximos ao realismo máxico.

Comala e Macondo, as súas principais referencias, existen para recrear algo que os seus autores perciben na propia realidade, pero dunha forma inatinxíbel. Representan unha cultura, ás veces en trazos que se pretenden esenciais, como querendo rescatar todas aquelas cousas que, espalladas en lendas e vellos usos sociais, forman parte dunha identidade sen que nos decatemos. Do que non pareceron ser conscientes os seus autores é de que esa identidade esencial, se existe, faino en completa dependencia dun momento temporal concreto. Como temporais son tamén os seus mitos e lendas.

A primeira cousa que me chamou a atención neste Arxerís de Xosé Carlos Carracedo é como ese elemento que é o tempo está actualizado. Arxerís non é unha Arcadia feliz, é unha sociedade complexa, que porén mantén unha gran consciencia sobre a súa situación cultural, tanto a un nivel local como internacional. Nas súas tabernas discútese sobre a orixe das vangardas galegas, por elas pasaron boa parte dos nosos escritores e intelectuais e hai quen di que tamén algunha estrela internacional do rock. Ao mesmo tempo, é unha sociedade sometida a moitas das problemáticas contemporáneas, cunha turbia relación coas obrigas laborais, con determinados obxectos e coa ansiedade que produce ter que encaixar na uniformidade gris ou apostar por ser diferente. En certo sentido, seguimos a percibir trazos dunha identidade, pero nun sentido contemporáneo, sen concesións á nostalxia e sen perder de vista moitos dos problemas aos que nos enfrontamos no mundo real. Penso que Carracedo ideou este espazo con dúas intencións: a primeira crear unha sociedade que lembra a nosa sen selo. A segunda, aproveitar ese espazo para experimentar formas novas de narrar e crear as propias regras. Por iso considero que esa mestura entre representación é elementos de sorpresa é unha das mellores cousas que o libro pode ofrecernos.

Sei que a relación de Xosé Carlos Carracedo e desta súa primeira obra con Xosé Neira Vilas é moi intensa e que o autor de Gres chegou a ler a versión inédita de Somos de Arxerís. De Neira Vilas cítase case sempre a súa capacidade para recrear un mundo rural, e sempre me chamou a atención a cantidade de xente que che fala de Memorias dun neno labrego cun ton soñador na mirada, como a novela tratase de lembranzas amábeis de infancia. Chámame a atención porque eu lémbroa como unha das lecturas máis duras coas que topei na miña mocidade. Pero creo tamén que esa dupla calidade é o que fixo de Neira Vilas un autor relevante durante a década dos sesenta. Capaz de evocar elementos cos que moitas persoas da Galiza se identificarían idilicamente, pero denunciando tamén canto de idilios e arcadias faltaba nesas paisaxes. Penso que, ao contrario que a maior parte da xente, alguén recolleu a lección que Neira Vilas deixa nese e noutros libros: falar de vidas e realidades construíndoas dunha forma literariamente fermosa, pero sen idealizalas, sen esconder os seus elementos terríbeis. Así, aínda que o autor de Memorias dun neno labrego practicou sobre todo o realismo, estou seguro de que lle gustaría saberse inmortalizado como cliente das baiucas de Arxerís, convivindo con personaxes que, lonxe de vivir no territorio fácil da utopía, loitan por sobrevivir e, ás veces, atrévense a soñar cun mundo mellor. Porque, como apuntaba ao principio, sempre hai algo profundamente político en imaxinar unha realidade distinta á que nos tocou vivir.

Non quero rematar sen referirme á sorte de que un conxunto de narracións coma esta teña un fotógrafo como Fuco Reyes, nin ao mérito que ten conseguir imaxes dun espazo fantasmal, que é como entendo eu o territorio que nos presenta Carracedo. Entre os seus obxectos abandonados e nalgunhas das perspectivas nebulosas está o complemento ideal para estes relatos e fan que nos sintamos como outra das sombras que pasean por Arxerís. Unha vila concibida como unha parte de nós, pero tamén como un espazo de liberdade para os seus creadores e coa que temos moita sorte de poder contar.

#2017#Carlos Roma#Fuco Reyes#narrativa#Textos de presentación#Xosé Carlos Carracedo Porto#Xosé Neira Vilas
1 2 3 4 16

Este sitio web emprega cookies para que vostede teña a mellor experiencia de usuario. Se continúa navegando está dando o seu consentimento para a aceptación das mencionadas cookies e a aceptación da nosa política de cookies, pinche na ligazón para máis información.plugin cookies

ACEPTAR
Aviso de cookies