Activismo e resistencia arquivos - Páxina 3 de 9

08/11/2013 by marioregueira

Camus e nós

Do meu primeiro libro, o xa vello Rebelión no Inverno, a crítica comentara moito as influencias da primeira Nova Narrativa galega, cousa que naquel momento non deixara de sorprenderme xa que, quitando a Méndez Ferrín, na altura só coñecía a obra de autores como Xohán Casal e González Mourullo de estudar os seus nomes nos programas de literatura. Coido que só unha persoa sinalou que a influencia era máis ben das fontes que aqueles autores tiveran, algo ao que anos despois non deixo de dar a razón. Naquel momento as miñas lecturas estaban moi centradas no existencialismo e os seus autores, un movemento polo que considero que entrei na “lectura adulta”, entendendo por esta a que non viña imposta por programas académicos e á que, ademais me achegaba na tentativa de crear un proxecto literario propio. Debo dicir que, aínda que saíu no ano 2004, a maior parte de Rebelión no inverno foi producida entre os meus dezanove e os meus vinte e un. Unha obra, pois, de mocidade, como ben se nota aínda hoxe.

E precisamente, se teño que lembrar unha obra inaugural desas “lecturas adultas” é O estranxeiro de Camus, á que seguiu practicamente toda a súa narrativa e o ensaio O home rebelde, do que, como unha forma de facer xustiza, incluín unha cita no principio do libro.

Para arrepentirme tres días despois.

O Camus que eu admirei como escritor volvía aparecer no meu seguinte libro neste poema de Tanxerina, desta vez, choromicando sobre as planicies do Norte de África. Ese Alxeria na que naceu, que tinguiu para sempre os seus pés de negro e que acabaría marcando a ruptura con outros intelectuais do seu país e tamén, por que non dicilo, cunha parte importante da cultura galega, que nos anos cincuenta e sesenta vía nos procesos revolucionarios de descolonización un camiño viábel para as vellas nacións oprimidas de Europa.

Porén non foi esa a única ruptura. Que onte Camus fose trending topic non só fala de que siga habendo moitas persoas que non lle deron aínda as costas á cultura. Camus é ese pacifista revolucionario que se pregunta en O home rebelde se eran necesarios os crimes contra a coroa francesa para facer a Revolución, o capitán da revolta civil incruenta, que ve un camiño de futuro nas monarquías constitucionais nórdicas e que, sen caer na trampa de equiparar o comunismo cos totalitarismos fascistas, non deixa de sinalar as atrocidades feitas no seu nome. Camus chega á utopía irrealizábel polo lado máis inesperado: o cambio sen violencia, a revolución sen mortos. Unha aposta tan fermosa como imposíbel e que lle levará a romper tamén cunha parte da intelectualidade francesa. E novamente, aínda que el nunca o soubo, cunha parte da cultura galega anti-franquista, aínda que non dunha forma tan radical como coa cuestión territorial. Tamén eu, moitos anos despois, erguín os ollos decepcionado nalgún momento.

É doado que esa postura teña un eco hoxe nos movementos cívicos que propoñen un cambio de baixa intensidade a través da non violencia e que tanto éxito tiveron nos últimos anos. Non é casual tampouco que neste artigo de loanza se fale del para sinalar como non caeu nas “trampas do nacionalismo”, (referirase a ese nacionalismo tramposo que se erguía cunha enorme dignidade contra as masacres europeas no Norte de África). Da postura de Camus podemos salvar o esforzo ético, que chega a clamar até contra os asasinatos individuais dentro dos grandes procesos colectivos, pero tamén debemos recoñecer que, na súa fermosura, non serve para nada máis e que condena os movementos sociais á inacción e á derrota. E iso non quere dicir que a opción da violencia nos conforte, pero si cremos que pode ser unha resposta xusta e digna alí onde a opresión non deixa outra alternativa. Non cabe dúbida de que así foi no proceso de independencia de Alxeria, unha batalla épica polos dereitos dos pobos que nunca deberamos esquecer e na que a equidistancia de Camus debera ser lembrada como unha vergoña. Nin a Camus nin a ninguén lle ofreceron opción para nacer, e fíxoo nas camadas da potencia colonial, pero si tivo porén un lugar privilexiado para escoller situarse do lado dos oprimidos, lugar do que acabou renegando para defender unha paz que non deixaba de ser unha prolongación moderada da opresión.

Aínda así, tendo en conta todo isto a influencia de Camus entre nós foi moita. E eu mesmo continuo a recoñecer a súa xigantesca figura literaria, moito maior que as sombras que levantan a miúdo sobre as súas opcións éticas. Camus foi lido e representado por toda unha xeración, foi rexeitado por moitas personalidades da nosa cultura e porén segue a palparse a súa presenza nas posturas radicalmente anti-violentas dunha parte da política galega, a miúdo máis baleiras e timoratas que a súa propia.

Repasaba Agustín Fernández Paz onte polo twitter a escasa presenza das súas obras: O estranxeiro (descatalogada), A caída, e Os xustos, estas últimas seguramente non moi doadas de atopar. Esquecía porén unhas das miñas obras favoritas, precisamente porque sitúa un problema enriba da mesa sen impoñer unha solución a este: Calígula, que fala xustamente do tiranicidio como posíbel saída cando a liberdade está ameazada. A obra foi editada no ano 2000 co gallo da adaptación e representación que o Centro Dramático Galego fixo dela. E unha das probas de que vivimos nun dos países máis divertidos do mundo é que estaba prologada, entre outros, por Manuel Fraga.

#Activismo e resistencia #Albert Camus #Alxeria #Galiza #Lectura #Literatura

19/08/2013 by marioregueira

A cidade dos xitanos

Non sei en que medida os efectivos da Guardia Civil que requisaron pancartas onte na homenaxe a García Lorca eran conscientes da ironía. Se cadra hai elementos que sempre se relacionarán igual e que ficarán vinculados por riba dos anos que pasen ou das outras estruturas que os conteñen. No “Romance da Guardia Civil“, o corpo armado foi inmortalizado para a historia da literatura española no seu asalto á cidade dos xitanos. Da mesma forma que se ten comentado outras veces neste blogue, o xitano en Lorca non representa só o pobo rhom, senón que (como despois os negros de Poeta en Nueva York) é tamén a imaxe de todo oprimido, o símbolo, entre outras cousas, desa cultura popular que trata de erguer unha sociedade nova no medio dunha España a debaterse entre o escurantismo e o progreso. O “Romance da Guardia Civil” é, baixo esa lectura, case un poema premonitorio, unha premonición que non cremos que veña das calidades videntes que se asocian á poesía, senón máis ben dunha análise máis ou menos inconsciente da realidade social que o poeta estaba a vivir.

Dun lado, a Guardia Civil, un corpo escuro, mecánico e deshumanizado, sen dúbida o mesmo que causaba o terror nas poboacións rurais entre Galiza e Andalucía, o mesmo, que salvo honrosas excepcións, acabou participando no golpe do 36 do lado da reacción; do outro a diversidade que representa a cidade dos xitanos, chea de cores e luces, nunha festa permanente que está a piques de ser interrompida. A forma de presentar o conflito fala dunha represión que, en contra do agardado, non se conformará cun golpe político e estenderá a súa acción a unha auténtica razzia disposta a destruír as alternativas que foran medrando na sociedade ibérica. Existe xa a consciencia de que o que realmente provocará a reacción fascista, o que molesta ao vello conservadurismo, non é o feito de non ter o poder, senón a transformación social e, sobre todo, a aparición dun novo discurso sobre a realidade que ataca directamente a liña de flotación da caduca idea dunha España imperial e católica.

O asasinato de Lorca é considerado, mesmo internacionalmente, un dos feitos determinantes da Guerra, unha icona á altura doutras traxedias como o bombardeo de Gernika. E dalgunha forma é lóxico: non só simboliza a rabia dos alzados contra a intelectualidade e a vida cultural, senón que tamén atinxe a varias das comunidades sociais que estaban a espreguizarse, a perder o medo e se cadra a piques de protagonizar iniciativas destinadas a mudar a sociedade. Con Lorca asasinan un representante da intelectualidade de esquerdas, pero tamén un membro recoñecido da comunidade homosexual e unha persoa cunha grande sensibilidade cara a diversidade cultural do Estado español. O Lorca que se recoñece nos Romances galegos de Blanco Amor até o punto de querer escribir tamén en galego, o que comeza a entender que a historia do pobo andaluz foi terribelmente deturpada pola historiografía oficial, será asasinado xusto despois de que os fascistas fixeran o mesmo con Blas Infante e Alexandre Bóveda.

Dalgunha forma, o enfrontamento entre a Guardia Civil e os xitanos de Lorca aínda non rematou. Puidémolo ver onte, cando unha parte da sociedade andaluza se revirou contra o feito de querer presentar a súa morte como unha morte máis no medio dun dramático conflito. A tentativa de despolitizar a Guerra Civil, de convertela nunha especie de accidente do que ninguén foi responsábel, é se cadra o final dese proceso que comezou na Transición e que permite que hoxe os cachorros da dereita española paseen os seus nostálxicos pendóns sen repercusións mentres os seus asasinados seguen a ver impugnada a súa verdadeira memoria. Unha memoria que fala dunha sociedade en construción cara á liberdade e a diversidade. Unha memoria que nos convida, permanentemente, a reconquistar a cidade dos xitanos.

#Activismo e resistencia #Andalucía #Blas Infante #Federico Garćia Lorca #Guerra Civil española #Lectura #Literatura

01/08/2013 by marioregueira

As palabras (e o Festival de Poesía do Condado)

Quedan algo máis de dez días para que o Festival de Poesía do Condado remate a súa campaña de financiamento, e resulta case obrigado animar ás persoas que aínda len esta humilde e irregular bitácora a que axuden a dar ese pulo final que permita chegar ao obxectivo marcado.
A estas alturas case calquera cousa que se poida dicir sobre o Festival da Poesía do Condado será, seguramente, redundante. Calquera persoa que ande metida no mundo das letras sabe do seu valor, da súa lonxevidade e da importancia do traballo das persoas que axudaron, en todo este tempo, a mantelo vivo. Nun país que produce tanta poesía como produce o noso, resulta estraño decatarse de que poucas son realmente as iniciativas que a valoran na medida en que o merece, facéndoa protagonizar actos coma este.
Porén, non só por iso resulta importante que o Festival se manteña vizoso e vivo. Ademais de favorecer a difusión da obra poética, de dar de comer e beber ás persoas que a producen e aínda de fortalecer os lazos que o noso país ten coa lusofonía, o Festival de Poesía do Condado cinguiuse sempre ao lado máis subversivo que teñen as palabras, deixándose empapar polo seu discurso para reivindicar a utopía, mundos máis xustos, ou desobediencias como a deste ano. Dalgunha forma, se agora precisan o noso apoio é porque nunca apostaron por reducir a palabra das poetas aos límites cómodos dos libros, os actos puntuais ou os discursos institucionais. A súa dedicación foi a de facer fluír os versos cara á comunidade, empregalos como claves na súa liberación, fomentar esa noite máxica na que a distancia entre nós e as palabras se reduce até desaparecer. Axudemos a que o seu traballo poida durar moitos anos máis e a que poidamos seguir despedindo o verán nesa festa anual ao pé do Miño.

Como curiosidade, o verso co que comeza o meu discurso de apoio (na parede a na miña boca) é dun dos poemas máis fascinantes escritos nunca: You are welcome to Elsinore, de Mário Cesariny, e que algún día aprenderemos a recitar como convén.

#Activismo e resistencia #Cotidiano #Literatura #poesía

23/06/2013 by marioregueira

O xuízo de tod@s

Por se aínda non o saben, mañá, co fume das fogueiras perfumando aínda o aire, unha parte importante da sociedade galega será xulgada en Madrid. E digo ben cando digo “unha parte importante da sociedade galega”, a causa que enfrontan @s catro independentistas non @s atinxe en solitario. O feito de que se chegue a dar por boa unha suposta trama terrorista con tentáculos no tecido asociativo galego é unha cuestión que afecta a toda a nosa sociedade civil e contribúe á criminalización inmediata dunha cuantiosa parte dos seus membros.

Non cabe dúbida a estas alturas de que o xuízo que comeza mañá é un deses procesos que nunca debera darse nunha sociedade que pretenda chamarse democrática. Os usos lexislativos e procesuais que se empregaron para combater o chamado “problema vasco” foron sempre perigosos, e bambearon na corda frouxa de mesturar o criminal co ideolóxico. Unha boa mostra foi o proceso 18/98, que afectou a multitude de asociacións baseándose na mesma feble ligazón co terrorismo á que abre a porta este novo xuízo.

Naturalmente o totalitarismo do aparato lexislativo español non parou por aí, e posibilitou un avance paranoico na extensión do concepto de terrorismo que fai que hoxe en día un cidadán poida chegar a conformar unha célula terrorista polo simple feito de vivir con outra persoa e sen sequera saber o que é unha arma de fogo. Non caso concreto do proceso que comeza mañá, existe tamén a construción dunha suposta organización terrorista que nunca puido ser demostrada. O peso dalgunha das probas presentadas contra estas persoas remiten a garrafas baleiras e intensa participación no activismo social.

Responde a lóxica perversa do propio sistema que a imposibilidade de dar unha proba obxectiva remita irremediabelmente á subxectividade de cada quen, un mecanismo no que a prensa xoga un papel fundamental á hora de espallar unha noción de criminalidade que non pode ser demostrada facticamente. No subxectivo, é dicir, no político, hai moitas persoas que identificarán loitar pola independencia da Galiza co terrorismo, da mesma forma que hai moitas que identifican como ilegal a rotulación en galego das estradas. Porén, esas e outras cuestións sentimentais non deberan ter nada que pintar nun estado de dereito.

Pero na eterna adolescencia dun Estado español que conserva estruturas e xeitos de actuar herdados do franquismo, téñeno. Mañá xulgan as nosas ideas políticas, xulgan o peso das nosas loitas incruentas por un mundo mellor e unha Galiza soberana, xulgan o amor pola nosa terra, dende a construción social á que chamamos nación até a simple noción de contorno ecolóxico que tratamos de preservar.

#Activismo e resistencia #Galiza

10/06/2013 by marioregueira

Cidade espectral

Na miña última novela aparece un personaxe que fala dunha cidade despoboada da que tivo que fuxir para gañar a vida. Defínese a si mesma como un ser desdobrado, unha sombra que segue a andar polas rúas do seu barrio, mentres o seu corpo vive noutro país, afastado da familia e dun futuro que non cabía na súa terra natal. Como teño dito nalgunha das presentacións, é a forma na que a miña cidade conseguiu entrar, unha vez máis, no que escribo, deixando reflexo dunha historia que segue enredada na miña propia e que fala de estaleiros e crises inacabábeis, de mocidades sen futuro e de abandonos por parte de estados e gobernos.

Esa sombra ten moito que ver coa roupa que moitas persoas da cidade colgaron das reixas do estaleiro o pasado día 2 de xuño e que dá testemuña dese mesmo desdobramento por vir. Xente que directa ou indirectamente perderá os seus postos de traballo e terán que marchar deixando os seus espectros roldando unha cidade que camiña cara unha decadencia cada vez máis pronunciada. A roupa de traballo ondeando ao vento é un intento máis de facer navegar unha forma de vida que non esmorece por causas comprensíbeis, senón polo desinterese continuo do poder político pola poboación que depende dela e pola súa incapacidade de ofrecer unha alternativa a unha das comarcas máis poboadas do país.

Nos nosos tempos as guerras contra a clase obreira son sutís, case invisíbeis, polo menos nos suburbios do primeiro mundo. Non virán disparar contra as manifestacións como no 72, polo menos non inmediatamente. Os seus ataques baséanse no silencio e nas mentiras, na sutil criminalización das protestas. Porén, o efecto de toda esa tranquilidade política é sen dúbida o dun bombardeo calmo, capaz de destruír vidas e familias como de feito xa está a acontecer.

A seguinte cita pola supervivencia será o vindeiro día doce, na folga xeral comarcal. A pesar de quen queira poboar a nosa cidade de sombras, os corpos volverán vestir a roupa de traballo para marchar pola cidade. Contra os seus espectros doutro tempo e contras as tácticas do invisíbel, serán os corpos unha vez máis os que escriban a historia.

A imaxe está tomada do blogue Carga de Dignidade.

#Activismo e resistencia #Cotidiano #Estaleiros #Ferrol

08/03/2013 by marioregueira

Non debes chamarte nunca española

Diciámolo no manifesto de hai dous anos, Rosalía ultrapasa coa súa obra os horizontes políticos nos que estaba socialmente inserida. Nun momento no que os admiradores da revolta provincialista de 1846, de corte liberal, configuran un novo movemento que se chamaría Rexionalismo, máis cohesionado pero aínda lonxe das apostas federalistas e nacionalistas, Rosalía acuña na súa poesía conceptos que anos despois faría seus o independentismo. Faino marcando a relación de opresión de Castela cara a Galiza, e faino negando por primeira vez nas nosas letras a unidade da patria hispánica. “Probe Galicia, non debes chamarte nunca española, que España de ti se olvida cando eres, ¡ai!, tan hermosa”. O salto, aínda na simple retórica, é de xigante.

A partir de aí as interpretacións son múltiples e, até certo punto o seu debate é san dentro de calquera sociedade. Pensar en que medida Rosalía ergue unha proclama política real ou eleva unha pequena queixa contra o desleixo do centralismo castelán é unha cuestión interesante que merece ser discutida. O que non resulta críbel é pensar que a súa figura e a súa obra non teñen nada que ver con movementos políticos que anunciou e predefiniu de xeito claro e innegábel. Por outra parte, o debate sobre se hoxe Rosalía sería nacionalista ou non é baldío e enganoso. Pouco importa que unha imaxinaria Rosalía se definise como nacionalista ou independentista no século XXI, o que está claro é que sen ela non existiría o nacionalismo galego, ou non existiría na forma na que o fai, e que a súa obra poética estará sempre ligada indisolubelmente a este.

Da mesma forma que acontece dende hai anos con Castelao, a dereita españolista pretende colonizar as figuras que máis a combateron en vida. O debate sobre a interpretación política dos nosos autores é periodicamente reducido ao absurdo. Non sabemos que carné terían Rosalía e Castelao en vida, pero resulta moi difícil pensar que puidesen ter o do partido que hoxe ten o poder autonómico. Que o Partido Popular se empeñe en seguir facéndoos figurar como comparsas do seu xogo político responde sen dúbida a un intento de despolitizalos, de usurpar a súa aínda vixente popularidade, e tamén á carencia de referentes propios que presentar ante o pobo. Da mesma forma, a escolla dunha autora monolingüe en castelán que forma parte dunha asociación antigalega é a última ultraxe que restaba a unha figura que segue a ser fundamental para unha parte importante da nosa sociedade.

De Marta Rivera de la Cruz encántame sobre todo a candidez. É a mesma que ciclicamente acusa aos autores galegos de forrarse co “negocio” da cultura (vexan esta acusación de onte a Calveiro), a mesma que fai valer que todas as voces desconformes son unha manobra política do Bloque (axudado por xudeus e masóns, supoño), ou a que acusa un acoso comparábel ao dos “borrokas” porque hai xente á que non lle parece a figura máis axeitada para o acto de hoxe. Unha auténtica mágoa que, co nivel ao que brilla a literatura galega de hoxe, o partido de Feijóo prefira baixar así o listón con tal de continuar a súa longa cadea de provocacións.

Teñan coidado, escriban claro e deixen bos testamentos, non sexa que dentro de cento cincuenta anos algún oportunista político lles plante bandeiras políticas e lingüísticas que hoxe lles provocarían urticaria.

#Activismo e resistencia #Cotidiano #Literatura #Rosalía

14/02/2013 by marioregueira

De amor ou matrimonio

Lembro que naquel momento, dentro do desconcerto xeral no que colleu aos máis que o PSOE cumprise unha promesa electoral, a maior parte da xente da miña contorna social andaba co pé cambiado, entre o escepticismo e a desconfianza declarada. Dun lado, os que se opuñan porque estaban en contra de toda regulamentación que atinxise a afectividade. Outros, na cola perdida de certa esquerda de hai décadas, estaban contra toda mellora das condicións do proletariado que os afastase da idea da revolución. Sempre me preguntei se algunha destas posturas disfrazaba polas distintas marxes da esquerda o que eu sospeitaba como unha homofobia latente, ou o mesmo medo ao cambio social que se percibía, por regra xeral, en xeracións máis vellas.

Evidentemente, o matrimonio homosexual non foi, no ano 2005, a solución a todos os problemas. As persoas transexuais, así como outros colectivos e modelos de afectividade menos coñecidos, seguiron as súas particulares batallas polo recoñecemento social. Pode ser certo tamén que a medida tivese moito de cosmético, no sentido no que permitiu que un goberno aparecese como moito máis radical socialmente do que despois se revelou no resto das súas iniciativas. Porén, resultaría banal negar o impacto que supuxo e a mellora obxectiva das condicións de moitas persoas, así como o peso que tivo na construción dunha sociedade mellor.

“Casamos hoxe para que algún día ninguén teña que casar”. As declaracións dunha das primeiras parellas á saída do xulgado, deixaban ver tamén que unha parte importante da comunidade LGBTQ, das máis activas no cuestionamento dos corsés sociais, non ía enterrar o machado de guerra porque o Estado pasase a darlles o mesmo dereito do que gozaran os heterosexuais. Case dez anos despois, moitas das loitas seguen en pé e somos moitas as persoas que seguimos sen caber ou sentirnos cómodas nos límites que o Estado recoñece, porén polo medio quedan moitas pequenas guerras gañadas: o dereito á paternidade compartida, os acompañantes de hospital, as herdanzas e a seguridade de ter unha lexislación que polo menos recoñece o dereito á existencia diverxente dunha parte importante dos seus membros. E por suposto, igual que Tomás de Aquino dicía aquilo de que ver o sufrimento dos pecadores no inferno non será o menor gozo dos salvados, tamén a frustración da España freak, recurso ao Constitucional incluído, tivo a súa parte divertida.

Hoxe, que outros estados como Francia ou o Reino Unido tramitan a mesma medida, seguimos a fregar os ollos coa incredulidade de que o Estado español tomase a dianteira por unha vez na historia. Naturalmente, queda moito camiño por diante, as posibilidades de crear unha sociedade máis xusta e aberta non acaban cun recoñecemento así, aínda que non podemos negar que significou un paso adiante nun longo camiño por percorrer. Un camiño duro no que probabelmente os conservadores continúen a estar agochados onde menos se espera. Tamén, por desgraza, nas distintas marxes da esquerda.

#Activismo e resistencia #LGBTQ

06/02/2013 by marioregueira

Praza Pública: O electorado fiel

Tras a longa pausa que seguiu ao meu primeiro artigo, retomo hoxe a colaboración co medio Praza Pública co artigo: “O electorado fiel”, que podedes ler clickando na imaxe ou aquí.

28/01/2013 by marioregueira

Falemos galego

Xa o dicían os míticos da Roda en época tan temperá como o 1979: falemos galego na rúa e na escola. O que ninguén sospeitaba é que, máis de trinta anos despois, os lemas inxenuos do principio da chamada transición política volverían coa súa candidez, obrigados por circunstancias atroces. Non sei se fun o único que se decatou do punto surrealista que tiña a mobilización de onte, comezando polo lema. Queremos galego na escola é unha proclama do final da ditadura, non de 2013. E seguramente sexa ese un detalle que, no fragor das batallas, está pasando desapercibido: a forma na que estamos obrigados a rebaixar o horizonte de expectativas da nosa lingua. Se hai anos alguén me preguntase en que manifestacións relacionadas co galego me vería no 2013, seguramente respondería que en ningunha, ou en todo caso, nas que atinxían a problemáticas concretas: o galego na universidade, o galego na ciencia, o galego como lingua internacional… En ningún caso agardaría ter que seguir loitando por algo polo que xa loitaran as xeracións precedentes. O camiño que quedaba por andar era lento e frustrante, pero de ningunha forma parecía que puidese incluír un retroceso tan brutal como o que sofreu o estatus da nosa lingua nestes anos.

A pesar de que a escalada lexislativa castelanizadora non é só contra a lingua galega, e responde ás mesmas concepcións caducas e imperialistas do Estado español que o levarán cara á súa última debacle, é certo que o caso da nosa terra segue a ser particular. Nunha realidade enrocada na esencialidade do poder político, a forma de medir a importancia da nosa cultura pasou e pasa polo cálculo de deputados galeguistas nas distintas esferas de poder. E non cabe dúbida que é unha cuestión importante, pero moi habitualmente esquecemos que cada unha das nacións históricas do Estado español ten a súa propia circunstancia e que, de todas elas, a máis disímil é precisamente a nosa. Nin vascos nin cataláns mantiveron as súas linguas coa mesma saúde que a nosa, que aínda hoxe pode dicir de si mesma que é a lingua cooficial con máis falantes porcentuais no seu territorio e a única que supera nese aspecto ao castelán. Os nosos veciños tamén non desenvolveron as súas ideoloxías políticas dándolle ás respectivas linguas a centralidade que a galega ten no pensamento galeguista. Aquel “se aínda somos galegos é por obra e gracia do idioma” de Castelao tiña moito de fundacional e aínda hoxe funciona como único baremo da galeguidade para moitas capas da poboación. En parte, esa saúde, cimentada sen dúbida en causas conxunturais como o afastamento e abandono por parte do poder central, que favoreceu unha ruralización persistente da nosa terra, serviu ironicamente como un freo a determinadas posicións políticas. É moi difícil convencer unha sociedade de que a lingua que fala o 90% dos seus membros está en perigo de morte. A diferenza entre bilingüismo e diglosia, problema ao que xa se enfrontaran os primeiros galeguistas, ten, queiramos ou non, unha dimensión sutil da que aínda hoxe é allea a maior parte da poboación. A súa simplificación e a negación do conflito lingüístico segue a ser algo tristemente presente nos discursos antigalegos, da mesma forma que o foi durante a longa noite do fraguismo.

Porén, se o galego vai ser a lingua máis difícil de marxinalizar na uniformización que pretende a dereita española, si que é certo que a súa posición de avantaxe obxectiva foi algo que non soubemos xestionar nestes últimos trinta anos. A caída libre na que se atopa fai aínda máis doloroso ter que volver a proclamas dos anos setenta, as mesmas que saían nas portadas dos discos da Roda. Porén, tamén é agora, nunha situación crítica, cando máis precisa a nosa lingua do noso compromiso. Un compromiso individual, diario, que non renuncie a ningunha das batallas cotiás. E tamén un compromiso colectivo, aínda que só sexa para que dentro de trinta anos, alguén lea nas crónicas xornalísticas que unha enorme representación da sociedade galega se rebelou nos violentos anos dez contra a perda da súa identidade.

#Activismo e resistencia #Galiza #Lingua

25/01/2013 by marioregueira

Django desencadeado

É algo que veño notando dende hai varios anos nos filmes de Tarantino. A primeira vez que fun completamente consciente foi na malleira que leva o psicópata de Death Proof a maos de tres mozas. A violencia desatada do Tarantino dos noventa segue presente, pero cobra un matiz inédito, por primeira vez deixa de ter esa gratuidade que, nun discurso falsamente sisudo e moi popular na época dos seus primeiros filmes, pretendía manifestar a súa presenza viva na sociedade occidental e a forma na que dirixía o devir desta. Algo mudara en Death Proof, e a tentación de facer unha interpretación feminista ou de empoderamento das mulleres non era máis que o seu mellor indicio. Tempo despois, algunhas compañeiras viñeron a dicir que algo semellante xa se podía ver na noiva ensaguentada de Kill Bill. O emprego da violencia abandona o campo da psicopatía gratuíta para encarnar o papel da xustiza politizada, deixa de ser unha paisaxe sociolóxica para ser unha ferramenta de acción necesaria. Inglorious Basterds segue polo mesmo camiño e ofrécenos o que ningún filme bélico ofrecera até entón: un final climático e antihistórico no que as vítimas reescriben os vellos relatos a forza de abandonar precisamente o papel de vítimas. Fronte aos xudeus que camiñan cara á catástrofe en silencio, o filme presenta feroces guerreiros capaces de rebentar cabezas de alemáns cun bate. Non hai violíns nin pianos tristes que acompañen o relato do horror: o final de Inglorious Basterds canta ao ritmo dunha racha de ametralladora e a súa reescritura da historia na ficción ten de revolucionario o que lle falta de coherencia.

Calculo que Tarantino está lonxe dun discurso ben tramado e non creo que teña unha idea ben definida sobre cuestións como o feminismo ou o vitimismo histórico. Penso que a súa descuberta da utilidade da violencia é instintiva e está baseada nunha idea moito máis simple: a intuición de que os opresores triunfan porque os oprimidos lles permiten triunfar. Que grande parte das traxedias da humanidade poderían evitarse se uns poucos renunciasen á covardía e fixesen unha aposta decidida pola acción. Django Unchained é un paso máis nesa tendencia: un negro rescatado da escravitude, que decide facer xustiza e liberar a súa muller de mans da estrutura escravista do Sur. Nun tendencia común a filmes anteriores, pero dun xeito se cabe aínda máis descarado, o filme sitúase a medio camiño entre o spaguetti western e a blaxplotation, dúas formas do cinema popular ás que rende tributo e que marcan o ton simple de Django Unchained como un filme de tiros e vinganzas. Vinganzas que non se afastan porén desa dinámica descuberta por Tarantino e que están protagonizadas polos parias da sociedade que descobre, entre o pasmo dos seus semellantes, que a historia aínda lles deixou unha fiestra aberta para facer xustiza.

Seica Spike Lee protestou, antes mesmo de ver o filme, polo que prevía como un tratamento frívolo do legado da negritude norteamericana. As traxedias non son para facer esas cousas, as traxedias non son un spaguetti western, son algo máis serio. Si, non cabe dúbida, pero o spaguetti western e o filme de blaxplotation ofrécennos algo que as traxedias non nos ofreceron nunca: a catarse de ver a xustiza representada, o pracer momentáneo dunha vinganza ficcional. É a mesma catarse da que Brecht renegaba cando creou o teatro épico: o espectador non pode identificarse co heroe porque perde a visión de conxunto da problemática e cínguea a un único acto conclusivo. Marcha tranquilo para casa e durme ben sen decatarse do seu propio protagonismo cotián. Porén, non cabe dúbida de que as clases populares foron sempre máis receptivas a esas catarses, e tamén creo que hai momentos da historia nos que as precisan máis que noutros. Os xéneros populares dos que se nutre Tarantino son os dos cinemas de barrio, os que botaron as televisións pobres (TVG incluída) nas tardes da fin de semana, os que as masas obreiras empregaban para evadirse tras longos días de traballo sen fin.

Nós non gañaremos nunca, seguiremos marchando día a día a traballos de miseria, onde mediaremos con patróns crueis, e o que é peor, cos tíos-tom que lles lamben o cu. Porén, ao outro lado da pantalla dun cine de barrio, dunha forma que aparecerá nos nosos soños de obreiros Django Freeman fai xustiza e pon os opresores no seu lugar. E nós durmimos con tranquilidade por esa noite, sen reparar que o papel que representamos é o dos outros traballadores da plantación. Os que miran con envexa para o heroe porque nunca viron un negro a cabalo e disparando. Os que aínda levan as cadeas.

#Activismo e resistencia #Cinema #Feminismo