20/09/2020 by marioregueira

A punta do iceberg

Asinei e apoio esta campaña da Mesa porque creo que a nosa lingua ten que ter máis presenza tamén nas canles de televisión e especialmente na oferta infantil e xuvenil destas. Tiven a sorte de vivir como crianza a aparición da TVG, todo un acontecemento social, en particular porque naquel momento representaba un terzo da oferta televisiva da poboación galega, ao lado das outras dúas canles públicas en castelán. Mesmo tendo en conta a perda de peso da televisión centralizada, non é difícil calcular que a porcentaxe da oferta en lingua galega hoxe en día é notabelmente inferior, non chegando a unha décima parte da grella en aberto, nun cálculo enormemente optimista que obvia as canles de pago e outras plataformas.

E non só en cantidade: a xestión da TVG leva vivindo décadas de desleixo e profundo desinterese por parte das institucións que deberan convertela nun medio vivo e competitivo. A imposibilidade de acceder a un catálogo histórico ou a ausencia dunha aposta actual por contidos audiovisuais de interese son só unha parte das críticas posíbeis. Aínda podemos mencionar cuestións como o papel do medio no peche dunha páxina de fans, algo que denota unha incapacidade manifesta para entender e xestionar o novo momento histórico, ademais dun certo desprezo polo propio legado. E chega unha ollada á páxina da app da TVG na PlayStore para descubrir que, aínda que alguén se preocupou en dar un paso nas “novas” tecnoloxías, as queixas por mal funcionamento e falta de actualizacións copan a maior parte dos comentarios recentes.

A TVG converteuse nestes anos nun axente máis para deixar esmorecer á lingua, ao tempo que insiste na súa folclorización, a súa conversión nunha ferramenta para brincadeiras burdas e historias predicíbeis. Non admira que outras empresas do audiovisual comecen a acoller os relatos e narrativas da nosa propia historia, con todo o que iso redunda na posición subsidiaria que temos fronte aos grandes monstros mediáticos e á lectura internacional da nosa propia cultura. Tamén vemos, e agardo que sexa unha vía de futuro, como o contido en galego se abre paso noutras plataformas.

É importante que exista unha canle específica con programación infantil en galego. E porén, non é o único importante, cubrir ese oco e só comezar (e tarde) a primeira parte do traballo. De cara ao público infantil e xuvenil preocúpame máis que non haxa recursos relacionados coas súas formas de ocio que xa non son unicamente a programación televisiva centralizada, como o foi nos 80, ou nos 90, a década do Xabarín. Canles de youtube, series dobradas nas plataformas dixitais, videoxogos traducidos (ou mesmo producidos desde aquí) seguen clamorosamente ausentes sen que os poderes públicos galegos acaben por intervir o máis mínimo para mudar a situación ou para comprometer parte do investimento público no porvir da lingua e cultura propias.

A reivindicación do Xabarín, un contedor audiovisual de hai vinte e cinco anos atrás, é só a punta dun iceberg que, cun navegar maino, acabará sen dúbida por mandarnos a pique. Hai máis, moito máis, debaixo. Se cadra algún día poidamos ver como os nosos poderes públicos se ocupan das cuestións relevantes do mundo contemporáneo.

#A Mesa#Activismo e resistencia#anos 90#Cinema e TV#galego#Lingua#Medios en galego#normalización#TVG#Xabarín Clube

18/10/2019 by marioregueira

Matar o recadeiro, III Premio de Xornalismo Manuel Lueiro Rey

Alterada de Paolo Lottini (CC BY-NC-SA 2.0)

Sería fermoso poder dicir que apareceron como unha bandada de paxaros amarelos. Pero non hai imaxe que os acolla con facilidade. Tampouco teñen un nome claro: algúns chámanlles riders, aínda que sempre lembro con ironía que a primeira que atopei na miña cidade non cabalgaba moto nin bicicleta nin cabalo. Subía pesadamente unha costa empinada cunha enorme mochila ás costas. Nela, estampado, o nome dun servizo de delivery, outro estranxeirismo que evidencia como a aparición desta nova forma de traballo colleunos, aparentemente, co pé cambiado, que nin nomes propios temos. Seguramente un acaido sexa recadeiros. No fondo, o que fan estes novos servizos é iso mesmo, facer recados que non teñen que limitarse, nin polo contido nin polo medio, a levar comida.

Os recadeiros están para calquera cousa, prestan un servizo que hai anos pensaríamos que é prohibitivo pero que agora mesmo parece ao alcance de calquera. Teño visto con moita sorpresa como, mesmo nunha pequena cidade galega, é cada vez máis frecuente cruzarse con eles e os seus logotipos. Ter unha hamburguesa do teu restaurante favorito, cervexa fría se chegan visitas, xeo para un combinado… é tan doado como chamar ou empregar a app e unha desas persoas con grandes mochilas aparecerá na nosa porta. E poderíamos pensar, como se repite moitas veces, que é a tecnoloxía a que permite isto, que antes de estar interconectados e ter aplicacións no móbil para todo isto non sería posíbel. Teño visto algún destes recadeiros sentado na rúa, tomando algo de comida rápida mentres mira ansiosamente o teléfono por se entra unha nova encomenda. Ser recadeiro implica tamén estar atento á demanda, sexa a hora que sexa e aínda que a túa propia hamburguesa quede a medio comer.

Hai anos unha amiga economista falábame dos indicios indirectos da situación económica. Seica en épocas de bonanza a xente é máis indulxente á hora de mercar doces e a moral admite prendas máis curtas que durante as crises. Os vellos economistas crían poder percibir a marcha das cousas cunha simple ollada superficial aos carros da compra ou ás saias das rapazas. Pregúntome que papel ten a irrupción dos recadeiros nas nosas vidas, que indicio económico espertan, e se son, como moita xente di, unha bandada de paxaros, un signo de bonanza económica.

A comezos da primavera deste ano, un deses riders (este si que levaba moto) morreu nun accidente de tráfico na cidade de Barcelona. Este feito trouxo á primeira plana varias cousas que sospeitabamos. Os recadeiros non son empregados de ningunha empresa, nin sequera a dese logotipo enorme que cargan ás costas, e que, en certo sentido, tamén os despersonaliza. A maior parte traballan baixo a figura de falso autónomo e a súa relación laboral coas plataformas de delivery segue a discutirse nos tribunais, con sentencias contraditorias. De ser recoñecida, aínda habería que repasar en que condicións desenvolven o seu traballo e se vulnera, por razón de salario ou horario, outros aspectos da lexislación laboral.

Pero non podemos enganarnos, non é a tecnoloxía e o mundo interconectado o que produce esa bandada polas rúas das nosas cidades. O que sostén o negocio dos recadeiros é a falta de regulación e a tolerancia a formas de negocio que hai anos entenderíamos que rozan o escravismo. Que algo sexa posíbel non quere dicir que sexa xusto, como non é xusto que a comodidade duns poucos e as miraxes de bonanza dos outros se baseen en matar o recadeiro.

 

#delivery#Lueiro Rey#Opinión#riders#Xornalismo

12/04/2019 by marioregueira

Se isto é un home

Primo Levi (1960)

Era o inverno de 1943 cando o grupo de Primo Levi (Torino, 1919), que trataba de unirse á Resistenza partigiana, foi capturado polas forzas fascistas. Ante a perspectiva dunha execución sumaria, Primo confesa ser xudeu, algo que lle serviría para ser trasladado a un campo de concentración en Fossoli desde onde, algunhas semanas despois, será embarcado nos infames vagóns de gando, e xunto con centos de persoas máis, en dirección ao complexo de campos de Auschwitz. Continuar lendo no Sermos Galiza.

#Activismo e resistencia#Crítica#Holocausto#II Guerra Mundial#Literatura#Memoria#Primo Levi#Tradución

30/12/2018 by marioregueira

A orde do día

Como unha ferida que examinamos unha e outra vez e por iso mesmo non acaba nunca de pechar. A memoria do nazismo segue dando voltas por Europa arrastrando a súa vida intelectual polas máis diversas calellas, moitas delas sen saída. O certo é que hai unha fixación á hora de explicar o mal que aconteceu entre os anos trinta e corenta do pasado século que só pode entenderse en clave de superioridade moral. O que arrepía nos círculos intelectuais dos nosos días é que fosen europeos dunha das sociedades máis desenvolvidas da época matando sistematicamente os seus propios cidadáns. Estas condicións nunca volveron repetirse integramente, e parecería que o mundo ve aínda como feitos moito menos graves os xenocidios organizados que aconteceron en Asia ou África. E cunha complicidade arrepiante que os seus propios gobernos participasen nos últimos anos bombardeando lugares distantes como Libia ou Iraq. Para a memoria do nazismo creáronse explicacións que a día de hoxe aínda se esgrimen no debate intelectual: entre os máis divertidos os que responsabilizan elementos como a propia cultura ou o desenvolvemento técnico, aínda que non queda atrás o recurso á banalidade do mal, que dalgunha forma implica que calquera funcionario gris pode transmutarse da noite para a mañá nun xenocida, pasando por alto o proceso político e social que produce esa mesma oportunidade.

A orde do día de Éric Vuillard, lanzada hai uns meses por Kalandraka en tradución de Antía Veres, é unha obra que sorprende por conseguir ofrecer un enfoque que resulta innovador, aínda que non deixe de volver por algúns dos vellos camiños trillados. O punto de partida do libro, o mesmo que se destaca na presentación editorial fala de como “As persoas pasan, pero os grandes capitais perduran”. O encontro da alta xerarquía nazi con representantes empresariais alemáns de marcas aínda presentes hoxe no noso día a día como Opel, Siemens, Bayer ou Allianz dá inicio a unha novela atípica, composta por estampas históricas de corte realista e cunha trama principalmente expositiva que podería emparentala co xénero do documental histórico. E a pesar disto, é unha mágoa que Vuillard non responda completamente a ese punto de partida inicial de perseguir os fíos dos grandes capitais desde o seu apoio ao Partido Nazi até os nosos días e pase a ocuparse doutros episodios históricos que reducen este marco a pouco máis que unha vistosa anécdota. A anexión de Austria, a política expansionista e intimidatoria de Hitler, ou os trucos que na política internacional lle permitiron mover os marcos dunha Europa incapaz de reaccionar, centran os principais temas da novela.

Un percorrido que parece a enésima referencia a eses homes de ben que non fan nada e permiten que o mal triunfe, pasando por alto a grande responsabilidade dos gobernos europeos que permitiron medrar o nazismo como estratexia de contención ante a ameaza soviética. Non é a pasividade do chanceler austríaco Kurt Schuschnigg diante de Hitler o que condena a Europa, máis que nada porque Schuschnigg non era outra cousa que o líder dunha ditadura nacional-católica que só se viu ameazada por Hitler por ter as fronteiras perto de máis de Alemaña. Un erro de perspectiva que pexa unha novela que mesmo así consegue deixarnos reflexións relevantes e moi poucas veces lembradas. Como ese colofón final no que se nos di que nunca tropezamos dúas veces no mesmo abismo, pero que volveremos caer nun novo e será da mesma forma: cunha mestura de ridículo e pavor.

#Activismo e resistencia#Antía Veres#Éric Vuillard#Historia#II Guerra Mundial#Kalandraka#Novela

28/04/2018 by marioregueira

Roald Dahl e as vacinas

Como todos os anos, a OMS declarou a última semana de abril como Semana Mundial da Inmunización, este 2018 co lema “Protexidos colectivamente. As vacinas funcionan”. Nun ano marcado polo comportamento irresponsábel de certos representantes políticos, é boa idea lembrar algúns dos principios polos que as vacinas seguen a ser a mellor opción coñecida.
Para isto, decidín recuperar e traducir a carta aberta de Roald Dahl de 1988 sobre o tema. A pesar da súa antigüidade, por desgraza, moitas das cousas que di o escritor galés continúan sendo aplicábeis hoxe e, de feito, ten gozado dunha renovada popularidade a través da rede nos últimos anos. Tamén nos devolve unha perspectiva que temos esquecida, e que moita xente relaciona coas actitudes retrógradas que se opoñen á vacinación: temos tan normalizado un mundo sen o efecto de certas enfermidades que podemos pensar que sempre foi así. Pero non o foi, houbo un tempo no que morrer ou quedar con graves secuelas polo sarampelo, a polio, a varíola ou outras enfermidades era o máis normal do mundo. Así o conta Roald Dahl:

Sarampelo: unha enfermidade perigosa

Olivia, a miña filla máis vella, colleu o sarampelo cando tiña sete anos. Mentres a enfermidade desenvolvía o seu curso normal, lémbrome léndolle a miúdo na cama, sen sentirme especialmente alarmado por ela. Entón, unha mañá, cando estaba camiño da recuperación, eu estaba sentado na súa cama amosándolle como facer animaliños de fíos de cores, entón chegou a súa vez de facer un e notei como os seus dedos e a súa mente non estaban a traballar conxuntamente e non podía facer nada.

“Sénteste ben?” Pregunteille.

“Estou con sono”, dixo.

Nunha hora, estaba inconsciente. En doce horas estaba morta.

O sarampelo convertérase nunha cousa terríbel chamada encefalite por sarampelo e non había nada que os médicos puidesen facer para salvala. Foi hai vinte e seis anos, en 1962, pero mesmo agora, se unha crianza con sarampelo desenvolve a mesma reacción mortal da enfermidade que Olivia desenvolveu, segue sen haber nada que a medicina poida facer para axudala.

Por outra banda, hoxe hai algo que os pais poden facer para asegurarse de que este tipo de traxedia non aconteza a un dos seus nenos. Poden teimar en que as súas crianzas estean vacinadas contra o sarampelo. É algo que eu non puiden facer por Olivia en 1962 porque naqueles días aínda non fora descuberta unha vacina fiábel contra o sarampelo. Hoxe, todas as familias teñen ao seu dispor unha vacina segura e confiábel e o único que tes que facer é falar co médico para que a administre.

Aínda non é algo maiormente aceptado que o sarampelo poida ser unha enfermidade perigosa. Creme, si que o é. E na miña opinión os pais que rexeitan vacinar os seus fillos, están poñendo as súas vidas en risco. En América, onde a vacinación contra o sarampelo é obrigatoria, esta enfermidade, así como a varíola, foi virtualmente erradicada.

Aquí en Gran Bretaña temos aínda centos de casos de sarampelo todos os anos, xa que moitos pais e nais rexeitan, ben sexa por obstinación, ignorancia ou medo, que os seus fillos sexan vacinados. Ademais disto, máis de 10.000 sufrirán efectos secundarios dun xeito ou doutro. Polo menos 10.000 desenvolverán infeccións de oído ou de peito. Uns 20 deles morrerán.

ENTENDAMOS ISTO.

Cada ano máis ou menos 20 crianzas morrerán en Gran Bretaña de sarampelo.

Así que, cales son os riscos que afrontan os teus fillos por ser vacinados?

Son case inexistentes. Escoita isto. Nun distrito de máis ou menos 300.000 persoas, hai só un neno cada 250 anos que desenvolverá efectos secundarios serios pola vacina do sarampelo. Isto vén sendo unha posibilidade de unha contra un millón. Penso que hai máis posibilidades de que a túa crianza poida morrer atragoada por un chocolate que de poñerse seriamente enferma pola vacina do sarampelo.

Entón que demos é o que che preocupa? É practicamente un crime deixar que o teu fillo continúe sen vacinar.

O tempo ideal para facelo é aos 13 meses, pero nunca é tarde de máis. Todas as crianzas en idade escolar que aínda non recibisen unha vacina contra o sarampelo, deberían pedirlles aos seus pais que lla procuren o antes posíbel.

Por certo, dediquei dous dos meus libros a Olivia. O primeiro foi “Iago e o pexego xigante”. Iso foi cando aínda estaba viva. O segundo foi “O Bon Xigante Amigo”, adicado á súa memoria despois de que morrese de sarampelo. Verás o seu nome ao comezo de cada un destes libros. E sei o feliz que sería se puidese saber que a súa morte axudou a aforrar un bo número de mortes e enfermidades entre outros nenos.

#Ciencia e tecnoloxía#Escepticismo#Literatura#Roald Dahl#Vacinas

13/09/2017 by marioregueira

Adeus, Xohana

Na miña promoción de filoloxía galega acompañamos ese cadro terríbel chamado orla cuns versos de Xohana Torres. Pero eu non beberei da xerra do silenzo. Poderían ser outros, na cultura popular galega continúa presente o Eu tamén navegar da Penélope que se revolve contra o seu destino de tecedeira. Un dos poucos casos nos que podemos lembrar inmediatamente unha cita coa simple mención da súa autora e posibelmente un dos versos máis citados e retorcidos na literatura galega de todos os tempos (tamén, si, en Tanxerina).

Xohana Torres soubo estar presente en cada momento determinante da poesía galega. Foi poeta dos cincuenta cando ser poeta e muller non era cuestión doada. Participou do renacemento poético dos oitenta e fixo de precursora dos noventa, cunha obra que acompañaba a revolta literaria das xeracións máis novas, que non dubidaron en considerala como unha máis. E falou de Ferrol, corazón de navío, cando Ferrol parecía expulsado para sempre das paisaxes da poesía galega. A autora soubo medir os ritmos literarios galegos dunha forma practicamente inédita, e conseguiu ser sempre contemporánea, que é aquilo que se di habitualmente dos clásicos. E non só na poesía. O seu papel de precursora aparece tamén na literatura dramática, na inesquecíbel Adiós, María!, parte da escasa narrativa de autoría feminina do seu tempo e capaz de colocar as cidades e o seu proletariado migrante nunha literatura galega ancorada aínda no imaxinario rural.

Precisamente por esta consonancia cos tempos é que resulta doado imaxinar como foi a Xohana Torres que iniciou a súa carreira na Galiza da posguerra. Polo medio dos tomos de correspondencia e das biografías aparece de vez en cando a súa imaxe. Convidada cabaleirosamente por Otero Pedrayo tras un recital en Santiago, mencionada como amiga que sofre coitas de amor, como a alumna espelida de Carvalho Calero que agora aborda unha carreira literaria, como a muller que, polo seu predeterminado instinto maternal debe comezar a escribir literatura infantil. A moza illada no norte, envolta en misterios e silencios que non pedira e que probabelmente tampouco exerceu de forma voluntaria. Máis rapaza que muller e, polo feito de selo, coa sombra inmensa de Rosalía de Castro proxectada a miúdo tras ela.

E porén, máis aló do paternalismo e dos condicionantes, do camiño cheo de boas intencións que non leva a ningures, Xohana Torres navegou. Se cadra sexa isto o mellor do seu legado. Que foi capaz de sobrepoñerse a un mundo de homes anquilosados en prácticas sociais que xa eran vellas cando naceron, que soubo ensinarnos que a mocidade é unha tarefa diaria, que soubo dialogar cos elementos novos que traían os tempos. E con nós, as persoas que chegamos despois.

Boa viaxe, Xohana, navegaremos por ti.

#Activismo e resistencia#Feminismo#Galiza#Literatura#Literatura de posguerra#Xohana Torres

11/07/2017 by marioregueira

Oposicións, santuarios e violencia

Mozas de Georgia lendo a Faulkner no caloroso verán de 1971, Philip Bouchard (CC BY-NC-ND 2.0)

Lin Santuario con dezaseis ou dezasete anos e posiblemente por iso non o esquecerei nunca. Sen relelo nin unha soa vez, teño vívida a memoria do seu estilo, do ambiente rural opresivo e da violencia que describe. Elementos que descubriría anos despois na narrativa galega da posguerra, no noso caso artelladas para sortear a censura política e filtrar unha mensaxe que non podía facerse de forma máis evidente. Describir un universo mesto, onde as persoas se impoñen unhas a outras pola forza, e que esvara cara ao bizarro e o marxinal, producindo unha sensación de fonda estrañeza nas persoas lectoras, serve para facer un reflexo da sociedade norteamericana dos anos do crack. A estratexia tamén servía para representar, en liñas similares, a sociedade do franquismo, coincidente en moito con ese retrato. Nos dous casos había un pouso de denuncia social indirecta, cun matiz necesario no caso do Estado español, onde non había posibilidade algunha de formular unha denuncia patente.

Pregúntome como é posíbel que, anos despois, unha parte da sociedade crítica da Galiza apoie as protestas pola escolla dun texto desta obra para as probas das oposicións. Son consciente de que Faulkner pode representar unha opción particularmente difícil, que traballar cun hipotético alumnado sobre violencia e sexualidade tamén é un exercicio complexo, e que seguramente hai motivos suficientes para indignarse nun proceso de oposicións que representa en si mesmo unha pequena tortura. E porén o que indican a maior parte das protestas non é nada diso, senón que o texto escollido describe un acto de violencia sexual.

Non comparto a maior parte das críticas que se fixeron neste sentido, nin sequera as de persoas coas que habitualmente estou de acordo. Así, comparto con Susana na necesidade de mover os marcos, da mesma forma que penso que os novos marcos non os constrúe a escolla dun tribunal de oposicións e que máis responsabilidade teñen este tipo de reaccións no seu futuro, que deixan unha imaxe máis confusa que politizada, tamén nos camiños que as futuras autoras teñen que percorrer.

Rexeitar un texto porque describe unha violación, falar de “deleite” nun acto descrito como forma de representar e denunciar unha violencia social na que as mulleres son as primeiras vítimas, supón confundir narración con apoloxía, algo que non se agardaría de persoas responsábeis da formación de outras. E por suposto máis aínda consideralo parte do canon da cultura da violación, do que forma parte tanto como poderían facelo as violacións que describen Margaret Atwood ou Eduardo Blanco Amor, que probabelmente non merecerían nin unha mínima parte destas reaccións.

Toda unha vida de escrita para que te poñan mirando un aparcamento – Visit Mississippi CC BY-ND 2.0

O acontecido non deixa de lembrarme certos fenómenos que acontecen no ensino universitario ou na literatura galega. O rebaixamento do nivel educativo para ofrecelo a gusto do consumidor, que pasa por evitar ao alumnado calquera tipo de frustración ou conflito deste tipo, por exemplo, unha tendencia á alza no contexto europeo. Pensar que pode haber superviventes da violencia sexual entre as persoas examinadas é relevante, sen dúbida, pero tamén abre o camiño a evitar outro tipo de textos a vítimas doutro tipo de violencias e experiencias traumáticas. Tamén a presupoñer que unha persoa, polo feito de ser supervivente da violencia sexual, fica eivada á hora de analizar os discursos que se realizan sobre ela, mesmo cando estes funcionan na súa contra ou destacan o seu papel nas relacións de poder, colocándose fóra das dinámicas habituais do patriarcado. Se algo facemos desde a filoloxía é estudar discursos e sabemos (ou deberamos saber) como se constrúen e que elementos empregan. E sen dúbida, onde non hai conflito, non hai discurso. Non se pode falar contra a violencia desde a literatura sen mencionar e describir a violencia. Pódense, iso si, facer panfletos.

Isto faime pensar tamén unha liña preocupante dentro da literatura galega contemporánea. A necesidade de estabelecer discursos unívocos e maniqueos, onde as persoas boas son boísimas e ideoloxicamente perfectas e as malas, malas de telenovela. E onde calquera alusión á zona escura do ser humano vai acompañada dun prego de descargo onde a voz autorial deixa perfectamente claro que condena o que alí (en xeral asepticamente) conta. Unha forma de empobrecer o discurso e de renunciar a outras estratexias que non sexan mastigar minuciosamente ao lectorado ideas xustas. Tan xustas que merecerían formulacións literarias menos pobres ca aquelas coas que habitualmente son tratadas. Despois virán as sorpresas e as dificultades para identificar o inimigo. Como me dixo unha amiga miña, opositora de galego, sobre este tema:

– O que me amola é que todo o mundo proteste polo de Faulkner e ninguén diga nada de que en galego nos puxeron un poema de Noriega Varela. Iso si que é violencia.

#Activismo e resistencia#Feminsmo#Literatura#Oposicións 2017#William Faulkner

21/03/2017 by marioregueira

Pasolini e os autobuses

Pasolini ante a tumba de Gramsci. (Dominio Público)

Alguén editara unhas listas de obxectivos da extrema dereita italiana dos anos setenta. Ou da operación Gladio, que viña sendo o mesmo. Un dos meus amigos comentábamo nunha cafetería de Barcelona. O que máis lle chamaba a atención é que, entre os tres primeiros nomes aparecía o de Pier Paolo Pasolini, como un obxectivo prioritario, moi por riba dalgúns líderes políticos comunistas. Que ameaza podía representar Pasolini? Un director de cine, un intelectual, un poeta que, como tantos poetas, probablemente nin sabía manexar armas.
Os procesos nos que se trama a represión sempre son elocuentes a respecto das xerarquías do inimigo. Creo que Pasolini tiña moitos números para estar na cúspide dos odios da parte máis conservadora da sociedade italiana. Unha persoa capaz de representar o réxime pro-nazi de Saló como unha comunidade sadomasoquista con delectación cara a coprofaxia. É dicir, que a burguesía italiana obrigara o pobo a comer a merda dun pacto coa Alemaña de Hitler, e ademais obtiña un pracer inconfesábel ao contemplalos. Sen dúbida ninguén atacou os responsábeis da participación na guerra con tanta saña e cun retrato tan cru e directo. A propia vida do director, homosexual confeso, cristián e militante comunista, era unha permanente provocación e a súa morte turbia e sospeitosa, tamén o foi. A mans dun menor de idade que se prostituía habitualmente con el, ou asasinado por uns asaltantes misteriosos ao grito de “porco comunista”, calquera dos dous desenlaces que se barallan encaixaría perfectamente coa súa vida e co seu proxecto artístico.
A xente que quería a Pasolini morto non temía o seu papel na organización dunha revolta comunista. Temía a súa sexualidade e, sobre todo, o seu discurso sobre iso. A forma na que o autor os sacaba da súa zona de confort facendo que as súas crenzas ancestrais cambaleasen, e aínda se atrevía a reivindicar para iso unha espiritualiade cristiá auténtica acusándoos de hipócritas. Seguro que mesmo así, Pier Paolo se sorprendería de saber que os seus inimigos lle tiñan tanto temor como para querer que morrese entre os primeiros.

Parte da campaña de Chrysallis

Unha sorpresa semellante deberon sentir na asociación española Chrysallis ao ver a enorme reacción que xerou entre a extrema dereita unha das súas campañas. Creada para apoiar as crianzas transexuais, a tese da asociación foi tan sinxela como explicitar que pode haber nenas con pene e nenos con vulva. Unha sentencia tan simple como pedagóxica, especialmente porque matiza a frase coa que á maioría das persoas lles explicaron as diferenzas anatómicas nalgún momento da infancia. Máis aló de volver explicar a teoría de xénero, diferenciando a identidade social das características físicas e como non é obrigatoria a correlación entre ambos campos, en Chrysallis foron á mensaxe máis simple. E seguramente foi esta simplicidade unha das razóns da campaña á contra que sufriron e aínda sufren. Chrysallis non tivo a necesidade dunha obra provocadora para estar no punto de mira dunha parte da sociedade do Estado español, pero as razóns son moi similares ás que condenaban a Pasolini. Non hai peor ataque ao conservadurismo que impugnar a súa explicación do mundo, un mundo que pretenden natural e a apolítico e ao que estes remendos evidencian como unha estrutura profundamente ideoloxizada até nos detalles máis simples. Nin hai só dous xéneros nin, de habelos, estes se corresponderían inequivocamente cunha xenitalidade física concreta, defendelo é unha postura ideolóxica. Unha postura ideolóxica conservadora, para ser máis precisos e que naufraga procurando lexitimacións fóra do seu propio corpus doutrinal (tal e como xente da ciencia e da bioloxía lles lembra periodicamente).
A resposta que os ultracatólicos e conservadores deron coa súa flota de autobuses, apelando a unha conspiración, deixa en evidencia o verdadeiramente débil da súa postura. E aínda que considero que cada quen ten dereito a defender as perspectivas que estime pertinentes (que para iso son ideoloxía), encontro algo verdadeiramente mesquiño nesta campaña en concreto. Non só por estar dirixida contra unha das minorías menos protexidas da sociedade occidental e, indirectamente, contra as crianzas que se atopan dentro dela, senón tamén polo emprego demagóxico e banal de conceptos como a liberdade de expresión. Pero sobre todo por ser un ataque contra algo que, mesmo dentro da tese máis ultra destes intolerantes, correspondería principalmente á vida privada das persoas e a liberdade de construír o seu aspecto e identidade como queiran. Unha vez máis, a dereita católica explicándolle aos demais como teñen que vivir e como se teñen que considerar, non sexa que a eles lles falle o firme que pisan cos pés. Pasolini, que sabía ben como acaban estas aventuras, non dubidaría onde situalos.

#Activismo e resistencia#Chrysallis#LGBTQ#Pasolini

12/02/2017 by marioregueira

Aeroporto Rosalía de Castro

En Liverpool non hai un Auditorio John Lennon, pero si hai un aeroporto. No Rio de Janeiro un dos dous, o antigo Galeão, está dedicado Antonio Carlos Jobim, que o mencionaba en Samba do Avião e que, segundo parece, tiña ademais medo a voar (o outro está dedicado ao pioneiro da aviación Santos-Dumont, para compensar). Os criterios que empregan os países para estas cousas son sempre ambiguos. Teño a sensación de que a maioría das veces é unha mestura de atracción turística e de honra menor e que en moitas ocasións póñense nomes a aeroportos que nunca levarían outras cousas máis importantes. Outras veces a política é non tocar os topónimos orixinais para non facela peor. Seguramente a miña opción favorita.

Adaptada de Above Us Only Sky de Martjin Van Es – CC BY-NC-SA 2.0

Non me opoño, contodo, a que Rosalía de Castro dea nome ao aeroporto de Compostela, simplemente pregúntome se foi un movemento intelixente. O principal argumento que escoito di que Rosalía vai dar a benvida a milleiros de visitantes de todo o mundo. Na miña última visita a Edimburgo, chegando á estación de tren de Waverley fun consciente por primeira vez que estaba nomeada en honra a unha novela (e ciclo narrativo) de Walter Scott. As citas do autor, que ten na cidade o maior monumento nunca dedicado a un escritor, daban a benvida a quen viaxaba sen que ninguén tivese a idea xenial de marcalo nun epónimo. En certo sentido, a relación entre Edimburgo e o seu fillo Walter Scott é tan intensa que certas cousas están a máis. Será que Compostela fracasou á hora de marcar a súa relación coa poeta romántica até o punto de ter que estampar o seu nome na porta de entrada?

Edimburg from Scott Monument, Oliver-Bonjoch, CC BY-SA 3.0

Persoalmente creo que hai homenaxes moito máis acaídas e que non precisarían do visto bo do Ministerio español de Fomento. Sen entrar nas múltiples referencias rosalianas que hai na propia cidade, estou seguro que mesmo cousas como asegurar o emprego do galego por parte das compañías aéreas ou a disponibilidade de literatura na nosa lingua na terminal están moito máis no espírito de Rosalía que a simple adopción dun novo nome para Lavacolla. Tamén son moito máis difíciles e requiren dun traballo constante, claro.
Unha segunda cuestión é en que medida a memoria de Rosalía, sen ningunha relación estreita con Lavacolla nin coa aviación, pode servir para ocultar outros elementos históricos.
Eu tiña unha proposta clara, sen ningunha relación con Lavacolla: o único aviador galeguista que tivemos, Elixio Rodríguez, de quen o país galego precisaría unha pouca da súa sorte emprestada. Porén, fóra da miña aposta persoal, hai outra aínda menos evidente que porén apela a unha relación íntima co propio aeroporto. Pasaría por reivindicar o seu pasado como campo de concentración franquista. Aínda que se fixeron homenaxes, e hai algunha placa, sempre lonxe da vista das pasaxes e do turismo, é preocupante que moita xente descoñeza que o tal aeroporto foi construído con man de obra escrava de prisioneiros da Guerra Civil Española.

Insignia de piloto, República española, Pla – CC BY-SA 3.0

Supoño que un nome como Aeroporto Internacional Antifascistas de Lavacolla está fóra do debate, reabre vellas feridas que unha autora, galega e española como Rosalía está lonxe de poder tocar. Tamén quedaría mal á hora de mercar souvenirs nalgunha das tendas, que seguro sairán gañando ao representar a efixie da poeta. A fin de contas, máis que do seu legado ético e literario, este pobo é herdeiro do vello costume de facer de Rosalía unha feira.

#Activismo e resistencia#Cotidiano#Guerra Civil española#Lavacolla#Literatura#Rosalía de Castro#Santiago de Compostela

24/06/2016 by marioregueira

Inglaterra prevalece

Alan Moore imaxinouno a finais dos 80. Un Reino Unido que sobrevive a unha guerra nuclear que acentúa o seu illamento. Un goberno fascista e clerical que persegue calquera forma de disidencia. Conflitos territoriais en Escocia e políticos con apelidos galeses entre os dirixentes. V de Vinganza, a obra realizada xunto a David Lloyd trataba de dixerir os case dez anos de Margaret Thatcher no poder, un dos gobernos que máis transformou a sociedade das illas. En certo sentido, foi a resposta do mundo da banda deseñada a un trauma longamente contestado polo punk británico e outras manifestacións culturais.

Os artistas empregan mentiras para contar a verdade. E se cadra a maior verdade que oculta a obra de Moore e Lloyd é que non se trata do reflexo concreto dun momento político, senón dun relato intemporal que puido demostrar a súa vixencia moitos anos despois. Se cadra despois do resultado das votacións que hoxe publica a prensa a distopía do home coa máscara de Guy Fawkes recupere de novo o seu valor de retrato distorsionado dunha sociedade.

A Unión Europea foi, nas últimas décadas, unha das grandes trampas para as clases populares. A ela entregamos a nosa soberanía popular sen recibir nada a cambio e desde ela se realizaron políticas tan detestábeis como a realizada cos refuxiados sirios. O papel das comunidades nacionais no seu seo ficou practicamente esvaecido ante unha institución que sempre afirmou estar feita para os estados e non para os pobos. Ningunha crítica sobra a unha macroestrutura política que habería que derrubar ou transformar en algo completamente irrecoñecíbel.

E porén, non hai outra forma de ver o referendo de onte e o seu resultado que como unha traxedia. Non votan pola saída do Reino Unido as organizacións de esquerdas nin as comunidades nacionais, tampouco os sectores críticos co que a Unión Europea representou en canto a solidariedade e xustiza. Os vencedores son os esporeados por discursos racistas e autárquicos, os nostálxicos do imperio, os que fecharán as súas fronteiras e simplemente disputarán á Unión Europea o seu papel na infamia mentres seguen mandando tropas a todas as guerras do outro lado do planeta. Os feudos tradicionais da esquerda, os vellos vales mineiros, as rexións de Gales que seguen acreditando na súa identidade nacional, os irlandeses do Ulster e toda Escocia ao unísono quedan, unha vez máis, atrapados nun pesadelo que terán que desmontar pouco a pouco. E xunto a eles, unha boa parte dos migrantes que estes anos formaron parte da súa sociedade e que agora mesmo comezan a poñer un pé en terra de ninguén. E por moito que a saída sexa, posibelmente, amortecida polo aparato burocrático do Estado, a sociedade británica acaba de mandar unha escura mensaxe a unha parte importante da súa cidadanía. Tal e como dicían na obra de Moore e Lloyd, Inglaterra, a vella Inglaterra das distopías, prevalece.

#Alan Moore#Banda Deseñada#Brexit#David Lloyd#Escocia#Gales#Inglaterra#Irlanda
1 2 3 9

Este sitio web emprega cookies para que vostede teña a mellor experiencia de usuario. Se continúa navegando está dando o seu consentimento para a aceptación das mencionadas cookies e a aceptación da nosa política de cookies, pinche na ligazón para máis información.plugin cookies

ACEPTAR
Aviso de cookies