31/10/2012 by marioregueira

Feliz Samaín

O debate é vello e non paga a pena aventalo, sobre todo porque xa o fixen hai dous anos e creo que na fase anterior do blogue unhas cantas veces máis. Hoxe o meu corazón está coa xente das vilas e barrios da Artabria, que tallará cabazas e nabos para prenderlles unha luz que afaste os malos espíritos, mentres se arman de castañas e beberaxes quentes para comezar a parte máis fría do curso estacional. Se na etimoloxía irlandesa o Samain viña a significar “a fin do verán”, unha vez máis a data vén a atoparnos, coa súa simboloxía doente, no principio de tempos duros. E porén, se como sabemos esta noite se abren as portas entre os dous mundos, tamén nos chega por ese contacto a forza do alén, a das nosas devanceiras, as persoas esforzadas e loitadoras que fixeron que esta cultura sobrevivise os máis duros invernos.
A cabaza deste ano (roubada de aquí, e á súa vez destas instrucións), esta feita cun vello libro, e non é por nada, xa que no inverno que vén teremos que coidar, entre outras moitas cousas, da nosa lingua e da industria cultural que a mantén viva. Que o seu lume siga alumeando, espantando os malos presaxios e devolvéndonos as forzas para encarar os novos retos e o frío dun inverno que, coma todos, acabará por pasar, impotente á hora de dobregarnos como pobo.

#Cotidiano#Galiza#Samaín

25/10/2012 by marioregueira

Paisaxe despois da paisaxe

Non pretendo facer do blogue un monográfico sobre as eleccións, aínda que supoño que o tema seguirá dando voltas un tempo até que comece a cansar aos máis, incluído eu. A fin de contas non facemos outra cousa que lamber as feridas e facer historia-ficción cara a atrás, ante a imposibilidade de poder facela cara a adiante coa mesma forza que antes. Hoxe esperto cun artigo de Anxo Quintana, errático coma moitos outros que autoavalían estes días o declive do Bloque, pero ao que polo menos se pode retrucar sen dicir obviedades.

Comezo polo final, porque é ben certo que a forza do proxecto soberanista catalán parte dunha perspectiva integradora, un catalanismo “para toda a sociedade” que permite que de esquerda a dereita exista unha identificación cunha idea nacional contemporánea. Porén, a comparación das realidades catalá e vasca coa nosa é tan frecuente como errada no seu fondo. O feito de termos unha lingua nacional e historias máis ou menos parellas como comunidades oprimidas polo mesmo nacionalismo imperialista, non pode facernos fechar os ollos ante as tremendas diverxencias dos distintos proxectos, dos que o galego representa o máis diferente e particular. Só o prexuízo e un certo chauvinismo impide comparar o nacionalismo galego e as súas circunstancias con outros movementos sociais do Estado español ligados a cuestións identitarias ou territoriais e cos que, salvando a distancia de non teren unha lingua distinta, teríamos moito máis en común. O nacionalismo galego está asociado dunha forma evidente a unha clase social determinada e a unha orientación política concreta situada na ampla cartografía da esquerda.

Non se quere dicir con isto que non exista un nacionalismo alternativo, aínda que dende sempre, ou polo menos nos últimos vinte anos, permaneceu en posicións marxinais ou minoritarias. Hai unha lenda popular que se escoita a miúdo sobre que a solución do problema galego pasa por un nacionalismo de dereita ou de centro-dereita. Ben, romper a maioría estrutural do PP cunha división sería positivo dentro da catástrofe, e nese campo da historia-ficción, podemos velo como algo desexábel. Porén ou se produce unha ruptura nas filas populares que arrastre nichos de votos (moi complicada dende o éxito electoral) ou esa opción quedará para sempre en posicións de irrelevancia. Non é certo que non exista un nacionalismo alternativo á esquerda. Existe, e historicamente ten até unha construción intelectual e histórica relativamente sólida. E non só existe senón que leva presentándose ás eleccións ininterrompidamente dende a fin do franquismo, baixo distintas formacións e propostas e cuns resultados que, quitando a excepción conxuntural de Coalición Galega, non serviron nunca para obter representación. A realidade é que a aposta dun nacionalismo que non estea ligado dunha forma determinante á esquerda existe, pero non recibe votos. Na entrada anterior non falamos do resultado de Compromiso por Galicia, pero sería un exemplo máis desta dinámica, o enésimo intento de procurar o unicornio branco que permita cadrar a realidade galega co deseño feito polas irmás vascas e catalás. Moito traballo e moi arduo lle queda á nova formación se pretende constituír unha alternativa sólida, sobre todo tendo en conta que, cunha dereita españolista en situación crítica, non conseguiu mobilizar aos votantes para fóra do PP ou da abstención, nin sequera contando cun valor procedente do clan Cuíña.

A aposta de eliminar o protagonismo da esquerda da ecuación do nacionalismo galego, sexa de forma exclusiva ou sexa de forma convivencial, está condenada, hoxe por hoxe, ao fracaso. E aínda que é certo que algo de lexitimidade lle restará a Quintana, sobre todo agora que por fin deixou de ser o record negativo nos resultados electorais do Bloque, non podemos validar agora que o abrandamento do perfil político do Bloque servise para outra cousa que para comezar a catástrofe. Non quero glorificar os resultados de 1997 porque, alén de que non serviron para nada máis que para cimentar unha ilusión baleira e unha sensación falsa de forza, tiveron causas conxunturais que os fixeron posíbeis. Que o apoio ao nacionalismo galego (e non só a Beiras) aumenta coas ofensivas españolistas, por exemplo.

Porén, detrás do fulgurante crecemento do Bloque nos oitenta e noventa hai unha serie de factores que foron a clave de que pasase de ser un partido marxinal a ser unha forza hexemónica. O primeiro, que se presentaba como un partido cun compromiso de esquerdas sólido que manifestaba un apoio forte ás clases populares e se identificaba e implicaba nos seus problemas de forma directa. É algo que unha persoa de Allariz debería saber, da mesma forma que o sabemos os ártabros, que vimos no nacionalismo galego un apoio a loita do naval nun momento no que o PSOE facía a enésima traizón á clase obreira. A nefasta xestión deses movementos sociais nos últimos anos (Nunca Máis ou a oposición a Reganosa, por citar só dous) ou o divorcio directo e explícito con moitos deles supuxo unha evidente perda de activos sociais da que o propio Beiras advertiu antes da súa marcha. Un dos grandes méritos da Alternativa Galega de Esquerdas foi precisamente recuperar o pulso dos problemas populares e implicarse coas preocupacións da xente da rúa. E o máis difícil foi que o fixo nunha marxe moi curta do tempo sen que parecese que o facía coa vista fixa nas urnas, fortalecendo a confianza que xa xeraban os seus candidatos.

Un segundo elemento clave é que a percepción do Bloque como un partido limpo, sen intereses electoralistas nin redes clientelares e cunha relación de oposición ao poder, desapareceu tras o seu paso polo goberno. Alternativa Galega de Esquerdas recupera esa imaxe, polo menos de momento, e atrae o voto do electorado máis crítico. Que os novos movementos antisistema comezasen a contar co BNG entre os seus obxectivos a carón do PSOE e do PP, debeu ser o primeiro sinal de alarma de que o paso polo poder, presentado no seu día como unha grande vitoria a pesar da perda de votos, foi mal xestionado e deixou a imaxe do partido tocada.

Con todo isto en conta, se cadra si chegue o día no que crear un nacionalismo non enrocado na esquerda. É un ideal que non comparto pero que me parece respectábel como horizonte a longo (moi longo) prazo, por máis que eu teña o meu propio, porén non é intelixente como lectura inmediata, nin serve para solucionar ningún dos aspectos da crise actual. O papel político do nacionalismo ten que manterse nun equilibrio moi complicado de conseguir, moito máis tendo en conta que nunca se procurou de forma consciente a activa: está a medio camiño entre a responsabilidade política de formar parte de gobernos amplos para expulsar á dereita e a distancia crítica que lle permita facelo sen perder a conexión cos movementos sociais e as expectativas do seu electorado. Un electorado que, mentres non se demostre outra cousa, está profundamente vinculado á esquerda crítica. E sobra dicir que o Bloque estaba moito máis perto disto con Beiras dentro que con Beiras fóra.

#Activismo e resistencia#Cotidiano#Galiza

22/10/2012 by marioregueira

Paisaxe despois da batalla

Di o clásico de Carlo M. Cipolla As leis fundamentais da estupidez humana, que unha persoa estúpida é aquela que “causa un dano a outra persoa ou grupo de persoas sen obter ao mesmo tempo un beneficio para si, ou mesmo obtendo unha perda.” Por esa regra de ouro faltaba o test das eleccións para dirimir se o acontecido no nacionalismo galego fora obra dun acto de estupidez e por onde asomaba o responsábel. Pasada a proba, podemos dicir que se houbo algún estúpido ese non foi Beiras. Aínda na análise máis restritiva, a que pide non contabilizar todos os deputados de Alternativa Galega de Esquerdas como nacionalistas, o cómputo lanza un incremento da representación do nacionalismo de esquerdas, aínda que coa novidade de facelo en partidos diferentes, un deles parte dunha inédita coalición co españolismo de esquerdas que non sabemos até que punto está distorsionando esa lectura. Se ben a situación segue a distar dos resultados históricos, sería a primeira modificación á alza dende estes, as eleccións de 1997, onde o Bloque Nacionalista Galego, liderado por Beiras, chegaba a ser a segunda forza política galega.

Dende aquel día, o Bloque Nacionalista Galego acumulou descensos que culminan coa catástrofe de onte á noite. A chegada do bipartito maquillaba no acto simbólico de “tocar poder” os resultados dun BNG que ía perdendo o apoio dos votantes dunha forma imparábel e que sorprendía coa súa propia falta de avaliación interna. Non me alegro das desgrazas de ninguén, pero hai algo de xustiza poética no acontecido onte. O Bloque paga a incapacidade crónica para xestionar a súa propia diversidade e tamén paga a marcha dun xigante da política como Xosé Manuel Beiras ao que condenaron ao ostracismo durante demasiado tempo e que antes chegaran mesmo a ter como líder vergonzante, demasiado radical para conseguir espallar a influencia do partido en determinados ámbitos. O equivalente á marcha do vello león é, salvando as evidentes distancias, que Aznar entrase no partido de Mario Conde ou Felipe González se pasase a Esquerda Unida. Dilapidar un valor de partido coma ese, aínda dentro da discrepancia interna na que se produciu, acaba pagándose moi caro.

Porén, xunto con esta lectura levemente optimista, resúltame tremendamente baleira a euforia que está a vivir unha parte de Alternativa Galega de Esquerdas, incluídos os discursos que teñen máis de retórica combativa que de realismo. Obviamente é un grande éxito para un partido debutante, e alégrome tanto da volta de Beiras como me proe que o faga acompañado de persoas sociolingüísticamente entregadas a Madrid e que nin se molestaron en estudar a colocación dos pronomes para a campaña. Porén é un brinde ao sol. Nos próximos anos, o PP modificará a lei electoral e culminará a espolio que está a realizar sobre o sector público, endurecerá as políticas contra o galego e campará a vontade por onde queira. E por máis que moitas persoas esteamos a gozar dos enxeñosos retruques de Beiras no parlamento, a xenialidade intelectual non basta para frear un partido cunha maioría absoluta histórica. A promesa de que “algo novo comeza” lémbrame demasiado a aquela que escoitei en 1997, a primeira vez que votei, cando a mudanza política parecía unha cuestión xeracional e semellaba que podiamos agardar a que os votos “carretábeis” fosen sendo substituídos por votos con pernas, consciencia e vontade. Porén pasaron quince anos, quince anos preciosos para a recuperación da nosa lingua e da nosa industria cultural, quince anos perdidos que nos colocan ao borde dun abismo do que resulta moi complicado escapar xa.

E non sinalarei un culpábel, porque hai máis de un e a min resúltanme evidentes. Asistimos a unha campaña que se formulou contra o veciño do lado, ese que ten unha leira na que sacha coma nós, sen mirar para o pazo no que vive o señor feudal ao que se lle pagan as rendas. Igual que dentro do BNG, as liortas continúan pola taifa antes que polo interese común, e importa máis darlle na cabeza ao rival que decapitar ao verdadeiro inimigo. No nacionalismo galego falta unha perspectiva unitaria e unha noción clara dos obxectivos, hoxe por hoxe, e pensando a nivel inmediato, debera ser botar ao feixismo e despois tentar unha recuperación nacional que impida que a nosa cultura se dilúa no tempo das linguas mortas e as civilizacións extintas. Se cadra xa é tarde para iso. O que está claro é que os partidos galegos deben pensar se o dano que a súa división e as súas leas causan á sociedade galega lles vai dar algún beneficio.

#Activismo e resistencia#Cotidiano#Galiza

13/10/2012 by marioregueira

E despois da hispanidade

O federalismo é un instrumento de unión e non serve ao separatismo, máis ben serve para combatelo. Esta máxima, evidente para a maior parte dos independentistas do Estado español, podería ser o primeiro tema dun hipotético curso sobre a cuestión territorial para cidadáns e políticos españolistas. A cantidade de persoas que a discutirían nun primeiro arrebato é directamente proporcional á magnitude do problema crecente que o Estado español terá nas próximas décadas ao respecto.

Nas mesmas filas que a negan abunda o argumento de que as nacións que reivindican o seu recoñecemento como tales son simples constructos románticos ou trasnoitados e egoístas proxectos políticos de catro radicais. Deixando de lado o feito de que toda nación vista de perto non é máis que unha construción ideolóxica, resulta curioso que non reparen en que a máis fabulosa de todas, a que só aparece nas lendas, é esa España unitaria sen tensións territoriais que fala a mesma lingua. O nacionalismo de Estado é perigoso porque non é autoconsciente, ou porque cre nas propias mentiras moito máis que os periféricos. Porque se presenta como natural e apolítico, sen reparar en que celebracións como as de onte requiren sempre de exércitos marchando e desembocan nunha profusión de símbolos que eles chaman preconstitucionais, aínda que algúns fosen tristemente legalizados pola Constitución. Porque a única vez que estiveron perto de realizar esa idea foi varrendo as persoas que pensaban distinto para as cunetas ou para fóra do país. E aínda así fracasaron.

Pero sobre todo o nacionalismo de estado caracterízase pola ignorancia e falta de imaxinación ao respecto dos vellos problemas. Nestes días, entre outras barbaridades, escoitei a proposta de que se concedese o referéndum a Cataluña a cambio de que, de perdelo, se lle cancelase para sempre o Estatuto de Autonomía. Supoño que medidas tan intelixentes teñen detrás os mesmos cerebros que tramaron o boicot contra os produtos cataláns ou os que pretenden “españolizar” o alumnado catalán (o cal é un recoñecemento implícito á súa “non españolidade” natural e confirma o cacao ideolóxico dos seus promotores).

Porén, se do circo da dereita saen números máis ou menos divertidos, o que non deixa de preocuparme é a reacción da esquerda españolista, normalmente calada en relación ao tema, non sendo cando hai unhas eleccións autonómicas próximas ou cando hai que saír en masa a asinar nefandos manifestos pola “lingua común”. Sobre a eventual secesión catalá, a esquerda española empregou basicamente dous argumentos. O primeiro foi: “non o estades reflexionando, hai cousas máis importantes”, o segundo foi “Iugoslavia”.

Por experiencia directa diría que poucas sociedades máis reflexivas que a catalá, artellada no activismo civil e moi implicada nos problemas comunitarios. Obviamente reflexionar sobre algo non implica acertar, pero non se pode dicir que a da sociedade catalá teña unha actitude irreflexiva ou que se deixe levar por unha paixón irracional. Por outra banda, xa quixera o nacionalismo de Estado ter unha bagaxe reflexiva e unha produción cultural sobre a idea de nación e territorio que fose tan só a metade da que tivo lugar na súa periferia, tanto por cantidade como por calidade.

Por outra parte o “argumento Iugoslavia” é, sáibao que o emprega ou non, unha ameaza velada. Pensar nunha guerra civil de disgregación territorial no Estado español hoxe en día implica pensar no único bando que ten medios materiais de iniciala. Por outra banda, o caso de Iugoslavia fai fallar o seu paralelismo nunha pequena cuestión: na República balcánica as nacións non só tiñan recoñecido o seu status, senón tamén un procedemento legal para a secesión. Sería moito máis honesto, e intelixente, pensar no “argumento Grenlandia” ou o “argumento Quebec”, só por citar dous casos de final diferente nos que unha cuestión dese tipo se resolveu dunha forma civilizada.

Como dicíamos no inicio, as solucións federais non son instrumentos válidos para acadar unha secesión, antes ao contrario: empréganse para colmar os desexos de autogoberno da cidadanía sen que esta vexa a necesidade de rachar formalmente coa estrutura política na que está inserida. Se cadra as persoas que non somos federalistas deberamos felicitarnos por tanto da cegueira histórica dos rivais. E fariámolo se non fose que, como xa se demostrou algunha vez, neste xogo un rival idiota e armado acaba facendo auténticos estragos.

#Activismo e resistencia#Cotidiano

06/10/2012 by marioregueira

Un galego de Tui

Hai máis de quince anos que Sánchez Gordillo e Mario Conde se atoparon cara a cara. Era o Primeiro de Maio de 1997 e o Sindicato de Obreros del Campo dirixíase a unha das fincas do banqueiro para tomala simbolicamente. Concienciados de que posibelmente terían que repeler as agresións dun hipotético desaloxo, os compañeiros andaluces non estaban preparados porén para o desenvolvemento posterior dos acontecementos. Un campechano Mario Conde achegábase á porta da finca e tras pactar unha ocupación limitada do predio, ofrecíase a compartir con eles o almorzo e unhas cañas. A noticia deu a volta ao mundo e aínda hoxe é ben lembrada. Mario Conde, en liberdade baixo fianza por aquilo, saía ao paso con grande desenvoltura dunha situación violenta e pasaba a celebrar o Primeiro de Maio entre desconcertados xornaleiros aos que alcumaba de “convidados” na “súa” casa.

No fondo, o que Mario Conde fixo non foi máis que aplicar os principios da vida empresarial á vida real. Nunha situación na que unha carga policial podía lixar aínda máis a súa imaxe, o banqueiro confía na súa capacidade para pactar e sacar beneficio da conxuntura. Pero un acordo entre dous homes de gravata nun gabinete bancario parécese pouco ao que pode facer un deles diante dunha turba de obreiros, cento cincuenta anos de marxismo son unha boa proba diso. É necesario que a turba sinta que está a tratar cun igual ou cunha persoa que empatiza, aínda que sexa minimamente, coas súas aspiracións. Se cadra por iso Mario Conde aparece ante os traballadores do SOC a pé, disposto a falar de igual a igual con eles, cun trato extremadamente amábel e ostentando un marcado acento andaluz.

Os locutores que daban a noticia non deixaron de destacalo: observen o acento andaluz deste galego de Tui. E os que observabamos non saiamos do noso asombro.

Dende que souben que Mario Conde ía facer paracaidismo nas vindeiras eleccións galegas non puiden evitar un interese punzante sobre como enfrontaría a cuestión da lingua. Ao longo da miña vida teño experimentado situacións lingüísticas que lembraban esa imitación de acentos. Empresarios que en privado defenden a erradicación do galego do programa educativo pero que á hora de tratar cos paisanos non deixan de empregalo, mesmo imitando as súas variantes léxicas locais. No fondo, sempre pensei que a actitude do fraguismo cara á lingua tiña moito dese “saber estar” da vida empresarial, cun pouso un tanto hipócrita que nace da tentativa de acadar un bo acordo. Sobra dicir que esas tácticas de empresa han de ter moito en común co modus operandi dalgunha caste de estafadores, polo menos na medida na que procuran unha sensación de proximidade similar. Ao fraguismo o acordo, (ou a estafa), saíulle ben, e os xornaleiros comeron bocadillos con eles durante moitos anos e aceptaron quedar na entrada das fincas que, por dereito histórico, social e moral, lles pertencían. A miña aposta era que Mario Conde, ao contrario do que fixo Feijóo, non axitaría a bandeira da crispación lingüística e recollería sen dúbida o exemplo do vello dinosauro: falamos galego por aquí e acolá, visitamos unhas cantas feiras gastronómicas e recoñecemos unha lexislación nominal de defensa da lingua pola que non moveremos un dedo na vida.

Porén, o galego de Tui está enferruxado ou non acabou de comprender as regras que rexen na terra que o viu nacer e á que pretende representar politicamente. Lonxe de tomar a defensa nominal do bilingüismo, e de paso clases de galego, limitouse a imitar (un tanto ridiculamente) outro acento distinto e a falar do moi verídico perigo que ten o castelán de ser absorbido polo galego. Non contento con iso, na súa entrada triunfal, toca o (pouco polémico) tema da identidade do galego e do portugués e saca a colación o exemplo do seu primo (?), aquel que deixou o galego porque se decatou de que levaba vinte anos facendo o parvo e de que ninguén o quería. Dúas sensacións que, sospeito, o outro primo Conde experimentará moi axiña nas súas carnes.

O exemplo, ou contraexemplo, do magnate tudense serve para ilustrar como a cuestión lingüística galega segue pexada dun odio ideolóxico que soborda as achegas de calquera partido non galeguista. Noutras ocasións temos falado do absurdo que representa que moitas empresas rexeiten o emprego do galego aínda asumindo as perdas económicas que implica renunciar á lingua máis falada do país. Unha vez máis, os grandes empresarios non confían sequera na ilusión de tratar á inmensa maioría deste pobo como iguais. Ou se cadra é que aínda non damos tanto medo como unha turba de xornaleiros andaluces cercando unha propiedade. E se cadra sexa hora de poñer remedio a iso.

#Activismo e resistencia#Cotidiano#Galiza#Lingua

26/03/2012 by marioregueira

Piazza Tabucchi

Gustábame del o viaxeiro, a persoa que vivindo no eixo marabilloso de Pisa e Siena non se conforma co que o seu recanto de mundo agasalla aos ollos e é capaz de desaparecer nalgún dos novos traxectos. Gustábame o perfil do namorado da poesía, o internacionalismo da palabra que rexeitaba calquera estranxeiría. O mesmo amor polos pobos que deu cabo del en Lisboa, unha das cidades que máis doado resulta amar, non demasiado lonxe da estatua do seu admirado Pessoa e coas pintadas das paredes a lembrar as historias da resistencia que tan ben iluminou. Gustábame a forma de recoñecer que a vileza do salazarismo, como a de calquera fascismo europeo non era cuestión só dos portugueses, da mesma forma que a responsabilidade de combatelo tamén non o era. Gustábame o xeito e o ambiente no que aparecían as cidades na súa escrita, case palpábeis para min algunha tarde nas prazas de Coruña onde acabei algún dos seus libros disposto a recoñecer anxos negros entre as pombas grises. Gustábame a pequena maxia, nunca demasiado evidente, que impregnaba algúns dos seus libros.

Creo que me gustaba porque pertenceu ás miñas lecturas nun momento no que aínda tiña unha certa inocencia non lixada por tantas teorías literarias e tantos anos de práctica da escrita pública. Lino cunha mirada máis lúdica, máis limpa que moitas outras cousas que lin despois. Recibo a nova da súa morte como quen recibe a dun familiar afastado que debeu visitar máis a miúdo. Hai moito tempo que non lía un libro del, e nunca pensaría no seu nome nas entrevistas de rigor, aquelas que che preguntan polos teus principais referentes. E porén volve todo como nun torrente, e vou repasando un título tras outro, descubrindo con sorpresa que son moitos máis dos que cría e que todos eles deixaron algunha pegada. algún detalle anecdótico, algunha escena gravada a ferro na miña memoria.

Aínda que se cadra, por riba do canon evidente que onte recitaron os xornais, o que máis me acorda é Piazza d’Italia, a súa primeira novela. É unha das obras que non está traducida ao galego, aínda que creo que sería unha das mellor recibidas no noso contexto literario, tan empeñado sempre na cuestión das loitas políticas e da propia identidade. A longa historia dunha familia e os seus enfrontamentos co poder a través das xeracións, dende as loitas que farán xurdir o propio Estado italiano até aquelas que se libran contras as propias forzas deste. De como mudan os uniformes dos opresores, pero nunca os oprimidos nin o vermello das súas bandeiras. Unha historia dos que sempre perdemos contra o pulso da historia, aínda que gañemos breves parcelas de dignidade no seu percorrido. Un libro que hoxe, pouco antes de que nalgún lugar do mundo alguén bautice unha praza co nome de Tabucchi, é a miña proposta para lembralo, e aínda para descubrilo.

#Cotidiano#Lectura#Literatura

16/03/2012 by marioregueira

Príncipes do proletariado

Segundo unha parte da sociedade do lugar no que medrei na miña familia eramos uns privilexiados, erámolo a pesar de vivir nos arrabaldes da cidade ou de ter que esforzarnos economicamente para conseguir o básico. Porén os soldos da miña casa dependían do estaleiro e iso facía que unha parte do tecido social de Ferrolterra nos mirase cunha mestura nunca definida entre a envexa e o desprezo. Desprezo por seren obreiros, vidos moitas veces das aldeas da contorna ou aínda de máis lonxe, bravos e maiormente galegofalantes. Envexa porque tiñan unha praza fixa e determinados servizos pactados coa empresa. A tensión, particularmente no centro da cidade (hoxe en decadencia, en tempos couto dos militares e dos señoritos) aínda se pode palpar para quen saiba ler os indicios. Ferrol era un pequeno Belfast sen muros e con murais menos traballados. Dun lado a clase alta, do outro, o que eu acabei chamando ironicamente na adolescencia, os príncipes do proletariado. Adoitaba repetir iso entre dentes cada vez que sentía ao meu pai marchar de madrugada cara á porta do estaleiro, e creo que tamén o repetín as veces que fun velo ao hospital despois dalgún accidente ou no enterro doutros compañeiros que non tiveron tanta “sorte”. Aínda hoxe debera repetilo cando sei dos enfermos de cancros estraños e dos que morren subitamente sen que ninguén queira investigar demasiado. Tamén cando cada cinco, catro, tres ou dous anos vou até aló para participar nas manifestacións que loitan polo convenio ou piden carga de traballo. Que loitan, en definitiva contra a extinción dunha forma de vida que converteu a comarca no que hoxe é.

“Tedes unha cidade estraña”, dicíame un amigo un día que veu visitarme, “ao entrar hai a estatua duns tipos que mataron e un pouco máis adiante a estatua do tipo que os mandou matar”. É doado ceder ás resonancias épicas: a xente sendo ametrallada pola policía franquista mentres os buques de guerra apuntan á ponte que une Ferrol e Fene, os neumáticos ardendo ás entradas da cidade, persoas coa cara tapada que se enfrontan con tirabalas caseiros ao fogo real, ou que manteñen a raia a media ducia de antidisturbios brandindo un ferro. Os príncipes defenderon sempre os seus “privilexios” a capa e espada, e os seus buzos, tan azuis como nunca foi o seu sangue, saen en masa ciclicamente pola cidade, deixando claro quen marca o seu ritmo vital. Onte, anunciando que a paciencia está a rematar, entraron en Compostela e chegaron até as portas de San Caetano, mentres o peor presidente da historia do país, coa valentía política que o caracteriza, puña terra por medio para non ter que recibilos.

No medio da peor crise da historia, a comarca que nunca saíu da crise anterior enfróntase á que pode ser a súa última batalla. E non só pon en xogo a supervivencia dos estaleiros, toda ela estará condenada co seu declive. Na sociedade dividida de Ferrolterra, os traballadores conseguiron, non por acaso, crear o seu propio espazo e dirixir o seu propio destino. Non o fixeron univocamente, nin responderon sempre á mesma bandeira, pero non doutra forma cabe interpretar a creación en Fene do máis mítico reduto da esquerda nacionalista, esa aldea gala que estamos condenados a mirar dende a saudade. Mentres, no outro lado da ponte, os gobernos de esquerdas vanse alternando até conseguir retirar a estatua do asasino fascista, nunha vitoria da sociedade civil impensábel só vinte anos atrás. O mellor que puido dar Ferrolterra á historia e ao país saíu dos barrios obreiros, algo que nunca esquecemos os que nos criamos nese berce de sangue e metal, sabedores de que temos que estar á altura das persoas que deixaron (e deixan) a pel para construír o futuro da comarca. E sabendo que, como nunha saga épica, procedemos da estirpe lendaria dos príncipes do proletariado.

Hoxe estamos practicamente sós na loita. A mediados da década pasada xa se anunciaba que probabelmente na seguinte mobilización os estaleiros de Ferrolterra librarían a última batalla en solitario. Mentres os economistas falan da puxanza de China e do Pacífico, e de como a nosa contorna atlántica pasa a ser un escenario secundario, mentres se traman guerras no Medio Oriente e os bancos nos desangran na estafa máis escandalosa dos últimos cen anos, hai unha comarca que se nega a caer baixo o peso abafante dos tempos. Hoxe, cando nos repiten a todas horas que o proletariado clásico xa non existe nos nosos tempos, hordas de traballadores de Ferrolterra irrompen nas nosas cidades como un elemento doutro tempo, con “privilexios” a defender que nos falan do realmente doído da nosa situación, con esixencias como as que deberamos ter para nós mesmos e aspiracións que non nos atrevemos a formular en voz alta. Como seres mitolóxicos dos tempos da guerra fría, como unicornios, ou como príncipes de reinos que se negan ser esquecidos ou entregados sen loita. E de certo algo hai na súa teimosía que deberamos imitar.

Fotos (excepto a primeira) tiradas da páxina da CIG

#Activismo e resistencia#Cotidiano#Galiza

10/03/2012 by marioregueira

Os nosos anos de chumbo

A expresión xurdiu por si mesma no contexto das manifestacións do 8 de marzo. Pretendía referirme ao momento de retroceso social e aos duros anos de loita que nos quedan por diante, aínda que non tardei en decatarme do inapropiada e optimista que resultaba. Os anos de chumbo, particularmente os italianos, non toman o seu nome do peso do metal nin do abafante do ambiente, aínda que a expresión poida acaer ben con esas calidades. Toman o seu nome das balas, e definen un período caracterizado por unha enorme conflitividade social, con escuros crimes motivados por unha intencionalidade política escura, cando non entregada a un xogo de máscaras que aínda hoxe ofrece máis interrogantes que respostas. E se en algo non se parecen estes anos a aqueles é na falta dese tumulto, na tranquilidade abafante na que nos sumen.

A calma, que mesmo guiou os movementos populares de protesta do último ano, ten a súa innegábel cara positiva. Quero crer que ninguén bota de menos unha sección de sucesos entremesturada de crimes políticos, e que hai capítulos fechados da historia da resistencia dos pobos que non sería prudente reabrir, entre outras cousas polas veces na que foron instrumentalizados contra as propias clases populares. Os atentados dos anos de chumbo italianos, tramados pola extrema dereita para culpar aos comunistas e reducir a súa puxanza social, son un bo exemplo diso. A man da represión do noso propio contexto, arrasando iniciativas culturais, sociais e políticas baixo a escusa do combate contra o terrorismo, son outro indicio. Porén, se o éxito dun movemento político se mide polas reaccións dos seus rivais, non deixa de ser preocupante que esa calma non veña só dun dos lados, senón tamén do propio Estado, que até o de agora non viu ameazadas as súas posicións dunha forma que sexa coherente co momento histórico que vivimos.

O pacto da mal chamada Transición (os nosos anos de chumbo), presentado como unha vitoria do consenso e o diálogo, representaba, en realidade, un pacto de mínimos para unha grande parte da esquerda. Tan de mínimos que moitas faccións decidiron non aceptalo e continuar a combatelo coa mesma teimosía coa que combateran anos antes á ditadura. A idea da outra parte pasaba, forzosamente, por un reformismo máis ou menos simulado. Os cambios deberan ser progresivos, e o paso das lexislaturas mudaría sen dúbida ese punto intermedio do réxime político, decantándoo cara as políticas sociais e definindo o papel dos territorios até as últimas posibilidades do marco autonómico. Andando o tempo, quen sabe se até a cuestión republicana podería ser resucitada polo pobo soberano.

A día de hoxe, atopamos un panorama que desvela a profunda inxenuidade desa postura. Nos últimos anos o réxime xurídico do Estado fixo retroceder os dereitos civís e políticos da poboación a mínimos nunca vistos, nos últimos meses, ademais, a lexislación que marca as relacións laborais e a que atinxe á cuestión de xénero vive un retroceso que supera en ocasións a súa situación baixo a ditadura. Somos a xeración que máis dereitos está perdendo, a que ten un futuro máis incerto e a que máis tranquilamente está respondendo, a máis desartellada e a que menos claras ten as ameazas que se lle veñen enriba e as opcións para combatelas. Non é que botemos en falta os tiroteos nas rúas das nosas cidades, pero si nos preguntamos pola débil resposta cidadá, polas folgas que son xerais pero non indefinidas, pola xente que adormece a súa rabia en lugar de intentar sabotar o curso calmo da vida nas cidades, ou que se arrastra ás mobilizacións cos brazos baixados e a derrota anticipada nos ollos.

Non, non veñen anos de chumbo, andando o tempo e con perspectiva histórica, chamarémolos seguramente os anos das ras.

 

#Activismo e resistencia#Cotidiano

01/02/2012 by marioregueira

Primeiros pasos na praza

A pasada semana foi particularmente movida e dela quero quedarme sobre todo con estas dúas crónicas do pasado sábado. Compensan, cunha xenerosidade que agradezo aos seus autores, unha información que foi relegada á sección local dalgúns xornais e obviada por outros, seguramente medida pola mesma vara coa que miden a importancia informativa da nosa lingua e da nosa cultura. É por iso que hoxe tamén é para min un día de celebración. Praza Pública, un dos novos medios en galego que aparecen este ano, iniciou a súa andaina hai unha media ducia de horas. Mentres escribo estas liñas a páxina está caída, sen dúbida abafada pola cantidade de visitantes que a coparon en tan breve período. E nese feito deberamos ver o cambalear inquedo dos primeiros pasos dunha crianza, tan cheos de ilusión que lles sobra até a présa por todo o camiño que queda por diante.

Diría que agardamos grandes cousas de Praza, pero en realidade unha das cousas boas desta nova iniciativa é que por unha vez é xustamente ao revés. É Praza a que agarda grandes cousas de nós, non só dos que poremos unha pequena parte do noso esforzo en facela (axiña poderedes lerme por aló de vez en cando), senón tamén do que poidamos achegar entre todos ao mantemento e mellora do proxecto. De momento quédanos agradecer ás persoas que impulsaron esta fiestra á esperanza todo o seu esforzo e todo este vendaval de vida que acaba de atravesar a rede.

#Cotidiano#Galiza#Medios de comunicación

20/01/2012 by marioregueira

Os zapateiros son os donos da cidade

 

Hai case dous séculos os zapateiros dunha cidade norteamericana saíron á rúa en manifestación tras a instalación do tranvía. Segundo o vello gremio do calzado, o novo invento viría reducir o desgaste das solas, e por tanto tamén os seus ingresos anuais. Era preciso impedir que tal modernidade entrase no seu territorio, a xente tería que seguir andando de punta a punta da urbe, rozando os pés no duro chan e cansando as súas pernas. A fin de contas, non era iso o que fixeran toda a vida? Que necesidade había de cambiar agora?

A anécdota (que lin como verídica hai moitos anos) movería á risa se non puideramos continuala na actualidade. Porque, se alguén aínda non se decatou, hoxe en día eses zapateiros son os donos da cidade. Non só a controlan politicamente cos seus ben organizados grupos de presión, senón que moven forzas violentas ao estilo desas agrupacións chamadas mafias. Homes de negro ameazan aos traballadores do tranvía e mesmo ás persoas que fan un uso do transporte con grande asiduidade, boicotean o mantemento das vías e loitan por declarar ilegais as escolas de condución. Durante os últimos anos fixeron correr a voz de que os usuarios do transporte eran uns parasitos, uns vagos e uns ladróns, e até conseguiron cobrar un sobreprezo por “lucro cesante” nos billetes, uns cartos por cada sola non desgastada.

Non contentos con todo iso, e unidos a zapateiros doutras cidades, traman un plan para proscribir os tranvías ou reducilos a traxectos excepcionalmente longos. Onte, ademais, tomaron un deles pola forza e detiveron a todos os seus traballadores. O seu ideal é volver aos tempos previos ao transporte automatizado, cando uns zapatos duraban só uns cantos meses e eles podían fixar ao seu antollo o abusivo prezo das reparacións.

A metáfora non é unha esaxeración. Resulta moi difícil prever en que darán estes tempos de confrontacións, porén creo que moitos dos nosos descendentes, ao mirar atrás, verán esta época cos mesmos ollos de pasmo cos que podemos mirar a fábula do goberno dos zapateiros desmantelando o tranvía. A era dixital, a facilidade de difusión de contidos culturais e o intercambio representan a oportunidade perdida deste século. Nun primeiro nivel porque case ningunha empresa soubo aproveitar completamente a súa potencialidade comercial, que a tiña, aínda que esixise unha mudanza do modelo de negocio e uns ingresos que virían máis por vías indirectas que pola clásica compra-venda. Nun segundo nivel, máis revolucionario, porque perdemos a oportunidade de re-estruturar o papel da creación artística na sociedade, desprezando mecanismos tecnolóxicos que permiten, por primeira vez na historia, un artellamento democrático e sostíbel para a grande comunidade de persoas que constantemente está creando cultura.

Nestes días escoitarán moitas veces que os que estamos cos condutores de tranvías representamos os defensores do “todo gratis”. Non caian en maniqueísmos tan obvios. Persoalmente nunca me contei entre os defensores do “todo gratis”, creo que a cultura é un ben que debe ser incentivado, entre outros medios, por un beneficio económico ponderado que repercuta directamente nos seus traballadores. Tamén creo que  a principal responsabilidade dese incentivo debe proceder da sociedade e sortear, na medida do posíbel, outros intermediarios. É por iso que me doen particularmente todas estas oportunidades perdidas, porque falsean o debate real e o poñen ao servizo dos intereses de catro multinacionais interesadas en seguir un desenvolvemento económico propio do capitalismo salvaxe, criminalizando á mesma sociedade á que os traballadores culturais diriximos as nosas obras. A guerra que vén é unha guerra contra intermediarios famentos de lucro aos que non lles interesa a cultura, como aos zapateiros de hai dous séculos non lles interesaba a dor dos nosos pés ou o cansazo das nosas pernas.

Por certo, gañaron os tranvías.

#Activismo e resistencia#Cotidiano#Cultura libre
1 2 3 4 5

Este sitio web emprega cookies para que vostede teña a mellor experiencia de usuario. Se continúa navegando está dando o seu consentimento para a aceptación das mencionadas cookies e a aceptación da nosa política de cookies, pinche na ligazón para máis información.plugin cookies

ACEPTAR
Aviso de cookies