Blogue - Páxina 14 de 16 - Mario Regueira

16/11/2010 by marioregueira

Saara

No colexio unha vella profesora nos explicara como o Estado español viñera a apoiar a futura independencia das trece colonias norteamericanas. Porén non o fixera movido polo ideal revolucionario e liberal, senón nun intento desesperado de restar poder ao imperio británico. Este apoio independentista tivera por tanto que camuflarse, xa que as propias colonias españolas non verían con bos ollos que o exército da súa metrópole axudase a liberar as terras do norte mentres as mantiña a elas na mesma escravitude que combatía. Só por iso o exército hispano non entrou en combate directo e promoveu o seu apoio por vías indirectas. Nunca tiven paciencia para comprobar aquela anécdota, pero lembro que non me sorprendera tanto daquela e seguiría sen sorprenderme a súa veracidade.

É algo inxusto xulgar algo tan complexo como un país como se fose unha persoa cunha vida máis longa. Porén é certo que ao longo da historia unha construción política acaba por desenvolver algo semellante a unha personalidade, máis ou menos marcada polos ritmos que a súa clase gobernante ou a súa sociedade lle impoñen e vencellada ou non á súa propia historia e a posibilidade de romper con ela. No caso do Estado español é triste comprobar como dous séculos e medio o sitúan en tesituras similares, probabelmente porque as rupturas coa tradición política preexistente foron breves e esmagadas pola forza, e as supostas transicións democráticas, planos ben tramados que nos deixaron no medio dunha dinámica similar á anterior. Da mesma forma que o Estado español do século XVIII non podía apoiar explicitamente a independencia dunhas colonias ansiosas de liberdade sen caer en contradicións coas súas propias colonias, a súa versión do século XXI non pode apoiar a autodeterminación do Saara sen que saian a relucir os trapos sucios de casa, as autodeterminacións negadas, a lei de partidos e a presión centralista sobre os territorios que a día de hoxe nos reivindicamos como nacións.

A responsabilidade contraida polo Estado español co Saara tras unha relación colonial de explotación non debería ser pasada por alto ou ignorada A súa toma por Marrocos no ano 1975, vulnerou toda posibilidade de descolonización e obviou, dun xeito similar a como o fixera co Rif dos bérberes, os dereitos dunha poboación culturalmente diferenciada e que só a ollos dun observador europeo inexperto poderían pasar como parte indiscutíbel do reino de Marrocos. Dun xeito similar a como aconteceu con Timor, os novos imperios apresúranse a recoller as migallas dos vellos. Pero a diferenza con Timor, no caso español non houbo un movemento de esquerdas na metrópole que mantivese vivo o compromiso moral cos antigos territorios ocupados, non houbo nada entre a ditadura fascista e a democracia liberal que marcase unha diferenza política o suficientemente significativa. A poboación do Saara foi deixada absolutamente á valga, en ocasións, como no caso de moitos desprazados, nun auténtico limbo legal ao retirárselle a nacionalidade española sen ter opción a adquirir a marroquí. Ningún goberno de ningún signo tomou activamente o lado dos novos apátridas nin cuestionou dun xeito decidido a soberanía marroquí sobre os territorios anexados, a pesar do consenso que a O.N.U. e a comunidade internacional manifestaban ao respecto. Naturalmente, como xa dixemos, porque os territorios anexados da casa sentirían enormemente o agravio comparativo.

As imaxes correspóndese coa bandeira da República Árabe Saarahuí Democrática, tomada da wikipedia, as dúas tiras cómicas están tomada respectivamente dos blogues de Vergara e Manel Fontdevila.

#Activismo e resistencia

10/11/2010 by marioregueira

A outra visita do Papa

Será que vou vello, pero aínda lembro a visita do Papa que precedeu á deste ano. Xoán Paulo II tiña a ben honrarnos coa súa presenza no verán do ano 1989, focalizada, naturalmente na cidade de Compostela. Pero eu daquela non estaba en Compostela, e nin imaxinaba sequera a importancia que Compostela tería na miña vida. Aos meus dez anos contemplei todo o percorrido papal pola televisión, na casa dos meus bisavós.

Botando contas, a imaxe do papamóbil atravesando a cidade de pedra debe ser a primeira lembranza informativa da miña vida, toda vez que faltaban meses para a caída do muro e a invasión de Panamá, novas que tamén lembro con moita intensidade. E non a lembro por nada. Á miña idade experimentaba o peso da educación cristiá, aínda que é certo que transmitida cunha serie de contradicións que aínda non soubera resolver. Se lembro aquela tarde con nitidez, era porque me impactaba a figura do Papa no meu país, creo que por esa mesma razón estaba parte da familia fronte á televisión, incluída a miña bisavoa, que tiña daquela algo máis de oitenta anos. Claro que máis me impactou cando esta, para espanto das súas fillas presentes, comezou a insultar a Xoán Paulo II segundo apareceu na pantalla, crecendo en intensidade a cada avance deste sobre chao galego e atopando un certo cumio cando o polaco se atreveu a tatexar unhas palabras na nosa lingua.

A resposta da familia foi máis ou menos unánime: a bisavoa estaba a perder a cabeza. En parte non era falso, na recta final da súa vida, a miña bisavoa acusou problemas dese tipo, porén o daquela tarde tiña un punto pouco habitual, mesmo tendo aquilo en conta. Ela, que sempre se caracterizara por ser unha muller relixiosa, desataba unha furia nunca vista contra aquel outro ancián que vestido de branco atravesaba a capital do seu país nesa mañá de agosto.

Pasaron anos antes de que eu puidese explicar ese e outros feitos. Anos nos que entender a presión que os cregos exerceran sobre a miña familia na inmediata posguerra. Anos para saber que un irmán do meu bisavó fóra acusado polo crego de queimar a igrexa local e enviado sen máis probas a morrer á fronte do Ebro. Tempo no que saber que os propios irmáns dela tiveran que saír do país por enfrontarse ás expropiacións que as forzas franquistas facían esporeadas polos mesmos cregos. Demasiados anos nos que ela e o seu home se erguían os domingos para traballar a terra que daría de comer aos seus fillos, e aturaban en silencio resignado os berros do sacerdote, porque en domingo non se traballaba. Máis anos aínda para entender as outras presións, as que lle amargaron a vida polo simple feito de nacer muller. Aquela tarde de 1989 acabou a paciencia e o silencio, demasiado maior xa como para ter medo de nada, nin sequera desa ameaza de condenación eterna, da que, de existir deus, o polaco tamén non debería estar libre. Cando anos máis tarde o meu bisavó estivo no seu leito de morte tamén rexeitou o confesor todas as veces que, como un corvo que ventase a morte, se lle ofreceu. Finalmente chamouno co último alento para dicirlle que nunca lle fixera mal a ninguén, que se cadra outros non poderían dicir o mesmo.

Rexeitar a visita do máximo representante da Igrexa vai máis aló das cuestións de fe e respecto relixioso á que quixeron reducila. Unha vez máis a súa chegada supuxo o silencio da censura e a violencia da represión. Non se trata do que cada quen, na súa conciencia, poida crer, nin da porcentaxe de xente que supostamente o crea, senón de que o resolvan exactamente a ese nivel: o da súa conciencia, e a ser posíbel cos seus propios cartos. Ningunha fe pode impoñer unha xerarquía que estea por riba da sociedade, nin sequera aos seus propios fieis, e moito menos aos que non o somos. Ningunha fe pode militarizar unha cidade e agredir aos que disenten dos postulados irracionais nos que basea o seu poder. Esa situación xa a vivimos durante demasiados anos e é a causa de que o rastro da Igrexa católica no noso país estea marcado a sangue e lume e forme parte da historia universal da infamia. Unha vez máis tratárannos de tolas, sinxelamente por romper ese silencio, e unha vez máis iso representa un paso adiante, un exemplo que dar ás xeracións vindeiras.

#Activismo e resistencia #Galiza #Mitoloxías

05/11/2010 by marioregueira

As conseguintes relacións de cooperación

Ningunha confesión terá carácter estatal. Os poderes públicos terán en conta as crenzas relixiosas da sociedade española e manterán as conseguintes relacións de cooperación coa Igrexa católica e as demais confesións.

Artigo 16.3 da Constitución española (1978)

Vía e máis información aquí, aquí, e aquí.

#Activismo e resistencia #Epigramas #Feminismo #Galiza #LGBTQ #Mitoloxías

01/11/2010 by marioregueira

A festa das cabazas

Pasou o Samaín, ou a noite de Santos, e como vén sendo habitual, o debate sobre a súa autenticidade aínda ocupou algunhas páxinas, xa habituais por estas datas. Por unha banda as celebracións que colectivos e locais sociais fomentaron, por outra os que seguen rexeitándoo como unha importación norteamericana e aínda algúns outros que recoñecéndoa como unha tradición galega alertan contra a súa progresiva americanización.

Non teño suficientes coñecementos antropolóxicos sobre as festas galegas como para lexitimar unha preexistencia do Samaín alén dos anos 70 ou mesmo máis alá da miña primeira experiencia sobre el, no final dos 80. Nunca vin a miña avoa tallando unha cabaza para poñerlle unha vela dentro, pero non é menos certo que tamén non a vin nunca celebrando os Maios, na malla, ou cantando panxoliñas ou cantos de reis. Debo crer, porén á xente que di que o Samaín (a festa das cabazas ou das caliveras), é anterior á miña experiencia directa dela, polo menos tanto como creo a quen afirma a existencia dos Maios nunha tradición anterior. Curiosamente o meu coñecementos da maior parte delas foi similar e foi a través de asociacións culturais que trataban de recuperalas nun contexto no que practicamente desapareceran.

Creo na boa fe da maior parte desas persoas, como creo no testemuño de quen conta que asistiu á fase final desas tradicións e que si viu ás súas nais e avoas tallar cabazas, cantar panxoliñas ou danzar arredor do maio. A fin de contas a maior parte desas tradicións teñen unha orixe precristiá e sobreviviron ocultas baixo festas que a Igrexa católica impuxo para aproveitar a súa popularidade. A festa das cabazas ten un aspecto demoníaco que é dificilmente asumíbel pola cultura cristiá, o que explicaría que só permanecese de xeito minoritario e en zonas illadas.

Pero en calquera caso a preexistencia do Samaín é un elemento que non afecta á miña experiencia del. Dentro desta sempre foi unha celebración vencellada a aspectos políticos e de recuperación cultural onde non tiña ningunha cabida o aspecto mercantilista ou de asimilación imperialista que vai asociado ao Halloween norteamericano. Creo que aínda hoxe é así na maior parte dos casos, a xulgar pola súa presenza en locais sociais, agrupacións culturais e iniciativas persoais pouco sospeitosas de colaboracionismo. Dalgunha forma, aínda se fose, como moitos acusan, un elemento importado da cultura estadounidense, conseguimos que cumprise un obxectivo completamente distinto do que tiña en orixe. A celebración do Samaín refírese a un pasado, pero fala máis do que somos agora que do que fomos en tempos pretéritos, máis do que somos agora que do que os nosos antergos foron, aínda que só sexa porque estes non lle deron nunca un sentido galeguista a algo que só era un rito relixioso pagán.

A relación dos galegos co mito é complexa, probabelmente porque o mito sustenta unha boa parte do que somos, alí onde as estruturas reais fallan. Porén non podemos seguir apuntalando unha parte da nosa identidade nos mitos fundacionais. Unha cousa que caracteriza a unha cultura viva é que se move e toma as súas propias decisións para seguir evoluíndo. Unha cultura é un elemento en permanente construción, se non valora opcións é porque está morta. Dentro desas decisións está, por exemplo, tomar celebracións novas, recuperar outras que caeran en desuso ou rexeitar aspectos que forman parte da tradición pero cos que a xente xa non quere identificarse.

Para min non ten ningunha importancia que a idea de relanzar o Samaín entrase da man da popularización que o cinema norteamericano fixo da festa, como tamén non a ten que a bandeira galega fose en orixe a bandeira da provincia marítima da Coruña ou que a súa estrela vermella nacese como símbolo na guerra civil rusa. A cultura ten que ser un río e non un estanque onde apodrezan as augas, e todas esas cousas son elementos coa suficiente capacidade de convocatoria e identificación como para seguir unindo á nosa xente ao seu redor. Outra cousa é situarnos de novo nos debates da segunda metade do pasado século, onde se defendía, por exemplo, que a música da futura república galega sería unicamente tradicional, dende o momento no que a guitarra era un instrumento estranxeiro e o rock un estilo norteamericano. Non quero pensar toda a riqueza que perderiamos de caer, sequera minimamente, nesa corrente de pensamento.

#Activismo e resistencia #Galiza #Samaín

27/10/2010 by marioregueira

A tortura da esperanza

Levo demasiados anos crendo que fora un feito real mitificado polas néboas da historia, dende que llo escoitei narrar a un vello anarquista nunha palestra. Pero por fortuna A tortura da esperanza non é real, é un conto de Villier de L’isle-Adam que capta moi ben un sentimento frecuente aos seres humanos en situacións extremas. Nas cadeas da Inquisición española un vello rabino aragonés está sendo sometido a torturas para que abxure da súa fe. Día tras día durante un ano o ancián soporta todo tipo de dores e aldraxes até que, na véspera da súa execución na fogueira, atopa a porta da cela aberta. Durante horas camiña cara á liberdade, mais xusto no intre no que xa se pensa a salvo… Realmente a tortura máis efectiva para dobregarnos é sempre a da esperanza, consume as nosas forzas recalculando a liberdade que xa dabamos perdida inmediatamente e remata por sumirnos de volta nunha versión endurecida da vella situación.

Non sorprenderei se digo que a tortura da esperanza me lembra á situación social e política actual. E non porque a vella esperanza fose demasiado brillante, aínda que si que representaba a posibilidade de romper as dinámicas eternizadoras do dominio da dereita negacionista no noso país. Dalgunha forma a sociedade acusou ese golpe e como o vello rabino da historia sentiuse derrubar nos brazos e no sorriso hipócrita dos inquisidores. Concretamente, non deixo de relacionar con isto o desinchamento progresivo do blogomillo nos últimos meses. É certo que o factor rede social axudou un tanto, pero non é menos certo que facebooks e twitters teñen xa os seus anos, e a nosa desidia non tantos.

O blogomillo viviu o seu apoxeo nun momento de mudanza política do que non deixou de ser instigador, celebrador e tamén crítico nos seus anos clave. Nunha sociedade como a nosa, de núcleos poboacionais pequenos, clima adverso, e problemas crónicos de sociabilización, o xurdimento dunha trincheira dixital significou a primeira posibilidade de participación no debate político para moita xente, unha tribuna plural que permitía a oportunidade de manter unha voz individualizada, aberta a todos os matices. E foi tamén a consciencia para moita xente de que non estaba soa e que un abano de simpatías e empatías se abría para ela.

Non caeremos na inxenuidade de dicir que ferramentas de comunicación como os blogues poden salvar un país noqueado pola tortura da esperanza. Porén si que é certo que, nun momento no que outras ferramentas de comunicación caen baixo a presión ou a desidia do poder político, o noso deber é seguir mantendo estas redes vivas e abertas, e sobre todo capaces de seguir artellando a unha comunidade crítica co poder establecido e cos camiños que lle depara ao noso país. Creo que no fondo sempre foi así, e polo menos para este cronista de Gorée, representa unha das razóns polas que manter o porto aberto contra vento e maré, e tamén un poderoso motivo para brindar polo retorno á trincheira virtual de vellos camaradas como Marcos Pérez Pena. Porque o único xeito de sobrevivir á tortura da esperanza e seguir apostando pola esperanza, darlle á volta ao seu coitelo de dobre fío e convertela na mellor arma contra os que nos oprimen. Ou dito doutra forma, facer que os nosos soños sexan os seus pesadelos.

#Activismo e resistencia #Blogoleira #Galiza

21/10/2010 by marioregueira

Manifesto para o debate

A configuración dos dereitos de autor nun mundo no que a difusión da cultura se facilitou inmensamente podería ser un dos grandes debates do século. E como todo debate no que algunha parte se xoga algo, este tamén non estará libre de mentiras e terxiversacións. A clarificar parte delas contribúe Rip! A Remix Manifesto, un filme documental que toma como centro ao músico Girl Talk (nome artístico do DJ Gregg Gillis) para emprender unha viaxe sobre a historia nunca contada da lexislación sobre os dereitos autoriais, o seu endurecemento recente, e algunhas das súas primeiras vítimas.

A obra emprende tamén o complicado traballo de facer transcender o tema máis aló do eido audiovisual que emprega de partida. Porque si, Gregg Gillis é un tipo que emprega anacos de cancións de outros para xerar unha proposta musical nova, pero tamén, e isto non carece da súa importancia, foi alguén que traballou como enxeñeiro biomédico realizando labores de investigación. A reivindicación dunha reformulación dos dereitos de autor e da fin dos coutos á transmisión cultural é frecuentemente banalizada como un capricho occidental que só afecta a determinadas clases sociais ávidas de consumo audiovisual. Esta perspectiva axuda a encubrir unha parte do problema que de ser máis publicitado colocaría a unha parte do debate contra as cordas. As patentes farmacéuticas, ou o lastre que supón para a investigación biomédica a simple posibilidade de patentar descubrimentos relacionados coa saúde. E tamén o xeito no que isto afecta aos países en desenvolvemento ou a revolta silenciada que algúns deles están levando a nivel internacional contra esta situación.

Rip! A Remix Manifesto é un filme sobre como non se pode deter a roda inmemorial da fluencia cultural e da investigación científica só para que grandes compañías que hai moito perderon o seu compoñente humano sigan construíndo imperios comerciais. Un manifesto que colocar nalgún lugar dese debate no que nos xogamos é a liberdade creativa, a difusión da cultura e tamén, aínda que non nolo queiran contar, moitas outras cousas.

Hai un tempo que vin o filme e levaba unhas semanas querendo falar del no blogue. Hoxe facendo a rolda dos blogues levei a grata sorpresa de que o Cineclube de Compostela o vai proxectar esta tarde, seguido dunha mesa redonda sobre o tema, así que non perdades oportunidade de velo en tan boa compañía. Para quen non poida ir pode descargar o filme subtitulado en español. A Frente de Liberación do Rato está preparándose para baixar das montañas e tomar as cidades.

#Activismo e resistencia #Cinema #Cultura libre #Música

26/09/2010 by marioregueira

Opio

X rexeita unha condecoración. De que serve rexeitala se a obra a acepta? A única cousa da que cada quen que pode enorgullecerse é de facer a súa obra de tal xeito que ninguén poida pensar en concedernos unha recompensa oficial polo noso traballo.

de Opio – Diario dunha dexintoxicación de Jean Cocteau

#Crítica #Epigramas #Literatura

20/09/2010 by marioregueira

Eróstrato, Chapman, Feyjóo

Lennon e Chapman

Recoñece Mark Chapman algo que moita xente sospeitabamos de hai tempo. Que matou a John Lennon para deixar de ser un ninguén e atinxir un reflexo dalgunha cousa semellante á fama. Suspensas fican as teorías da conspiración, as preguntas que Salinger nunca respondeu, probabelmente porque non tiña as respostas, e nas que O vixía no centeo xogaba un papel detonante no asasinato. Eu son unha das persoas que leu o libro de Salinger procurando en boa parte unha razón para matar ao mellor dos Beatles, e aínda que algún dos personaxes secundarios lembra inequivocamente a Lennon ningunha persoa no seu xuízo podería atopar as respostas que segundo Chapman estaban alí. Ao contrario, a anécdota, xunto con algunhas outras relativas á obra e de ton similar, lixaron parte da súa significación literaria popular e abriron a porta dos cazadores de misterios. Agora Chapman recoñece que o fixo pola fama e que un dos méritos de Lennon era ser máis accesíbel que outros obxectivos. Non tivo sequera o mérito da orixinalidade.

No século IV antes da era común, o templo adicado en Éfeso á deusa Artemisa, considerado unha das marabillas do mundo, foi incendiado por un tal Eróstrato. A única razón documentada (aínda que confesada baixo o pouco fiábel método da tortura) foi que o criminal pretendía que o seu nome fose lembrado pola posteridade. Os habitantes de Éfeso tentaron que isto non acontecese e prohibiron que volvese ser pronunciado ou escrito, porén, ao contrario que un resto fidedigno do templo, o nome de Eróstrato chegou a nós e hoxe serve para mencionar complexas síndromes psicolóxicas relacionadas co afán de notoriedade.

Ao lado da capacidade destrutiva dunha pistola ou dunha chama existen realidade moito máis complexas de botar abaixo e nas que non cabe unha autoría tan directa e individual. Un dos principais problemas cos que topamos na concienciación lingüística é facer concibir á xente que unha lingua é un elemento vivo, e que como tal pode evoluír, transformarse e tamén morrer, por máis que os seus procesos sexan lentos e espallados no tempo. Do mesmo xeito, as responsabilidades do seu ocaso non son reducíbeis a un único individuo nin a accións tan radicais como pegar uns tiros ou iniciar un lume, en ocasións poden estar máis relacionadas coa pasividade que cun acto concreto.

Cando certa organización acusaba ao reinado de Fraga da maior perda de falantes do galego na súa historia como lingua non dicía mentira, porén é certo que o resultado non pode desvincularse dun deixar actuar certa inercia posfranquista máis que de accións realmente agresivas e decididas. A responsabilidade do esmorecemento dunha lingua é forzosamente compartida, tamén moitas veces polos propios falantes que a abandonan ou desvalorizan. Na circunstancia actual, porén, estamos ante un nivel de agresividade fáctica non vista dende a fin da ditadura e que contrasta coa simple incompetencia, máis ou menos provocada, dos gobernos anteriores. É certo que non constituirá o final da lingua, entre outras cousas porque non o imos consentir, porén resulta unha vez máis unha pobre tentativa de conseguir notoriedade a través do exterminio. O cemento dunha carreira política que poida ser vista dende Madrid e na que levar como presente e pase de entrada a nosa cabeza. Que non se esqueza o señor presidente, de levar tamén unha copia de O vixía no centeo. Esta, non esta.

#Activismo e resistencia #Cotidiano #Galiza #Lingua

16/09/2010 by marioregueira

A ideoloxización nacionalista

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/gl/3/3a/Galescola_Salceda_1.JPG

Chamaba a atención que unhas das primeiras medidas do novo goberno da Xunta en relación ás escolas infantís fose combater a súa suposta ideoloxización. E chamábaa precisamente porque poucos de nós pensabamos que unha casiña sorrinte cunha bandeira galega fose un logo politizado para unhas escolas dependentes da Xunta e moito menos que unha galiña azul cun lapis o fose menos. Dalgunha forma devolvíannos ao vello debate sobre nacionalismo e ideoloxía, no que os defensores da equiparación entre estado e nación pretenden que a súa postura non é só lexítima, senón tamén natural, é dicir, apolítica ou desideoloxizada. Somos os demais os que politizamos as cousas, eles “énchenas de coñecemento“, como se puidese pretenderse un coñecemento que non parta dunha postura política explicitada xa dende o mapa que se colga na aula ou a lingua que se emprega para transmitilo. Non existe, para mal de moitos, a postura non ideolóxica ou despolitizada, calquera elemento, por banal que pareza, é susceptíbel de ser considerado un instrumento político, todo depende do punto no que sexa percibido. O exemplo das galescolas é perfecto. Ningún galego se podería sentir ofendido por un logo infantil coa súa bandeira civil onde se lles ensina a súa lingua ás crianzas, ningún agás quen se sinta ofendido pola existencia mesma doutra bandeira e doutra lingua distintas á súa.

Algo semellante acontece agora cos equipos de normalización lingüística. Naturalmente que os equipos están ideoloxizados. Se cadra a moitas persoas non llo pareza, pero para quen persegue e nega a existencia dunha lingua calquera elemento que se defina como “normalizador” desta é obviamente un elemento político, e como tal, un elemento a ser exterminado. E nós non deberamos ter medo de recoñecer que non só é político, senón que fai a nosa política, a que defende a idea que a maior parte dos galegos temos da nosa lingua e a que asegura un futuro para esta.

#Activismo e resistencia #Galiza #Lingua

06/09/2010 by marioregueira