30/03/2016 by marioregueira

Guerras e galaxias

Desde a súa defensa, en xaneiro de 2016, algúns medios fixéronse eco da miña tese de doutoramento A narrativa na reconstrución do campo literario de posguerra. Repertorios e imaxinario nacional no proxecto de Galaxia. Quero destacar, dentro destas achegas, as entrevistas que me fixeron Ana Romaní, para o Diario Cultural da Radio Galega e María Obelleiro para o semanario Sermos Galiza, esta última aparecida o pasado luns. Non é doado resumir case setecentas páxinas nuns minutos de conversa ou nunhas cantas preguntas, e considero o feito de que ambas conseguisen tocar algúns dos puntos de maior interese dun traballo tan longo, un mérito de ambas xornalistas.

A entrevista de Ana Romaní pode escoitarse aquí e a de María Obelleiro pode lerse nesta ligazón.

entrevista SG

#Crítica#Edición#Editorial Galaxia#Franquismo#Guerra Civil española#Literatura#Prensa

08/04/2014 by marioregueira

Na presentación de Ático

Seguramente hai días que son máis emocionantes porque se fan agardar. E ás veces fanse agardar demasiado. Así foi o caso da xornada de presentación en sociedade que acolleu o Pote de Maniños o pasado sábado. A sede da segunda romaría laica máis antiga do país, e un dos exemplos do vizoso asociacionismo civil que prendeu nalgún momento na nosa comarca, brindaba pola chegada a término das obras do Ático, un libro cunha traxectoria absolutamente kafkiana e incríbel mesmo para unha literatura como a nosa, afeita á precariedade e ao desleixo político.

Lin Ático no ano 2006, eu viña de gañar o Premio Xosemaría Pérez Parallé con Tanxerina e na entrega coñecín un dos poetas que acudían ás clases do obradoiro de Eduardo Estévez. Respondía ao peculiar nome de Arsenio Iglesias, e algún tempo despois souben que a súa primeira obra estivera no debate final do xurado, con moitas posibilidades de gañar. As historias sempre poden ser doutra forma. Se Ático gañase no 2005 o Pérez Parallé, eu tería un blogue con outro nome (“O porto dos escravos”, aínda que pouca xente o lembra, é o lugar onde comeza e remata Tanxerina), e Arsenio seguramente estaría a piques de publicar un segundo libro. Non foi así, o que gañou Arsenio, meses despois, foi o premio Avelina Valladares, un galardón que implicaba tamén a publicación da obra na editora Fervenza polo Concello da Estrada. Mudanzas políticas, escasas nocións da responsabilidade e o que eu sempre identifiquei como unha falta de respecto cara á literatura como expresión cultural, fixeron que a publicación do libro fose aprazada unha e outra vez até quedar finalmente descartada. Dentro do dantesco que foi todo o acontecido, lembro que o máis curioso fora ver como se publicaba a obra vencedora do ano seguinte indicando que gañara a edición do premio que correspondera a Ático.

O libro seguiu o seu particular percorrido. Tras un tempo sen alternativas, finalmente parecía que Espiral Maior ía facerse cargo da súa edición. Tras contar xa con probas de edición e figurar mesmo na numeración da colección da editora nas lapelas doutros libros, Espiral Maior atrasa a publicación unha e outra vez e finalmente comunícalle ao autor que non pode facerse cargo do libro. Era xa o ano 2010 cando Arsenio recorre a Positivas, que finalmente consegue sacar Ático a finais do ano pasado.

“Este é un libro maldito e eu son especialista en libros malditos” tenme dito Paco Macías, director da editorial. Non cabe dúbida que máis de sete anos no deserto editorial son abondos como para considerar que Ático tivo unha mala fortuna pouco habitual. Polo medio houbo causas conxunturais, como a crise económica, pero tampouco podemos esquecer a cantidade de incompetencias e desintereses que acumulou o proceso. Tristemente, mesmo nun eido como a edición de poesía, no que o gaño económico é unha cuestión relativamente secundaria, seguen a existir clases e segue a ser moi difícil abrirse paso sendo un autor inédito, que vive fóra do país e que non ten acceso ás redes relacionais que facilitaron o paso a outras persoas.

A pesar diso, nestes anos Ático estivo presente nas mentes das persoas que lle queremos a Arsenio, como un asunto pendente de amañar. Algún dos seus poemas (o 19, da páxina 46) debeu ser a peza que máis veces recitei en público na miña vida, pode máis que calquera escrita por min mesmo. Poder facelo en Maniños, coas Poetas da Hostia, nunha sala ateigada de xente e lendo por un libro, foi unha forma de exorcismo, un final agardado e fermoso. A escasos metros estaba o lugar onde ardeu a barricada, a biblioteca que garda o nome da filla de Marco Polo, e tamén o lugar de onde marchamos un día e a onde nunca volveremos, porque, como ben sabe Arsenio, e antes del Avilés de Taramancos, e antes aínda Heráclito, non regresamos xamais as mesmas persoas aos mesmos sitios.

#Arsenio Iglesias Pazos#Cotidiano#Edición#Edicións Positivas#Literatura

23/05/2013 by marioregueira

Cafés, finais e poemas

Penso que a primeira vez que vin pedir un café con xeo foi na zona vella de Compostela. Eu tería uns dez anos e o verán rompía todas as estatísticas chegando moitos días á barreira máxica dos corenta graos. Eu non o sabía, pero estaba a vivir un record histórico de temperaturas, por máis que pensase que era o normal nunha cidade que, a quen se lle ocorrería, estaba construída tan lonxe da costa. Nunha desas tardes abafantes, alguén pediu unha beberaxe estraña, tan estraña que en principio pensei que fora unha ocorrencia momentánea e extravagante á que un educado camareiro correspondera sen facer preguntas. Aínda pasaron anos antes de decatarme de que era unha bebida frecuente, e non só nas ingratas cidades do interior.

Dende entón teño asociado o café con xeo á cidade, ou por mellor dicir, ao verán na cidade. Onte caeu o segundo do ano, sinal de que axiña caerán tamén as prendas de manga longa e os abrigos partisanos de inverno, mentres as terrazas deixan de ser cousa de valentes e se espallan paseniñamente polas rúas. E onte, co segundo café xeado da tempada, e no medio dalgúns outros, chegou tamén ás miñas maos o libro Fin de poema, de Juan Tallón, ao que hai pouco lle foi entregado o premio Lueiro Rey de novela curta. Chegou a edición de Sotelo Blanco, claro, a primeira vez que o libro pasou polos meus ollos foi na forma dunhas fotocopias mal encadernadas que porén me mantiveron atrapado durante bastante tempo. Tanto, que podo dicir que ter nas mans o resultado editorial foi case como reencontrar un vello coñecido pola rúa, cousa que pasa tanto dende as terrazas da cidade.

A miña experiencia como xurado de certames non é longa, pero dá xa para sacar algunhas conclusións e o intercambio de opinións con persoas que pasaron polo mesmo sempre deixa comentarios divertidos. Hai quen di que os premios traen sempre consigo un castigo que é, por regra xeral, obrigar a pasar polo xurado da seguinte edición. Eu, en liñas xerais, non lle chamaría exactamente castigo, pero moi a miúdo quedo coa idea dunha enorme frustración. En primeiro lugar porque normalmente só se pode dar un premio, e despois porque á esa solución sempre se chega a través do consenso, que sempre (tamén en política) é conservador. Lembro un caso no que competín a un premio con dúas obras que chegaron a ser finalistas. O consenso premiou á máis antiga no tempo e que para min tamén era a menos arriscada e rompedora. A outra convenceu algunhas persoas do xurado, que fixeron unha defensa apaixonada que porén acabou estrelada contra a inapelábel maioría numérica. Desconfíen sempre dos sistemas nos que as minorías sempre perden. Tamén en política.

A pesar diso, a experiencia de xurado do Lueiro Rey é a primeira que me deixa realmente convencido, tamén porque, a pesar do bo nivel doutras obras presentadas, a escolla de Fin de poema foi a primeira na que asistín a un xurado unánime, no que non houbo lugar a cesións ou acordos complexos e no que ninguén saíu insatisfeito. E aínda que o abraio unánime de cinco persoas teña tamén a súa parte circunstancial, non deixa de ser, cando menos, unha coincidencia relevante e case máxica. A aposta de Juan Tallón é engaioladora e orixinal, e estou seguro de que é unha pequena xoia que non deixará indiferente a ninguén. A historia de catro poetas suicidas (Pavese, Anne Sexton, Gabriel Ferrater e Pizarnik) flúe palpando as costuras entre a ficción e a realidade, mentres escarva nas casualidades, as liñas invisíbeis que unen as nosas vidas sen nós sabelo e que caen como versos entrecruzados dalgún xogo poético.

Aínda sorrío pensando nalgunhas das súas escenas, e aínda me volven moitas das sensacións que me deixou á cabeza, tanto que se cadra contraveña unha norma persoal e lle bote unha segunda lectura este verán. A fin de contas, é unha das mellores lecturas para ter a man no tempo de terrazas e cafés xeados que se aproxima. Fáganme caso, non se han de arrepentir.

#Cotidiano#Edición#Lectura#Literatura

13/03/2013 by marioregueira

Entrevista en Criticalia

Saíron esta mañá as miñas respostas ao cuestionario que Armando Requeixo pasa a distintos creadores da literatura galega, unha forma de medir o pulso á nosa cultura que xa ten a súa historia detrás e que seguramente terá aínda moita máis por diante. Sen dúbida a lectura destes Parlamentos das Letras será aínda máis interesante en perspectiva, na comparativa, ou dentro duns anos, que é cando a min me ten graza ler as entrevistas. De momento esta é a miña visión, o pulso acelerado do tempo que vivimos, e por aí andan as lecturas que me seguen acompañando, a perspectiva sobre a miña propia obra e, como non podía ser doutro xeito, tamén o meu punto de vista sobre a cultura galega e o que están facendo e desfacendo con ela.

Parlamento das Letras: Mario Regueira

Mario Regueira agocha no seu fardelo os ventos viradoiros de Ferrolterra, así que sabe ben da agulla de marear e de onde parten as augas da escrita. Por iso caen na súa rede tanto as poéticas tanxerinas coma os blues da crecente e non desapide tampouco nin dos affiches rouges nin das rebelións hibernais e non tampouco dos outonos lonxincuos.

Hai unha outra habelencia que moito é de estimar neste soñador do paradiso de Maniños: a capacidade valorativa que desprega para xulgar con criterio o mellor e máis graúdo da escrita actual de noso, pois non en van exerce o oficio crítico ao tempo que cultiva as landas da ficción.

Andar as súas páxinas é deixarse acompañar de ritmos mil, cancións en fervenza que o asolagan todo dende o título mesmo, e ir vendo como tremelocen, intermitentes, as luces dos faros da disidencia xenérica, do conflito dos territorios francófonos, os amores e vidas que se cruzan dende a Bretaña ata Nova Orleáns, con obrigada parada no sempre recendente Tánxer ou no evocador Flandres.

Unha luz de Goré, palabra de peirao escravo, baixa como unha escada nas liñas que seguen. É a loita que pula polo futuro, mensaxe que non convén desoír.

—¿Cando, onde e da man de quen publicaches os teus primeiros textos?

O meu primeiro libro, Rebelión no inverno, apareceu na colección Abismos de Xerais, unha aposta que sempre agradecerei á editora, e que, aínda tratándose dunha colección para primeiras obras, me permitiu ter unha certa visibilidade xa dende os primeiros pasos. Antes diso tiñan saído algúns poemas en diversas publicacións, entre elas gardo unha lembranza cariñosa para A Caramuxa, unha revista guiada polo Colectivo Sacou que acolleu moitas voces novas do momento, sobre todo do contorno de Noia e Compostela. É posíbel, aínda que non me atreva a aseguralo, que fose aí onde apareceu a primeira publicación de poesía.

—¿Cal das túas obras cres que foi mellor tratada e cal pasou máis desapercibida para o público e/ou a crítica? ¿Por que cres que recibiron ese trato desigual?

Seguramente a mellor tratada foi L’affiche rouge, que como ben sabes estivo a piques de recibir o Premio da Crítica e tivo unha boa acollida por parte do público. Creo que sendo a miña primeira novela e cos fallos que sen dúbida poida ter, formulaba unha aposta innovadora e unha lectura do momento xeracional e político que callou moi ben en determinados eidos. Tamén Outono aquí tivo moi boas críticas, dende o xurado que a premiou no Lueiro Rey até algunhas outras de colegas que lle dedicaron recensións privadas. Aínda así, é cedo para superar o bo sabor de boca que me deixou a miña primeira incursión na novela.

Da outra banda, diría que Lois Pereiro, unha persecución foi practicamente ignorado pola crítica. O momento tardío no que saíu, na segunda metade do loisista 2011, e a saturación doutras obras sobre o autor con máis medios e promoción sen dúbida tiveron moito que ver. Ao mesmo tempo, Unha persecución é un libro difícil, que foxe intencionalmente dos polos biográficos e académicos nos que se centran habitualmente as obras sobre os autores do Día das Letras. A súa proposta vai máis fixada na recreación literaria e na opinión persoal, ao tempo que trata de cubrir nun só golpe todos os libros posíbeis sobre Lois, algo que non deixaba de ter unha intención irónica e crítica. Aínda así, a recepción por parte do público deixoume algúns bos momentos e sei que hai persoas concretas que o consideran o meu mellor libro. A súa produción e o camiño que percorreu até ser editado tamén deixou un ronsel de experiencias persoais e colaboracións que lembro con moito cariño e nas que teñen un papel importante o traballo de fanzine e bd xunto a Xosé Carlos Hidalgo e o entusiasmo da xente de 2.0 editora.

—¿Tes algún hábito singular ou manía á hora de escribir?

Os meus procesos de escrita son moi particulares. Dalgunha forma as obras van cocendo na miña cabeza durante meses ou mesmo anos, períodos nos que sobre todo procuro documentación e lecturas. Despois, os libros en si materialízanse nun período relativamente curto de traballo intenso. Nese sentido, dependo das cousas das que dependen todas as persoas que fan un traballo intelectual intenso, principalmente estimulantes como o café e o chocolate. Tamén dependo moito da música, que me illa do mundo e axuda a regular os ritmos que preciso para traballar. Non estou seguro de que iso sexa unha manía, se te refires a se teño unha “camiseta de escribir” ou unha pluma concreta sen a que non podo iniciar unha nova obra, direi que a maior parte desas cousas parécenme lendas baratas das que habitualmente se rodea o feito literario. Se alguén é incapaz de escribir sen ter posta unha camiseta concreta debera consultalo co médico. Non sen antes tomar unha boa ducha.

—Nunha antoloxía da nosa literatura recente, ¿ao pé de que autores/as preferirías figurar?

Unha cousa común a moitas persoas que, ademais da escrita, fixemos estudos de Teoría da Literatura é que perdemos a inocencia respecto de demasiados elementos relacionados co feito literario. É moi complicado abstraer do fenómeno das antoloxías a súa carga de poder simbólico e a forma na que este é exercido ou xestionado, particularmente nunha literatura como a nosa, na que as súas raíces son tan particularmente visíbeis e a influencia dos elementos sociolóxicos e relacionais segue a ser tan evidente. Por tanto, son moi escéptico ao respecto de atoparme cómodo nunha desas gaiolas (de feito non o estou, por motivos diversos, en ningunha das poucas que me acolleron até hoxe). A maior parte das veces as escollas falan máis polo que exclúen que polo que se esforzan en promocionar, así que se tivese que escoller compañeir@s de viaxe case preferiría buscalas entre as persoas que nunca figurarán en determinadas antoloxías e que comparten esa incomodidade estrutural e unha vontade crítica real.

—Se tiveses que historiografar a túa propia traxectoria literaria, ¿que trazos salientarías?

Salientaría a persistencia de determinados elementos que tamén me formulan cuestións a min mesmo: a preferencia por escenarios nos que a lingua francesa participa ou participou dun conflito lingüístico (Tánxer, Bretaña, Nova Orleans, Flandres…), a presenza constante de identidades subalternas e sexualidades disidentes, ou a forma na que as referencias musicais aparecen, implícita ou explicitamente, en todos os meus libros.

Ao mesmo tempo penso que na miña narrativa existe un protagonismo palpábel das clases populares e das súas problemáticas, entre as que vibra sempre a necesidade de encaixar a felicidade individual dentro dunha redención colectiva. Este é un aspecto que a miúdo pasa desapercibido nunha cultura afeita a discursos máis evidentes e que porén creo que dirixe todo o meu proxecto narrativo e que co tempo se acabará revelando como un elemento fundamental á hora de interpretalo.

Tamén creo que se podería facer unha lectura interesante en termos de nación, a relación das tramas coa historia do país e coas expectativas e decepcións dunha parte da súa sociedade, sinaladamente a xente nova e a que estamos deixando de selo, esa xeración perdida que algún día terá que tomar grandes decisións que porén non deixa de adiar.

—¿Que lecturas te acompañan decote ou a que escritores/as regresas con frecuencia?

Supoño que hai autores que nunca deixarei de ler, en parte pola densidade da súa obra, e tamén polas claves que gardan e que precisan de toda unha vida para ser desveladas. Méndez Ferrín e Thomas Bernhard, por exemplo. Tamén hai algo diso en Chus Pato e Derek Walcott. Nun extremo completamente contrario, adoro cando Irvine Welsh saca un novo libro e tamén son un perseguidor en librarías de vello das obras narrativas de Monique Wittig, todas descatalogadas e que urxiría traducir á nosa lingua.

Ademais diso, hai poetas aos que volvo polo puro pracer de reencontrar a cadencia dos versos: Xohana Torres, Lorca, Kavafis, Al Berto, Lois Pereiro… Tamén hai autores dos que lembro un poema ou un par deles que están, dalgunha forma, incorporados á miña vida e que volven ciclicamente á miña cabeza como se alguén os recitase.

En canto a lecturas académicas, por esixencias de traballo e por convencemento persoal volvo constantemente a Xoán González-Millán e a Pierre Bourdieu, preferentemente polas pontes que tendeu Antón Figueroa. Tamén me ten deixado unha grande pegada a obra de Terry Eagleton e o Arturo Casas crítico, ao que ademais teño que recoñecer a influencia que como mestre tivo e ten en min.

—¿Que cres que lle falta aínda ás nosas letras e que lle sobra definitivamente?

É evidente que o primeiro que lles falta ás nosas letras é un poder político que mire por elas con verdadeiro interese e implicación. A maior parte dos seus problemas derivan diso, e non hai máis que recorrer á comparación con outras linguas con menos falantes e un Estado ou poder local comprometido con elas para que resulte evidente. A literatura galega podería ter un papel moito máis destacado no contexto europeo, polo menos equivalente ao doutras pequenas nacións. En cambio, vivimos desperdiciando talento coa mesma alegría coa que acabamos cos bosques autóctonos ou enchoupamos os mares de fuel. A nivel cultural vivimos un Prestige anual que non se nota porque segue a haber un voluntarismo que cobre unha parte importante dos seus efectos. Sempre hai xente disposta a limpar as praias, cousa que é boa, pero que tamén marca dinámicas que cada vez resultarán máis complicadas de romper.

Sobrar sobran moitas cousas, se cadra destacaría as actitudes endogámicas que priman o relacional sobre outros criterios, e que sen ser, por sorte, unha tónica xeral, aínda deixan ver os seus efectos en eidos como a edición ou a crítica e tamén en determinados comportamentos das institucións. A literatura galega, como moitos outros ámbitos da nosa realidade, non está libre dos seus propios caciquismos, que ao contrario que os outros apenas son contestados e cando o son adoitan recibir respostas esaxeradas non exentas de represalias. Unha cousa similar pode dicirse de sectarismos concretos como o que atinxe a inacabábel guerra normativa, abono de actitudes empobrecedoras que son patrimonio de ambos bandos, pero menos desculpábeis (como en todas as guerras) naquel que hoxe ten maiores cotas de poder.

—Se soubeses que o teu tempo se esgota, ¿que non te perdoarías non deixar escrito?

Sempre teño, polo menos, os meus seguintes tres libros na cabeza. Mentres están nese estadio son idealmente perfectos e son as miñas mellores obras. É só cando pasan a papel e tras varias lecturas que comezo a ser consciente dos seus erros e das cousas que se lles poden mellorar. Nese sentido, nunca me perdoaría deixar sen escribir as miñas seguintes obras, sexan as que sexan, porque non perdín a esperanza de poder ler algunha delas sen arrepentimentos nin remorsos. Algunha delas será a obra definitiva, que é sempre a seguinte. Hoxe, por exemplo, estou completamente convencido de que a miña seguinte novela e o meu seguinte poemario van ser os mellores da miña traxectoria e téñenme completamente ilusionado. O día que deixe de pensar así seguramente sexa hora de ir aparcando a escrita para mellores tempos.

—¿Cal é a túa valoración do noso presente literario?

É desconcertante o viva e fluída que se mantén a nosa cultura tras anos de abandono institucional, falta de visibilidade e hostilidade declarada dunha parte da sociedade. Vivimos nunha especie de oasis rodeado do máis atroz dos desertos, pero o certo é que nese pequeno espazo, e sen caer en idealismos, construímos algo semellante aos anos dourados da nosa tradición literaria. A vida que desprenden as voces novas da poesía, as sorpresas de calidade e vangarda que nos deixa anualmente a narrativa, ou o simple e puro feito de que haxa xente que aínda escribe ensaio e teatro, son feitos que debemos valorar como unha especie de milagre que evidencia a vontade do pobo galego de seguir contando cunha cultura propia contra vento e maré. Na mesma liña poderiamos falar da cantidade de proxectos editoriais e culturais que traballan cunha dedicación e unha perspectiva crítica admirábeis, moito máis se temos en conta que moitas veces o fan dende a precariedade ou a autoxestión.

A pregunta que deberamos facernos é canto tempo pode durar esta situación e tamén até que punto non é un premio de consolación ter unha literatura convencional tan viva cando o panorama internacional acolle xa outro tipo de narrativas ás que, por cuestións estruturais e económicas, non podemos practicamente acceder como creadores. En calquera caso, a enxurrada de creatividade que flúe pola nosa realidade cultural é unha cousa marabillosa da que é un orgullo poder participar.

—Se desexas facer algunha outra consideración, túa é a palabra.

Nada máis que agradecer o traballo de visibilización das nosas letras que fas con esta sección e con outras faces do teu traballo cultural.

#Creación#Crítica#Edición#Entrevistas#Galiza#Literatura

02/03/2013 by marioregueira

Libros e aniversarios

Segundo souben hai un par de semanas as dúas obras que publiquei durante o ano 2012 figuran como finalistas dos premios Ánxel Casal, un agasallo anticipado e inesperado deste aniversario que celebro hoxe. Por máis que ser finalista non implique nada de por si, a calidade das obras que me acompañan en cada categoría fai que considere o feito xa como un pequeno premio.

2012 foi un ano atípico e difícil na miña vida, tamén un período complexo na tortuosa historia deste país. No medio dunha edición galega en retroceso e no fragor dos ataques contra a nosa lingua, o azar e os caprichos dos ritmos editoriais permitíronme dar ao público dúas obras, algunha delas a que eu considero a mellor da miña traxectoria. E por causas da vida, a ningunha delas puiden prestarlle toda a atención que pretendía e que sen dúbida merecían.

No caixón dos proxectos que houbo que aparcar queda o blogue de Outono aquí, un paseo polas súas músicas e polas mil referencias que o inzan e tamén un percorrido de paisaxes polas pequenas historias que garda como sementes. Do outro lado, tamén quedaron no aire a maior parte de presentacións e recitais que tiña pensado para O silencio. Aínda así, atopalas, contra todo prognóstico, entre as finalistas dos Premios da Edición, así como estar a corrixir a edición castelá dunha delas, faime ver até que punto podían ambas valerse por si soas e seguir a darme sorpresas. E de certo que esta non será a última.

Dicíanme algunhas persoas que ao longo da trintena virían crises, outras que as cousas brillarían cunha certeza inédita. Ao borde da metade do camiño seguimos agardando por calquera das dúas cousas, e o único que resulta inevitábel e pensar en nós mesmos hai unha década, agardando impacientes que unha editora nos respondese sobre a nosa primeira obra e que o noso pobo se espreguizase contra o mal goberno que o atenazaba. Co tempo pasado, polo menos deixamos de agardar por unha das dúas cousas.

#Cotidiano#Creación#Edición#Literatura

07/06/2012 by marioregueira

Ellis Island

Sospeito que Eduardo pensou en min para presentar este libro chamado inconscientemente polo lugar ficticio dende o que escribo o meu blogue. A Illa de Gorée, tamén chamada illa ou porto dos escravos, tiña un papel simbólico importante no meu primeiro libro de poesía, un libro que sei que lle é moi querido, por razóns literarias e extraliterarias.

Ao mesmo tempo o lugar real, a verdadeira illa de Gorée é unha variante simétrica, no outro punto do Atlántico desta illa de Ellis. Ambas protagonizaron, en distintas épocas e de distintas formas, o tráfico de persoas entre os vellos e os novos mundos. No caso de Gorée, foi o que os teóricos chamarían moitos anos despois “migración forzosa”, no caso da illa de Ellis, a migración era forzada dun xeito máis indirecto. Quero insistir no de forzada, porque non creo que existise nunca unha migración voluntaria, voluntarias son as viaxes, as primeiras clases, os cruceiros turísticos, os paseos… Por iso as clases altas nunca pasaron pola illa de Ellis. A migración, aínda no caso no que se nos disfrace como unha procura da terra das oportunidades ou do soño americano, sempre é unha versión máis ou menos lixeira do tráfico de escravos.

O control xa non se estabelece no punto de partida, pero segue a existir unha modulación e selección da entrada de persoas, unha clasificación da man de obra, unha criba de persoas coas que encher un país que quere formarse dun determinado xeito e para iso non quere enfermos, miserábeis, nin axitadores políticos que poidan turbar o seu soño de felicidade.

Dise que a illa, ambas illas en realidade, representan un exemplo dos non-lugares, é dicir, espazos sen entidade que se caracterizan polo simple paso de persoas. Este invento dos non-lugares foi moi frutífero en determinadas expansións ou narrativas da posmodernidade, pero para min ten unha importancia vital na historia das narrativas subalternas. Dalgunha forma porque, como acabo de explicar, son as persoas subalternas, as que non viaxan en primeira, as obrigadas a transitalos. Penso que na xestación deste libro pesa moito o feito de estar pensado para un guión televisivo, unha das escasas formas nas que un discurso subalterno como o da poesía pode chegar a un grande público.

Da mesma forma, creo que late nel a presión da subalternidade do propio Perec, francés descendente de xudeus polacos, que viu a súa nai morrer no Holocausto e ao seu pai nas filas do exército francés durante a Segunda Guerra Mundial, feitos que parecen pesar moito na empatía deste discurso e na sensibilidade que demostra. El mesmo recoñece que os xudeus son epecialmente sensíbeis ao lugar aínda que este pertence a todos os expulsados dos seus fogares, a todos eses migrantes á forza que sumaron ás súas penas o tránsito pola illa. Se cadra só unha persoa descendente de minorías e de migrantes, e familiarizada por tanto cos seus discursos, podería crear un libro inclasificábel coma este, inclasificábel, aínda dentro da particular orixinalidade da súa obra.

Creo, da mesma forma, que este libro non chega a nós por casualidade. Comezaba falando das simetrías que a Illa de Ellis e a de Gorée teñen no relato das migracións humanas. Dun xeito semellante, gústame pensar en Eduardo Estévez como unha simetría de min mesmo e de moitas outras persoas deste país. Eu, como moita outra xente, son descendente de emigrantes que decidiron retornar, Eduardo é un descendente de emigrantes que decidiu retornar. Da miña familia, que nalgún momento dos anos setenta deixou un porvir brillante no outro lado do Atlántico, aprendín que se migra pola forza pero que se volve sempre por amor. Amor, ás persoas pero tamén amor á terra, aos proxectos políticos, á dignidade ou pode que ás mesmas narrativas subalternas das que falabamos antes. Tamén que ás veces volvemos a lugares onde non estivemos, e que case sempre eses lugares son o rostro demudado do propio país.

Penso que este libro naceu nun contexto que nos é particularmente alleo: escrito por un xudeu francés, fala das migracións feitas a norteamerica das que o noso pobo se mantivo especialmente afastado. Non aparecen Coruña e Vigo ao lado de Rotterdam, Palermo ou Hamburgo. Os galegos que chegaron á illa de Ellis non o fixeron en número suficiente como para ser mencionados. E porén, cando Perec escribe estes versos debe supoñer que chegarán, aínda que sexa con atraso, á lingua e as mans da segunda diáspora da humanidade, que é a nosa. A chegada deste libro non é unha chegada: é un regreso, vén con historias nosas contadas por outras bocas, con sensacións que nos son máis que coñecidas; e como todos os regresos faise por amor, un amor que debemos á sensibilidade (migrante e subalterna) do seu tradutor.

Texto feito para a presentación, o sete de xuño de 2012, do libro Ellis Island, de Georges Perec en tradución de Eduardo Estévez.

#Crítica#Edición#Galiza#Literatura#Textos de presentación

05/05/2012 by marioregueira

Outro ano sen Bobby Sands

Nom ham de conseguir criminalizar-nos, nom nos arrebatarám a nossa verdadeira identidade, nom nos des-pojarám na nossa individualidade despolitizando-nos, institucionalizando-nos como robôs alienados. Nom ham de conseguir criminalizar a nossa luita de libertaçom.

A pesar de todas as torturas, nom deixo de me surpreender da lógica inglesa. Em oito séculos nom conseguírom quebrar o espírito de um só homem que quigesse continuar a ser livre. Nom conseguírom desmoralizar nem conquistar o meu povo e nom o vam conseguir jamais.

 

Bobby Sands en Um dia da minha vida, traducido por Patricia Janeiro para Estaleiro Editora.

Hoxe, cinco de maio, cúmprese un aniversario máis da morte en folga de fame do preso republicano irlandés Bobby Sands. Bobby Sands cae, como outros presos, en loita polo recoñecemento do seu status xurídico como prisioneiro político e contra un réxime penitenciario inhumano que pretendía dobregar pola tortura a vontade política dos loitadores irlandeses. Máis aló da súa importancia simbólica, o relato que fai en One Day in My Life, estremece por outras razóns. A primeira, a súa crudeza, que non palidece na comparación cos campos de concentración que corenta anos atrás estremeceran a Europa. A segunda, polo ánimo e a determinación do autor, capaz de atopar físgoas de alegría e esperanza no medio do máis abafante dos presidios. A tenrura da que Bobby é capaz fai un contraste brutal fronte á mesquindade dos seus vixiantes, é en si mesma unha vitoria e fai pensar que, ao final, o preso si conseguiu escapar da cadea, e que aínda hoxe voa, xunto aos paxaros que tanto lle gustaba observar, por riba da loita inacabada dos pobos oprimidos.

Non esquezades que o texto pódese descargar da rede e que é unha lectura altamente recomendábel nestes tempos.

#Activismo e resistencia#Cultura libre#Edición#Estaleiro#Lectura#Literatura

14/10/2011 by marioregueira

O libro dixital e a chegada dos bárbaros

Os bárbaros chegaron, rodean a cidade e xa non aceptarán unha negociación. A longa e agónica camiñada das editoriais pola era dixital podería resumirse nestes momentos con esta frase que anuncia unha inminente claudicación de incertas consecuencias. Pouco se aprendeu da experiencia doutros ámbitos como o discográfico e pouco, moi pouco, se avanzou na procura dunha alternativa. O momento é interesante, non só porque represente un cambio de paradigma, senón porque se enfrontan dous universos, o dixital, constantemente en movemento e progresión, e o da edición tradicional, enrocado até o absurdo nos seus propios ritmos, cada vez menos válidos. Como é posíbel que o mundo editorial, que vía vir a chegada da impugnación do seu modelo a un paso máis lento que outros negocios, non soubese adiantarse ou prever as consecuencias?

Porén, a realidade é que temos unha situación que cada vez se parece máis a outras situacións xa vividas. A industria editorial será incapaz, en breve, de facer fronte á competencia. Por unha sinxela razón: a competencia ofrece un produto mellor e a un prezo moito máis razoábel, a maior parte das veces de pago indirecto, a través da publicidade. Se cadra a primeira razón polo que isto sexa así é porque, como antes as discográficas, as editoras néganse a darlle o status de “competencia” a portais na rede alimentados, na maior parte das veces, por usuarios desinteresados. A estratexia, por tanto, non é mellorar os contidos e a relación cos novos medios para facerlles fronte, senón tratar de gañar a batalla moral, preludio case inmediato da batalla legal. Aínda non aconteceu, pero sospeito que antes ou despois as acusacións de criminalidade cara os usuarios que comparten volverán. En realidade, a acusación implícita de criminalidade xa existe, dende a protección por DRM que acompaña a maior parte das edicións dixitais das editoras, eivando e limitando o produto polo que pagamos un prezo bastante superior aos seus equivalente no mundo anglófono. Unha eiva que alude directamente a outra: as editoras saben que a nova competencia son os seus propios usuarios, na maior parte das ocasións, os seus mellores clientes.

Repetindo algo que creo que dixen moitas veces nos últimos anos: criminalizar ao usuario é un erro, a maior parte das veces un erro imperdoábel. O máis representativo do mundo editorial tivo sempre unha relación positiva con elementos sociais que, nunha análise fría e estritamente económica, debera colocar entre os seus inimigos. Refírome ás bibliotecas e aos grupos de lectores, contextos nos que moita xente leu e segue a ler gratuitamente, pero que mesmo así recibían apoio e azos por parte do mundo editorial. Supoño que, ademais dun ben social, entendíase ese núcleos como unha inversión. Non cabe dúbida de que o primeiro paso para que alguén que le de balde pague por ler é que lea, aínda que sexa de balde. Existe un erro flagrante en non aproveitar os novos núcleos de lectores e os seus comportamentos como unha inversión de futuro equiparábel.

Tamén existe, por regra xeral, un grande desleixo á hora de desenvolver proxectos intelixentes baseados na rede aproveitando o seu potencial, incluída a perspectiva publicitaria da que se nutre a partilla privada entre usuarios, e tamén os atractivos que para eses mesmos usuarios representa o contido engadido. Vía hoxe mesmo un rechouchío dende Frankfort que incidía na importancia das redes sociais para o desenvolvemento das editoras. Estupendo, as redes sociais son fundamentais para case todo hoxe por hoxe. Porén, hai algunha editora que destacase na súa participación destas máis aló da creación dun perfil ou dunha lista de eventos? Algunha conseguiu que alguén máis ademais dos seus traballadores compartise os seus contidos? E aínda que todo o anterior pretendía ser unha reflexión global, hai que recoñecer que isto último é especialmente sangrante no caso das grandes editoras do noso país.

Os bárbaros respectarán algo máis de tempo o contexto galego. En principio porque somos unha cidade sitiada con poucos recursos dentro, pero, no fondo, tamén porque nos saben parte deles, xente sen civilizar, capaz aínda de moverse por fóra das regras dos mercados que rexen as grandes urbes. Porén chegarán, como chegaron á nosa cativa industria discográfica, e deberamos recibilos como o que son: non como un problema, senón como a solución. Como ben diciamos o outro día, isto non é o final da historia, senón o principio.

#Edición#Edición dixital

11/10/2011 by marioregueira

O poder dos libros

 

Pregúntome se non estamos sobresentimentalizando o poder dos libros.

 

Nós, os vellos, tomamos o actual diluvio de información, diversidade e caos polo “Fin da Historia”, aínda que se cadra só sexa o Principio.

 

Dúas frases tomadas de Microserfs (Microservos), a novela de Douglas Coupland, (non este blogue), unha historia ambientada nun momento de transición tecnolóxica e por tanto rica en máximas para afrontar outras transicións tecnolóxicas, como a editorial, por exemplo, da que falaremos proximamente.

#Ciencia e tecnoloxía#Edición#Edición dixital#Epigramas

23/09/2011 by marioregueira

Contesta ou disparo

Os comezos dos noventa foron unha etapa curiosa para a Galiza, ou ao menos así os lembra a miña memoria de neno. Unha fase de efervescencia e de consolidación do marco autonómico. antes de saber que a longa noite de pedra do fraguismo sería tan longa e sería de pedra tan dura. Un tempo no que o imaxinario do noso país comezaba a redefinirse, como espertando aínda das limitacións da ditadura e sen ser aínda plenamente consciente das que o porvir político lle reservaba. A capital cuestionada medraba dun xeito exorbitante e por todas partes se afianzaban iconas identitarias de maior ou menor calado, como se o país reparase en cal era o seu papel como comunidade dentro do novo marco e decidise sacarlle o zugo. Abríanse museos, botaban As bólas máxicas pola tele, o Dépor ascendía e unhas cantas mentes preclaras reuníanse para parir un programa que nos ataría nas tebras para sempre baixo o irónico título de Luar.

Nalgún lugar deses noventa que eu lembro sobre todo por sensacións e eventos un autor publicaba a súa primeira obra. Fran Alonso celebra neste 2011 os vinte anos de escrita pública que separan aquel Trailer destes nosos días, na segunda década do terceiro milenio. E faino cunha homenaxe a ese pasado, recompilando algunhas das entrevistas que realizou no alén dos tempos, cando traballaba en Diario 16. Non é a primeira vez que Fran Alonso nos deixa un agasallo así, lembro que os seus Males de cabeza, ofrecidos de balde polo portal Vieiros, poderían ser perfectamente un dos primeiros ebooks galegos, polo menos en canto a libros actuais e xa editados en formato convencional. Aquel agasallo cumprirá tamén axiña dez anos e anticipou con moita antelación este indeciso momento dixital das nosas editoras.

Contesta ou disparo é un libro distinto, non só porque non exista en formato convencional, senón tamén polo seu carácter de recompilación xornalística. Concretamente a dun tipo de entrevista curta e directa que deixa en poucas pinceladas unha impresión que se pretendía superficial, pero que pode virar en intensa ao ser posta en correlación ao tempo transcorrido. Polas súas páxinas desfilan, para a nosa sorpresa, moitos dos personaxes que naquel momento se tiñan por populares. E digo para a nosa sorpresa porque é curioso ver como mudou a nosa noción da popularidade nestes anos, como moitos desapareceron, outros mudaron a súa traxectoria e outros teimaron máis ou menos no mesmo de sempre. Algúns outros deixáronnos de súpeto, mentres non deixamos de sorrir ante un Isaac Díaz Pardo que, hai vinte anos, se sentía “na antecámara da morte”, ignorante de todas as cousas que aínda lle gardaba o destino. Algúns outros, como os Diplomáticos que falan dos seu primeiro disco, atópanse no borde dunha carreira fecunda que naquel momento probabelmente nin sequera sospeitaran.

E será o poder da evocación ou a mitoloxía que facemos sobre os propias lembranzas da infancia, pero todo o libro contén unha boa parte dese aire dos anos pasados sobre esta terra, cando as cousas aínda non viraran terríbeis e nosa identidade non era posta en cuestión coa facilidade coa que pode selo hoxe. Se cadra sería interesante que o autor procurase a algún dos entrevistados hoxe en día para sometelos ao mesmo cuestionario, como un espello do que mudaron as cousas en vinte anos, como fraquexou , cando fraquexou, parte da súa ilusión, e tamén onde ficaron algúns desenganos demasiado temperáns. No fondo, con cousas así, é como facemos (e comprendemos) a nosa historia.

#Crítica#Edición#Edición dixital#Fran Alonso#Galiza#Literatura
1 2

Este sitio web emprega cookies para que vostede teña a mellor experiencia de usuario. Se continúa navegando está dando o seu consentimento para a aceptación das mencionadas cookies e a aceptación da nosa política de cookies, pinche na ligazón para máis información.plugin cookies

ACEPTAR
Aviso de cookies