Eróstrato, Chapman, Feyjóo
Recoñece Mark Chapman algo que moita xente sospeitabamos de hai tempo. Que matou a John Lennon para deixar de ser un ninguén e atinxir un reflexo dalgunha cousa semellante á fama. Suspensas fican as teorías da conspiración, as preguntas que Salinger nunca respondeu, probabelmente porque non tiña as respostas, e nas que O vixía no centeo xogaba un papel detonante no asasinato. Eu son unha das persoas que leu o libro de Salinger procurando en boa parte unha razón para matar ao mellor dos Beatles, e aínda que algún dos personaxes secundarios lembra inequivocamente a Lennon ningunha persoa no seu xuízo podería atopar as respostas que segundo Chapman estaban alí. Ao contrario, a anécdota, xunto con algunhas outras relativas á obra e de ton similar, lixaron parte da súa significación literaria popular e abriron a porta dos cazadores de misterios. Agora Chapman recoñece que o fixo pola fama e que un dos méritos de Lennon era ser máis accesíbel que outros obxectivos. Non tivo sequera o mérito da orixinalidade.
No século IV antes da era común, o templo adicado en Éfeso á deusa Artemisa, considerado unha das marabillas do mundo, foi incendiado por un tal Eróstrato. A única razón documentada (aínda que confesada baixo o pouco fiábel método da tortura) foi que o criminal pretendía que o seu nome fose lembrado pola posteridade. Os habitantes de Éfeso tentaron que isto non acontecese e prohibiron que volvese ser pronunciado ou escrito, porén, ao contrario que un resto fidedigno do templo, o nome de Eróstrato chegou a nós e hoxe serve para mencionar complexas síndromes psicolóxicas relacionadas co afán de notoriedade.
Ao lado da capacidade destrutiva dunha pistola ou dunha chama existen realidade moito máis complexas de botar abaixo e nas que non cabe unha autoría tan directa e individual. Un dos principais problemas cos que topamos na concienciación lingüística é facer concibir á xente que unha lingua é un elemento vivo, e que como tal pode evoluír, transformarse e tamén morrer, por máis que os seus procesos sexan lentos e espallados no tempo. Do mesmo xeito, as responsabilidades do seu ocaso non son reducíbeis a un único individuo nin a accións tan radicais como pegar uns tiros ou iniciar un lume, en ocasións poden estar máis relacionadas coa pasividade que cun acto concreto.
Cando certa organización acusaba ao reinado de Fraga da maior perda de falantes do galego na súa historia como lingua non dicía mentira, porén é certo que o resultado non pode desvincularse dun deixar actuar certa inercia posfranquista máis que de accións realmente agresivas e decididas. A responsabilidade do esmorecemento dunha lingua é forzosamente compartida, tamén moitas veces polos propios falantes que a abandonan ou desvalorizan. Na circunstancia actual, porén, estamos ante un nivel de agresividade fáctica non vista dende a fin da ditadura e que contrasta coa simple incompetencia, máis ou menos provocada, dos gobernos anteriores. É certo que non constituirá o final da lingua, entre outras cousas porque non o imos consentir, porén resulta unha vez máis unha pobre tentativa de conseguir notoriedade a través do exterminio. O cemento dunha carreira política que poida ser vista dende Madrid e na que levar como presente e pase de entrada a nosa cabeza. Que non se esqueza o señor presidente, de levar tamén unha copia de O vixía no centeo. Esta, non esta.