Literatura arquivos - Páxina 6 de 7

15/09/2011 by marioregueira

A cegueira pasional (Lois Pereiro en NY)

Hai uns días facía Xoán Abeleira no seu blogue unha reflexión necesaria sobre a sobrevaloración que a miúdo abunda na poesía galega, ou polo menos na nosa percepción dela. Facíao ao respecto de Lois, cousa que tamén, neste ano de fastos, se podería dicir que era algo necesario. Poucas culturas teñen unha celebración anual tan intensa como o Días das Letras que sobrecargue desa forma a produción crítica sobre un autor concreto. E menos culturas aínda teñen unha crítica tan benigna como a nosa. É comprensíbel polo tanto, que moitas veces sexa necesario poñer unha nota de lucidez no medio de tanta louvanza. Seguramente esaxeramos, seguramente sobredimensionamos, e moi probabelmente algo houbo desa cegueira pasional en todas as cousas que se dixeron sobre Lois no último ano. Porén, mesmo así, creo que moitos dos argumentos empregados merecen un retruque. En parte, por suposto, polo que atinxen a Lois, pero tamén nunha moi boa parte polo que tocan ás relacións das literaturas pequenas cos centros de poder estabelecidos, e tamén pola forma na que construímos o noso propio criterio literario dende elas.

Debera comezar recoñecendo honestamente que non creo nas escalas literarias, ou por mellor dicir, non creo que esas escalas se marquen por méritos estritamente literarios. A literatura, como toda actividade humana está inzada de cuestións sociais, ou o que é o mesmo, de cuestións políticas. E está inzada a distintos niveis, dende as relacións persoais até as que, a un nivel internacional sitúan a cultura dos autores no resto do mundo. Eu non me atrevería a dicir que Lois Pereiro era mellor poeta que Sylvia Plath, como non me atrevería a dicir o contrario. O que teño claro é que se Lois nacese nun país anglófono nunha familia que gozase dun status económico e cultural similar ao de Sylvia, a recepción da súa obra sería completamente distinta do que foi, e o seu papel na literatura universal tamén. Non é casual que ningún autor galego da súa mesma quinta goce do recoñecemento internacional do que goza Sylvia Plath, tamén non é casual que non haxa ningún xenio internacional recoñecido que escribise en lingua corsa, en bretón ou en guaraní. Non sei se a literatura galega é un globo inchado, o que está claro é que na literatura universal si que hai moitos globos inchados, inchados co aire que estruturas políticas fortes (Estados con linguas a protexer, academias e crítica nacionalista) sopraron sobre eles. Nunca saberemos a que poderían chegar os nosos autores nacidos nos trinta se tivesen a capacidade de difusión e o aparello crítico que impulsou á poesía en lingua inglesa desa época. Sabemos porén, que se Arthur Rimbaud nacese uns quilómetros máis ao sudoeste, escribise en bretón e tivese como amante a un campesiño en lugar de ao vello Verlaine, hoxe non saberiamos absolutamente nada del. E iso aínda que escribise “exactamente” os mesmos versos que escribiu en francés.

Isto non quere dicir que non teña o meu propio panteón, que non haxa poetas das que gusto moito máis do que doutras nin que a propia Sylvia Plath non sexa unha delas, porén, nunca me atrevería a dicir, máis aló do gusto persoal que unhas sexan “grandes poetas” e outras non. Para min, algo así representa unha abstracción dos condicionantes sociopolíticos que son incapaz de efectuar e tamén representa o feito de asumir unha escala de posicións que sei feita a costa deles.

En segundo lugar, eu valoraría os textos referenciados de Lois como un acto de honestidade antes que como unha falta de orixinalidade. Por unha banda, porque é moi difícil medir algo tan abstracto como ao orixinalidade dun autor. Os “xenios” mencionados polo compañeiro Xoán non foron completamente orixinais, inscribíanse con maior ou menor fidelidade nunha tradición propia, aínda que fose indo contra ela, unha tradición á que lle debían moitas cousas aínda que na maior parte dos casos se gardaron de explicitalas mediante referencias. Hoxe en día eles destacan por riba desas referencias, pero calquera estudo minucioso chegaría para sinalar as débedas da máis grande das outsiders con outras autoras e coa súa propia tradición literaria.

Por outra banda, como dixen noutro sitio, non hai que esquecer a consciencia de Lois á hora de falar como intermediario cultural de cara a unha literatura que sabe minorizada, e até certo punto, illada nas relacións literarias internacionais. Lois non só “cita”, na maior parte dos casos “introduce” na súa cultura elementos que a vigoricen, que a interconecten co mundo e que axuden a actualizar o seu repertorio ao ritmo que marca a contemporaneidade. A voz galega de Lois impostando voces e deformando outras ideas non é un demérito, senón todo o contrario. E non, non é orixinal, porque todos os autores falaron antes do amor e da morte, da enfermidade e da angustia, e ninguén lembra quen foi o primeiro que o fixo. E se nos pode parecer que Lois non foi capaz de “regurxitar” esas ideas doutro xeito é porque el mesmo nos deixa, honestamente, un plano para seguirlle os pasos, unha testemuña do diálogo con outros autores, un diálogo que fai no nome de toda unha cultura e que tamén forma parte (e non pequena) do seu legado.

En definitiva, entendo moitas das sensacións de sobrevaloración que se poden dar no contexto do Día das Letras e tamén sei que esas sensacións son moi frecuentes no propio percurso cotián da literatura galega, porén creo que temos que saber ser xustos coa nosa propia cultura, tanto para o bo como para o malo. É posíbel que o valor de Lois Pereiro se vise modificado por este último ano, pero tamén debemos ser conscientes de que a súa comparación con autores doutros contextos culturais sempre terá un pouso de inxustiza. Sempre pensei que se Lois nacese en Nova Iorque en lugar de en Monforte a súa obra sería hoxe un clásico contemporáneo da literatura estadounidense, e por tanto, un valor internacionalmente coñecido. Aínda que só fose polo contexto biográfico do seu último libro e o protagonismo que a enfermidade tiña nos medios e na cultura da época. Lois, salvando as distancias, representou algo moi semellante entre nós, un autor “popular” capaz de canalizar unha serie de temas e preocupacións ás que a maior parte da cultura estaba virando descaradamente as costas pero que seguían sendo vitais para unha grande parte da sociedade. O resto, o tempo, pero tamén a capacidade de erguer e valorizar a nosa cultura serán os responsábeis de dicilo. De momento, non é pouco.

A primeira imaxe é un coñecido retrato de Vari Caramés, a segunda está tomada de aquí (sen acreditar) e a terceira é do propio Xoán Abeleira.

#Cotidiano #Crítica #Literatura #Teoría

05/09/2011 by marioregueira

Salvaterra é o final do verán

Hai xa moitos anos que o Festival de Poesía do Condado marca esa fronteira dos cursos académicos e políticos, o convite á penúltima viaxe do verán ou a primeira viaxe do outono (segundo queira o tempo), unha cita necesaria para reflexionar, coller forzas, tomar cañas cos amigos, practicar a arte do reencontro e coñecer xente nova. Se cadra esa naturalidade coa que o convite anual do Festival de Poesía se asentou no calendario cultural galego nos distraia a miúdo dunha parte importante do seu carácter como evento de resistencia. O Festival resiste aos malos gobernos que nos asedian, pero tamén resiste, dende hai moito máis tempo, á tentación da comodidade política, un rival moito máis duro que o pasaxeiro paso polo poder autonómico da dereita. E non só a iso, a resistencia ten moitas outras frontes de combate, e non aparece só co rostro dos rivais políticos, este ano o grande esforzo do festival foi sobrevivir ás súas propias traxedias e tamén á inoportuna aparición da choiva, que non quixo perder as mellores actuacións da noite.

A pesar disto, nunca chove a gusto de todos, e nos últimos anos teño escoitado e lido certas críticas cara a organización do festival. Unha parte delas ían en función dos criterios de escolla, outras, máis dependentes das edicións en concreto ás que se referían, referíanse ao fallo dos poetas como espectáculo para unha noite de festa, e ás moitas táboas de distancia que separan a poesía galega da doutros contextos culturais. Respecto das primeiras, é ben certo que nunca chove a gusto de todos, e que armar un evento desas características implica tomar decisións que non poden contentar a todo o mundo, porén unha cousa que caracteriza ao festival na súa historia é á de estar feito en horizontal, dende as bases e con principios igualitarios. Non haberá poetas máis importantes que outros sobre o escenario de Salvaterra, e factores como a cantidade de obras publicadas, a norma ortográfica escollida, os premios recibidos, ou o valor simbólico acadado nos foros da crítica ou o mercado son abolidos en función da celebración da poesía como expresión e como un dos sólidos alicerces que constitúen a nosa identidade cultural. Como todo na vida, a capacidade de acollida de autores e autoras no festival é limitada, porén, poucos eventos no mundos se poderán gabar de acoller tanta diversidade interxeracional como fixo o do Condado en todos os seus anos de historia.

Seguramente debera dedicar outra entrada ao segundo tipo de críticas, porén abreviando, eu respondería que a poesía non ten ningunha obriga de ser un espectáculo, e de selo, non está obrigada a ser un espectáculo agradábel, capaz de entreter á xente. Os obxectivos da arte deben ser outros, e aínda que é certo que para acadalos considero lexítimo calquera medio ao seu alcance, incluída a súa conversión performática (que tan bos resultados ten dado), non creo que os medios deban converterse nunca nun fin. As poetas que declaman no recinto das murallas fano ao seu xeito persoal: divertidas, tensas, titubeantes ou coa afouteza dunha arenga política, vestidas e espidas, en solitario ou en grupo, con longas introducións ou coa brevidade dun suspiro. Do mesmo xeito, entre o público, vemos quen busca a primeira fila das cadeiras para poñer toda a súa atención na palabra, quen só se achega cando sae alguén que coñece, e quen prefire refuxiarse na barra a tomar algo e ignorar en boa parte o recital. Parte da nosa vivencia da poesía ten ese aquel intransmisíbel que se respecta escrupulosamente no festival. Obrigar ás persoas que recitan a que nos entreteñan sería un xeito de prostituír aquilo que fan e sometelo a ritmos que son máis propios dunha sociedade sedenta de espectáculo que dunha que valora a diversidade da súa produción artística.

Agardemos que o bo camiño do Festival de Poesía do Condado continúe sen torcerse, e que a súa organización siga a ensinarnos esa forma tan tranquila e tan teimuda de resistir, polo menos mil primaveras máis, acubillados nos versos do pobo e nas cadencias da lingua, na lembranza das persoas que loitan e das que se van pero non marcharán nunca. O ano que vén, cando estean cansos da praia e sintan as primeiras punzadas de pánico ante o retorno laboral, non esquezan que teñen unha cita ao pé do rumor do Miño. En Salvaterra, onde remata sempre o verán.

#Activismo e resistencia #Cotidiano #Galiza #Literatura

05/08/2011 by marioregueira

A miña mala letra

Lembro que un dos meus primeiros debates sobre o oficio de escritor aconteceu nos meus anos escolares. Encarnizadamente defendía fronte a un compañeiro que ter boa letra non era imprescindíbel para dedicarse ao oficio de inventar historias, de feito era algo bastante superfluo desde o momento no que existían máquinas de escribir e aparellos semellantes capaces de substituír a peor letra do pulso máis inútil por una perfecta caligrafía, comprensíbel universalmente.
Non negarei que eu era parte interesada no debate. En xeral, e até determinado punto da miña infancia, fun un bo estudante que porén tiña unha caligrafía indescifrábel e espantosa. O tempo que non precisaba para repasar as leccións empregábao en copiar moldes de letras e en tentar enfiar as liñas dos escritos o máis paralelas posíbeis entre si. Case sempre era un fracaso. Os meus intentos asemellábanse á teima coa que tentara, en distintos momentos da miña vida, ser un bo debuxante. Eu, que proviña dunha familia cunha sólida tradición no debuxo amateur, era incapaz de domear os útiles nas miñas mans. Dalgunha forma creo que comecei a narrar levado pola frustración de ser incapaz de pintar cadros como facía unha boa parte da miña familia. E por suposto, negaría sempre de forma tallante a relación da narrativa con calquera dependencia de tipo gráfico que non puidese resolverse coa axuda dunha máquina.

O tempo e o progreso tecnolóxico déronme a razón moito máis aló do que eu imaxinaba, até o punto no que pouco a pouco deixei de empregar a pluma até para aquelas cousas, como a poesía, que pensaba que resistirían calquera tentación de pasar por un teclado. Podería dicir que gañei aquel debate da infancia, a pesar da miña torpeza caligráfica xa van uns cantos libros e poucas incidencias ao respecto na súa xestación e desenvolvemento tiveron que ver coa miña mala letra. Aínda que para ser xustos tamén debera darlle a aquel compañeiro de escola unha parte da razón. Hai un momento ineludíbel para as persoas que se dedican á escrita: o momento de asinar os propios libros. E aí si que volve relucir aquela caligrafía tortuosa, empeorada por algunha lesión deportiva, e terribelmente consciente dos seus defectos. Porén, é ese algo de tortuoso e renegado que hai tamén neses outros debuxos que as palabras de molde tentan crear a través do acto de narrar.

Aínda así, mañá 6 de agosto na Feira do Libro de Coruña tentarei esforzarme. Poden traer o último libro ou calquera outro do que consigan probar a miña autoría.

#Cotidiano #Literatura

18/07/2011 by marioregueira

Doentes

Se algunha vez (nunca o fixeron) me preguntasen pola obra galega que destacaría no pasado século non podería, a pesar dalgunhas sólidas candidaturas, mencionar novelas nin poesía. Tería que falar dun deses libros que ninguén le, e que pouca xente terá na súa biblioteca porque mesmo son difíciles de atopar, a pesar de que moitas veces están publicados por institucións e organismos públicos, ou precisamente por iso. Falaría dun libro deses que se len como unha semente doutra cousa, un proxecto por vir, unha representación, un filme que está por rodar. E ao falar del atravesarían pola miña mente sombras que vin desfilar hai uns anos nas rúas de Compostela cando ese libro, rompendo unha vella tradición que impón aos libros ficar nos andeis das librarías, saíu a pasear pola súa cidade, tomou vida sobre as súas pedras e arrastrou tras de si unha longa marcha de fieis.

E non escollería Doentes por calquera cousa, senón porque creo que para seleccionar un único libro de entre todo un século hai que esixirlle algo máis que estar ben escrito, hai que pedirlle que o represente e que o seu relato funcione tamén como un símbolo, como un xeito de entender o transcorrer vital da comunidade que o xerou. Doentes é unha fuxida, un intento de espertar dun pesadelo que comezou tal día coma hoxe de hai 75 anos e que se ramificou até a náusea pola vida do país, aínda máis aló do final do século XX. Dous vellos derrotados que buscan unha pistola no medio da noite compostelá, enfrontándose aos fascistas, pero tamén á desconfianza, a desunión e os intereses estratéxicos da resistencia antifranquista. Coa inxenuidade que só recuperan aqueles que xa non teñen nada que perder, “nunha Compostela posuída pola loucura e pola brétema”, Don Valeriano e Cañete soñan con asasinar o ditador, vingar os mortos das noites de pedra e devolver a alegría do perdido e do arrebatado. E por suposto, a historia, como a historia do país neses 75 anos que cumpren hoxe o seu triste aniversario, é a historia dunha derrota anunciada. Unha historia na que porén non sobran actos de dignidade e momentos de liberdade ilusoria cos que poder seguir adiante.

Porén, hai algo máis que o contido á hora de destacar unha obra. A forma na que esta, ou o seu autor, foron recibidos pola sociedade e os factores políticos que a rodearon tamén resulta reveladora á hora de enxuizala. E nese sentido, tristemente, as vicisitudes que a obra de Roberto Vidal Bolaño tivo que afrontar deixan ben ás claras a importancia que os gobernos e unha parte da sociedade deste país lle deron á cultura galega e particularmente ao teatro. Roberto Vidal Bolaño representa un dos xenios da literatura galega, en calquera outro país sería un autor recoñecido e cunha ampla popularidade. Se nacese preto dun Broadway ou dun Hollywood, probabelmente sería unha estrela internacional e millóns de persoas coñecerían o seu traballo. Resulta moi triste pensar que, até que un Día das Letras o remedie, seguirá a ser aínda un autor pouco coñecido entre a propia sociedade galega, e que unha obra da magnitude simbólica de Doentes siga mal editada, pouco publicitada e mal coñecida polo público. Isto é así até o punto que unha adaptación fílmica desa grande historia do século XX galego siga escorregando esquiva por contados cines do país, sen que ninguén máis que os rusos lle recoñeza os méritos.

#Cinema #Galiza #Literatura #Teatro

25/02/2011 by marioregueira

Herexes, ritos e flores na estrada

A primeira novela do colectivo Luther Blisset (hoxe Wu Ming) chamouse Q, e nalgunhas edicións engadiu O cazador de herexes como subtítulo. Estaba ambientada nas revoltas dos anabaptistas alemáns, unha seita (todas o son) cristiá que se atopou nun fogo cruzado entre católicos e protestantes. Se por unha banda se opuñan ao poder do Papa nunha liña próxima á marcada por Lutero, unha parte dos anabaptistas decatouse axiña de que a aposta dos luteranos pasaba por substituír o servilismo a este pola submisión aos príncipes. Naturalmente todo isto aparecía explicitado en diverxencias sobre dogmas de fe, aínda que un dos méritos da novela é deixar percibir como toda confrontación relixiosa non era máis que unha pantalla que ocultaba unha confrontación política.

A idea da cristiandade defendida polos anabaptistas pasaba esencialmente polo pacifismo, a non violencia e a tolerancia con outras relixións, pero sobre todo pola idea de que o cristianismo era ante todo comunidade consciente en constante construción, unha urdime de lazos de solidariedade e axuda mutua que debía contribuír á construción das cidades celestes na terra e que mal asumía calquera tipo de xerarquía non divina. Se cadra por iso a razón principal da súa disidencia foi a negación do bautismo infantil como forma de cristianizar. Para os anabaptistas a práctica da relixión non podía depender dun ritual esencial efectuado sobre unha persoa que aínda non tiña capacidade de raciocinio. A fe debía ser unha escolla persoal e consciente, e a decisión de bautizarse (ou non facelo) só podía ser exercida por adultos.

Os anabaptistas foron completamente masacrados nalgún momento da historia. Acontece habitualmente cos colectivos que pretenden vivir á marxe dos poderosos e que antepoñen a liberdade e a acción consciente á ética do rabaño promovida polas instancias do poder. Non deixa de resultar curioso como as apostas que veñen dos príncipes e dos papas (é dicir, da caverna) sempre remiten ao mesmo: a ritualización e o apelo ao inconsciente. Se cadra porque os ritos afastan ás persoas dun comportamento lóxico e activo, así como da toma de decisións. Fanas máis dóciles, máis doadas de manexar. Estes días tivemos un exemplo máis coa nova campaña da Xunta para disuadir da condución baixo os efectos do alcol. Ante un problema da gravidade e implicacións que teñen os accidentes de tráfico, o plan de xestión do noso goberno autonómico pasa por pinchar unha canción nos bares, a ser posíbel convertela na canción do final da noite. Pensará o mal goberno que o feito de repenicar unha canción pode facer que os que xa están bébedos deixen o carro no que viñeron para volver a pé? Salvaranos o feito de repetila como un mantra, como un novo rito polo que non debemos pensar no noso día a día? Se cadra o seu ton repetitivo fará que esquezamos a inversión de cartos nunha campaña mediática e non de seguridade nas estradas, nos favores políticos que paga, ou onde están os buses nocturnos que até o de agora se perfilaran como unha solución moito máis lóxica.

Cambian un bus por unha canción. Unha canción que tes que cantar á saída dos bares até que entre na parte máis adormecida da túa cabeza e integre e pase a formar parte da realidade ritualizada pola que queren gobernarnos.

Non caian nos seus ritos. Lean a novela. Non escoiten a canción.

#Galiza #Literatura #Mitoloxías #Música

20/11/2010 by marioregueira

Manoel Antonio

Como son un persoa moderna non direi que hai días nos que aínda podo atopar unha noticia que me alegre no xornal. Mais ben que hai días nos que o meu lector de sementes rss dá por facer saír algunha boa nova que xustifique algún dos seus centos de suscricións. A de onte foi espectacular, tanto que a mágoa retrospectiva que implica, e da que vou falar hoxe, non chegou aínda para apagar o entusiasmo.

Porque agora sabemos que Manuel Antonio non só estaba secuestrado, senón que alguén impostara a súa voz, reducírao e lle imposibilitara o movemento. Non só secuestrado, senón atado de maos e pés. A retención por parte de García-Sabell do seu arquivo excede o que moitos agardabamos, esperanzados de que só se tratase de correspondencia máis ou menos anecdótica que non achegase moito máis á figura do poeta de Rianxo. Porén só á vista dos trechos publicados, só a vista das descricións e das novas perspectivas, parece que estamos perante algo moito maior, unha parte importante do seu pensamento e do seu traxecto vital. De especial importancia é o declarado independentismo do poeta, que corrobora esa “futura República Galega” que xa aparecía no manifesto Máis Alá, e que segundo a propia nova motivou o secuestro, atadura e amordazamento do que foi o poeta máis rompedor do século XX galego.

A luz que se deita sobre os feitos e motivacións desta retención é terríbel e vai máis alá da súa simple consideración dun acto de censura. Unha vez máis, e dun xeito que caracterizou ao grupo de homes que se puxeron á fronte do proxecto de Galaxia nos anos 50 e 60, atopámonos fronte a un marcado paternalismo na construción do noso país como unha comunidade cultural. Non se opta pola confrontación política das ideas, senón que se pasa á opción máis cómoda de silencialas ou substituílas por unha versión morna, dun xeito non demasiado diferente ao que anos despois os partidos estatalistas empregarían co outro rianxeiro. Esta censura e manipulación baséase no medo, medo terríbel ás ideas, moito máis grave se nos detemos a pensar en que Manoel Antonio foi esencialmente, e durante toda a súa curta vida, mariñeiro e poeta. É dicir, que nin sequera estamos ante un elemento político ou un líder sindical que puidese convocar ás masas á acción directa. Trátase do medo cerval que homes de cultura e que supostamente traballaban para unha reconstrución cultural tiñan ao simple enunciado dun postulado arredista. Tanto medo que creron na necesidade de ocultarllo ao resto das persoas do país.

García-Sabell non nos rouba só uns cantos documentos que confirmen que Manoel Antonio era un dos nosos, arríncounos unha parte da nosa historia e do noso desenvolvemento. O conflito de Galaxia cos autores novos, as distintas fundacións da UPG, o paso pola transición, o estatuto e o xurdir do independentismo contemporáneo non serían iguais coa sombra deste outro rianxeiro dicindo xa no albor dos tempos que “Cogito ergo sum. Hespaña non pensa, logo non existe”, ou que “cando a Patria sofría escravitude os nosos pais dedicaban-se a celebrar iste día con artigos xogo-floralescos”. Rompente e Os Resentidos non serían os mesmos, nin o movemento Nunca Mais, nin a sombra do bipartito. Porque a historia é unha cadea da que nos foron esquilmando elos que predeterminaban cada un dos seguintes.

E se non xa das palabras dun poeta dos anos vinte, se cadra si poidamos aprender tres ou catro cousas da experiencia. Que non debemos consentir que as vontades paternalistas (que como a nosa desgraza, permanecen) amansen o país nunca máis. Que non debemos ter o medo dos covardes ás ideas. Que un senador real non ten autoridade para soster sequera as maletas dun poeta. Que algún día, nunha república libérrima…

(A ilustración está tirada do famoso álbum de Flickr).

#Activismo e resistencia #Galiza #Literatura

26/09/2010 by marioregueira

Opio

X rexeita unha condecoración. De que serve rexeitala se a obra a acepta? A única cousa da que cada quen que pode enorgullecerse é de facer a súa obra de tal xeito que ninguén poida pensar en concedernos unha recompensa oficial polo noso traballo.

de Opio – Diario dunha dexintoxicación de Jean Cocteau

#Crítica #Epigramas #Literatura

02/07/2010 by marioregueira

Un día perdín un libro teu nun bar

Lois Pereiro

Un día perdín un libro teu nun bar. Decateime camiño da casa e desandei o andado Ferrol arriba, reconstruín a ruta, falei con homes que xa baixaban persianas e elevei a voz sobre o balbordo dos locais nos que estivera aquela noite. Cando un deles se volveu e quitou a Poesía última de entre as botellas tras da barra suspirei con alivio. Recuperaba un ben prezado, un dos tres libros do poeta admirado xa en mellor vida, o único que os cartos contados e os prezos do libro galego me permitiran mercar.

Non pasaran aínda os dez anos de rigor e resultaba imposíbel imaxinar isto. O presidente mudou, sempre é importante contar con alguén que pasou polas cadeas do estado, que sabe dicir grifa e que cabalo non é só o da rapa das bestas, que presente que o empardecer nunha vila de Ourense non vale nada sen a revolta do metal nos arrabaldos obreiros. Que a pedra que se estrela contra o escudo dos antidisturbios non importa tanto pola fenda (que non deixa) como pola tensión do brazo ou da goma do tirapedras. É sorte, ningún dos anteriores soportaba tanta mocidade asomada nunha tumba.

Marxinal é o que non sabe só unha cousa. Dinche marxinal e mal poeta os que se abrazan á palabra cultura na atalaia temerosa dos seus gabinetes e non saberían deletrear Fassbinder, nin escoitaron falar nunca de Eric Rohmer na Coruña, nin das mágoas afundidas de Valéry, ou da sombra de Nerval. Non saben nada, en definitiva, do guiso indixeríbel de Fonollosa, nin darían identificado a metade das referencias que inzan a poesía última. Marxinal quen sabe de todo, dende os altos andeis das bibliotecas até os peores locais de Brest ou Bilbao, o que distingue a poesía da pretensión cun golpe de vista e non ten pudor de asubiar Dear Prudence mentres camiña dun bar a outro procurando un libro perdido. Marxinal quen é unha referencia constante para os que sabemos que é imposíbel sermos galegos sen habitar a marxe eterna na que dirimimos unha batalla a vida ou morte polo simple dereito á existencia. E que todo o demais é fechar os ollos.

E virán máis, de novo, agora que es como un Manuel Antonio que navegaba noutros barcos, a lixarte coas súas sucias maos. Como se tivesen o monopolio da pureza, ou a xoia perdida da lingua, como se os que habitamos os arrabaldos e percorremos as cidades non foramos nada fronte a gloria perdida dunha república rural inexistente e as súas esencias de pureza. Como se algunha vez quixeramos a pureza para algo máis que enturbala, as tumbas para algo máis que cuspir a nosa húmida vida sobre elas, as veas para outra cousa que non sexa acariñalas.

Perdín un libro teu nun bar porque o levaba aos bares, porque o emprestaba aos camaradas, e circulaba de mao en mao como circula ás veces a verdade. Moi poucos poetas poderían gabarse de tanta honra.

#Cotidiano #Galiza #Literatura

25/06/2010 by marioregueira

Do público

Non debera sorprendernos, despois de todo habitamos tempos escuros e difíciles, pero nos últimos meses estivemos asistindo á usurpación de determinados espazos públicos, que pasaron a maos privadas. Un deles foi o simbólico Bonaval, co seu panteón de galegos ilustres, fechado ao público pola caprichosa vontade das xerarquías eclesiásticas, e que formula un problema que moitos temiamos aínda que nunca pensamos que ninguén puidese atreverse a tanto. O segundo, aínda que non o último, é o caso do Poleiro de Celanova, un mosteiro que até hai pouco era empregado como centro educativo e que vai ser posto en maos privadas sen ningún tipo de miramentos. Curiosa política a que considera que un hotel é máis importante que a educación das crianzas, ou que entrega o orgullo dunha vila ás maos dos empresarios.

Lembro inevitábelmente nestas semanas que seguen á morte de Saramago o seu Memorial do Convento, e a idea suxacente de que as obras do pobo deben ficar nas súas maos, con independencia de quen as financiase no seu momento. Esas pedras, as de Bonaval e as de Celanova, postas a través do traballo forzado, escravo e/ou mal pagado de moitas persoas que nos antecederon nesta terra e que nos dan o herdo de poder reclamalas, e o dereito de devolverlles así a toda esa masa anónima o protagonismo que outros menos esforzados e capaces lles arrebataron durante séculos.

Mañá á tarde presentan en Celanova un libro no que medio cento de autores reivindicamos o uso público do mosteiro. Nunca sei en que medida poden contribuír este tipo de cousas para mudar unha situación inxusta. Polo menos agardo a que axude a deixar constancia da infamia, a escribir pequenos trazos desa historia que algún día, como a outra, teremos que recuperar. E se cadra, o acto de despois poida ser un paso máis decisivo cara a iso.

#Activismo e resistencia #Creación #Literatura

04/06/2010 by marioregueira

Consternados, rabiosos

A maior parte dos camaradas coincidiamos sempre en que Benedetti fora un dos nosos poetas da adolescencia, pero moi poucos podiamos dar razón de por que xa non representaba unha referencia válida, alí onde outras voces seguiran acompañándonos. Eu non o sabía entón como o sei agora, pero supoño que a poesía de Benedetti, que se fixo popular por ser cotiá, comprometida e sen artificios, defínese a si mesma en moitísimas ocasións. Consternados, rabiosos, o poema que escribiu a noite que soubo da morte do Che fala claramente diso, da vergoña do poeta que non consegue emular os heroes aos que canta “dá vergoña o confort, e a asma, dá vergoña”.

O meu afastamento da poesía social, á que me acheguei nalgún dos meus primeiros balbuceos adolescentes, foi un afastamento do seu propio relato como xénero literario. O prototipo do home (xeralmente home) que no mellor dos casos vive apousentado na figura do intelectual, e no pior procede e goza do estatus da alta burguesía e que se dedica a facer versos doados para os obreiros sen cultura, e a cantar os seus amores e as súas terríbeis contradicións. Benedetti expresouno perfectamente. Dá vergoña ter fame e comer. Manuel Antonio tamén: é absurdo cantar a inxustiza da escravitude mentres non nos deixemos a vida pola chegada da liberdade. O relato da poesía social que puido ter validez nalgúns poucos casos no albor da súa propia historia perdeuna definitivamente nos nosos tempos, a figura do bardo que guía ao pobo ao combate é unha figura eminentemente aristocrática. E de aristocracias xa vamos cheos.

Consternados, rabiosos, son ecos que me viñeron á mente estes días ao saber a infamia cometida contra a frota da liberdade. Os tempos mudaron e os heroe caido xa non é un guerrilleiro referencial, son 9 ou 19 persoas anónimas e desarmadas que terán que soportar as inxurias de catro conspiranoicos dicindo que en realidade transportaban armas para a insurxencia. E non caeron na selva dun estado dictatorial, senón nun barco que navegaba en augas internacionais. Daría vergoña escribir poemas sobre iso, daría vergoña deixar, como di Benedetti, que a consternación pase a a rabia se faga máis limpa. A rabia é mellor gardala intacta, como a memoria, sacala á rúa, metela en novos barcos, lembrala diante dun código 729, pensar nela cando sexa a hora de votar a quen consinte e colabora, e non esquecer nunca a quen ten que ir dirixida.

O video está tirado do blogue Galiza por Palestina.

#Activismo e resistencia #Creación #Literatura #Palestina