17/05/2023 by marioregueira

O traballador na sombra

“Horas, meses, días, anos”

Dicir que Francisco Fernández del Riego foi un artífice na sombra dos proxectos culturais da posguerra ten algo de esaxeración pero tamén garda unha profunda verdade. Máis aló da visibilidade fulgurante que gañará a súa imaxe a partir deste 17 de maio que o homenaxea está ben deixar testemuño de que as cousas non sempre foron así. Fernández del Riego viviu grande parte da súa vida nunha segunda liña da perspectiva pública. Se a Editorial Galaxia tiña en Ramón Piñeiro unha cara pública que mesmo xogou co mesianismo en certos momentos, Fernández del Riego foi sempre unha figura moito máis discreta, aínda que tamén moito máis inqueda e activa. O autor está presente xa no tímido panorama cultural dos anos corenta que antecede a fundación de Galaxia en 1950. Codirector con Xaime Illa Couto do suprimido Suplemento del Sábado do xornal compostelán La Noche, e artífice tamén do Galician Programme da BBC, un fito na difusión internacional da cultura galega realizado nos anos máis duros da posguerra ante o desconcerto das autoridades franquistas. O autor entrégase a Galaxia cunha vocación que transcende a simple dimensión editorial do proxecto. Porque Galaxia nace, precisamente, para facer a política posíbel dun contexto cunha enorme represión política. O propio protagonista das Letras deste ano, ao botar contas a mediados dos anos noventa recoñécese un obreiro de Galaxia, para a que queima “horas, días, meses, anos” cunha teimosía impresionante.

Traballador tan incansábel como desorganizado, era capaz de producir obras alí onde comezan a percibirse ocos e necesidades. Foi o caso do Manual de Historia de la Literatura Gallega, editado en 1951 para disponibilizar unha historia literaria propia e actual, algo que faltaba no panorama cultural de noso. Polas opcións empregadas, merecería unha dura crítica privada de Ricardo Carvalho Calero. Reaccións que noutro contexto levarían a disputas e loitas de egos non tiñan esa transcendencia no panorama de reemerxencia cultural da posguerra galega e non cabían na actitude xeral de Fernández del Riego.

Disposto a traballar mesmo naquelas facetas que reforzaban o seu segundo plano, é destacábel tamén o papel de antólogo, realizando a primeira Escolma de poesía contemporánea da posguerra en 1959. Un traballo de cartografía da lírica galega do século XX; da que quedaba atrás, cunha significativa incorporación do Federico García Lorca dos poemas galegos, da que resistira con graves dificultades para publicar e daquela que agromaba acollida polo propio momento cultural que Galaxia estaba creando.

O seu papel como crítico literario, no que transloce un amateurismo tinguido de esforzo e vontade, caracterízase por ser unha das poucas visións abertas a entender a influencia das literaturas estranxeiras contemporáneas. Alí onde Ramón Piñeiro (e mesmo Carvalho Calero) manifestaban unha profunda aversión ante o existencialismo e as liñas experimentais que emanaban das literaturas europeas, Fernández del Riego dedica moito tempo e traballo a desentrañar as súas claves. Algo que implicaba entender unha cuestión central na historia literaria de posguerra: por que a nova fornada da narrativa galega se afastaba do modelo esencialista e sentimental do que fóra a literatura galega precedente por camiños que resultaban tan estraños aos seus maiores.

Consciente de que o seu labor estaba detrás das bambolinas, chama a atención como dentro dunha obra xigantesca, con vetas divulgativas e memorialísticas, reloce unha única obra literaria: O cego de Pumardeón (1992), novela de memoria sobre as experiencias da guerra. A obra, ironicamente, non aparece coa editorial Galaxia. Fernández del Riego afástase do proxecto durante os anos oitenta, doído con Ramón Piñeiro e molesto polo protagonismo que este decide darlle a Carlos Casares. Un trago amargo para alguén que, porén, seguiu entregando o seu traballo ímprobo á cultura galega coa mesma xenerosidade.

Resiliencia

“¿Sabe usted que está viviendo con permiso del enterrador?”. Fernández del Riego conta varias veces nas súas memorias a lúgubre pregunta que recibía vía telefónica nos primeiros meses da posguerra. Destituído como profesor universitario por desafección aos sublevados, o autor contaba cunha longa carreira no activismo político entre a que destacaban os feitos de ser dirixente da Federación Universitaria Escolar (FUE) e destacado membro do Partido Galeguista, organización coa que participara na propaganda do si ao Estatuto votado no mesmo 1936. A pesar de cumprir o trámite obrigatorio de incorporarse ás filas franquistas, non sería a única vez que sentiría o alento da represión: en 1947 era detido e sometido a Consello de Guerra, finalmente sobresido.

A estadía na cadea é un dos elementos que parece convencer ao autor de abandonar a vía da política clandestina e centrarse na posibilidade do activismo cultural, no que xa participaba pero ao que se entrega cunha intensidade renovada. Substituíase a resistencia polo que hoxe chamaríamos resiliencia, a adaptación á adversidade. Abríase tamén un dos interrogantes clásicos da historia do nacionalismo: que pasaría se os homes de Galaxia mantivesen, como fixeron vascos e cataláns, a vía da lexitimidade republicana e do Partido Galeguista?

Publicado en Faro de Vigo, suplemento Faro das Letras, 17/05/2023

#17 de maio#Fernández del Riego#Galaxia#Literatura

16/05/2020 by marioregueira

As oportunidades perdidas

O debate sobre a norma ortográfica do galego é ideolóxico, non filolóxico. Agora falta que a inmensidade dos filólogos galegos sexan conscientes diso. A necesidade de estabelecer que o galego é unha lingua independente da Europa ou que galego e portugués son variantes locais do mesmo idioma é algo que ten que ver con xeopolítica e sentimentos de identidade. Do punto de vista da historia da lingua o debate é escaso e, como sempre que se busca un argumento definitivo co que acalmar os ánimos, non o hai. A filoloxía non nos vai dicir canta porcentaxe de proximidade teñen que ter dúas variantes para ser consideradas o mesmo idioma. Hai casos de linguas moito máis próximas que as nosas que son entes radicalmente independentes para a inmensa maioría dos seus falantes, e outras que, sen ter esa cohesión, serán sempre a mesma lingua para estes. As causas son, outra vez, políticas. E na historia convulsa de Europa estamos lonxe de ser unha excepción, corso e italiano, neerlandés e flamengo ou as dúas normas escritas do noruegués son só tres das decenas de casos que inzan o mapa, todos con solucións diferentes.

Nesta perspectiva, o debate normativo parte de posicións profundamente ideolóxicas. As dúas lexítimas xa que, por máis que se acusen mutuamente do contrario, ambas cren ser a única solución de futuro para unha lingua ameazada. E seguramente tamén por iso, ambas cos seus excesos identitaristas, ambas coas súas ficcións e revisións históricas, sempre máis terríbeis e distópicas desde posturas oficiais, pero das que tamén non están libres os rebeldes. O portugués nunca será unha lingua “como calquera outra lingua peninsular” ante o galego. Como pouco, compartimos unha parte moi relevante da súa historia e o corpus literario medieval que manexamos creouse a ambos lados do Miño como expresión do mesmo idioma. Hai máis opcións para o galego que a falsa dicotomía entre ser unha lingua internacional ou ser unha lingua minoritaria e rexional, unha cuestión que está máis relacionada co status político do territorio que con conceptos de pureza lingüística.

Afrontar a festa das Letras con Carvalho Calero no punto de mira é unha proba de tensión, unha proba para a que a cultura galega demostra, unha vez máis, que non está preparada. Carvalho Calero foi, a maior parte da súa vida, “Carballo” Calero, aínda que nos seus últimos anos decidiu ser coherente coa súa perspectiva lingüística e adaptar a grafía do seu primeiro apelido (o único dos dous de orixe galego-portuguesa). Máis aló de compartir ou non ese punto de vista, tomar en consideración outra cousa que non sexa a vontade do autor en asinar como quixer é un indicativo dunha sociedade embebida até a medula en rabechas infantís. Camilo Gonsar é Camilo Gonsar, non o Camilo González Suárez-Llanos co que asinou as súas primeiras obras. Sería unha atrocidade poñer Rosalía Castro de Murguía debaixo de calquera das obras que a nosa autora máis referencial escolleu asinar cun nome diferente ao que os usos legais e sociais da época lle obrigaban a empregar na vida civil. A inmensa maioría dos nosos autores tiveron nomes forzosamente castelanizados baixo o franquismo que porén subverteron na súa práctica literaria e polos que hoxe os lembramos. Curiosamente, a Carvalho non se lle recoñece esa liberdade. É sorprendente e triste ver figuras de moita máis idade que a que tiña o Carvalho que decide mudar a grafía do seu nome argumentando que debemos seguir a escribilo con b, pois foi todo produto dunha confusión ao que o someteron os seus discípulos aproveitándose da súa vellez.

Trátase dun debate que non é novo, esta colección de esquelas, que tomo emprestada do libro de Rafael Fernández Lorenzo, é exemplificativa de como, na Galiza, a Compaña dos nosos mortos segue loitando as mesmas guerras que en vida, ás veces mudando involuntariamente de bando (ou militando simultaneamente nos dous). A Real Academia a algunhas editoras parecen vivir hoxe nesa mesma esquizofrenia na que, ironicamente, é máis respectábel quen escribe hoxe sobre Carvalho que a decisión que o propio Carvalho tomou en vida. É fácil falar no nome dos mortos, o 17 de maio tennos ben acostumados a este tipo de cuestións.

É innegábel que Carvalho Calero é unha figura poliédrica, polémica, contraditoria, tan carismática como anti-carismática e, por tanto, profundamente viva. Unha cousa que non acostumamos escoitar é como o ferrolán está no xermolo do actual debate normativo. Se a postura reintegracionista é herdeira do Carvalho Calero último, a norma oficial procede do primeiro intento de estandarización do galego escrito. A Gramática elemental del gallego común (1966), está asinada por “Carballo” Calero, dentro da intensa colaboración que o autor tiña coa Galaxia de Ramón Piñeiro. Tamén está escrita en español, como moitos dos ensaios que a editora publicaba naquela época. Carvalho mudou de idea, se cadra esta sexa a mellor demostración de que a cuestión non debera ser entendida como unha fe sectaria, senón como unha postura que admite evolucións, debates e posicionamentos diversos.

Carvalho Calero podía ser unha oportunidade, unha celebración de como temos un país tan rico que admite distintas perspectivas sobre a lingua (unha situación fascinante desde o punto de vista filolóxico) e como dá para transitar por elas ao longo dunha vida. Unha forma de lembrar que, dentro da Academia e mesmo dentro de Galaxia, conviviron e debateron persoas que tiñan visións diferentes sobre a lingua que defendían. Unha escusa para falar das potencias e diversidades que nos deixa a historia, e tamén para escoitar aos outros e as súas razóns. Por desgraza, non é esta a forma de superación do conflito que teñen unha parte dos contendentes, especialmente dende o oficialismo. Como en moitos outros debates identitarios, a destrución completa e incondicional do rival, acompañada da manipulación da súa historia, segue a ser o único modelo.

#carvalho calero#Día das Letras Galegas#galego-português

31/05/2016 by marioregueira

A resaca de maio

Sirkuselefanter

Adaptada de Sirkuselefanter (1962), Municipal Archives of Throndheim. –CC BY 2.0

O mes máis cru non é abril, senón maio, que é o mes das Letras Galegas. Cando acaba de pasar maio as cidades quedan igual que cando acaba de pasar o desfile dun circo con elefantes e majorettes desas que fan malabarismos co pau da bandeira. O chan está estrado de poemas de Manuel María e dos artigos e publicacións que se lle dedicaron e unha sensación de resaca invade a cidade. Polo menos non foi como o ano pasado no que unha fera perigosa escapou de mans dos domadores e creou o pánico na cidade entre os máis, aínda que se deixase acariñar por algúns. Porén, como todos os anos, e aínda que non poidamos abstraernos de todo do desfile que toma as rúas, preguntámonos se realmente vale a pena. De verdade é isto o que convén á cultura galega, á difusión da súa literatura, aos propios homenaxeados? (usamos o masculino porque son 52 homes e só tres mulleres). Non será hora de reservar as rúas da cidade para pasear, incorporar varóns entre as majorettes, mulleres entre os domadores e mandar os elefantes pastar?

O día das Letras Galegas foi unha festividade creada contra o franquismo. Non durante a guerra, senón moito máis tarde, a comezos dos anos sesenta, cando a xente de Galaxia comezaba a deixar atrás a fantasma da persecución política e ía entrando en institucións como a Real Academia Galega. A conversión da Academia de elemento folclórico franquista nunha ferramenta de difusión da cultura galega foi algo que se lles debe, aínda que non se pode negar que iso implicaba un certo diálogo co franquismo, un papel de mediación que Galaxia abrazou sen moitos traumas, chegando a enfrontarse con organizacións que exercían a oposición directa a este. As Letras Galegas nacen desa mediación, creadas en 1963 e dedicadas a Rosalía de Castro, un ano despois permitían celebrar a Castelao co permiso do réxime. Non ao Castelao político, claro, pero había algo innegabelmente político en dedicarlle unha festividade ao maior representante do Partido Galeguista, aínda que fose como humorista ou literato. Que o franquismo tolerase ese tipo de homenaxe facilitou tamén que Castelao puidese ser reeditado, aínda que cun enorme control sobre o tipo de escritos que podían ver a luz. Sen as Letras Galegas nada diso sería posíbel, aínda que tamén é certo que a actitude de sometemento ás directrices da ditadura non beneficiou moito ao galeguismo e sen dúbida facilitou a futura fagotización e manipulación de Castelao por parte da dereita españolista.

Lion.Medrano.Tamer, adaptada do usuario de Flickr felicito rustique, jr. –CC BY 2.0

Dende entón o Día das Letras tense celebrado sen interrupción e con poucas ou ningunha modificación. As regras arbitrarias seguen en pé, o protagonismo da Academia non se modificou un ápice e a transición daqueles tempos duros a estes tempos duros non foi demasiado boa. Non só polas cuestións referentes ás escollas da Academia ou ao desleixo respecto de cuestións como o xénero, inherentes á propia institución. Unha festa que nace cun valor simbólico tan marcado e asociado ao resistencialismo non volve ser a mesma fóra desas coordenadas. Aínda así, a dependencia dos ritmos culturais galegos do dezasete de maio é excesiva. O chan da cidade está cheo de poemas de Manuel María, e é probábel que nunca máis volvamos velo así. A cantidade de publicacións e a difusión do autor esqueceranse axiña, e tampouco é que haxa moita marxe para facer unha crítica obxectiva da súa obra no medio dunha celebración como esta, onda cada vez gañan máis espazo as frivolidades publicitarias encarnadas en bolsas de supermercado. Por outra parte creo que o esforzo editorial galego podería estar mellor empregado que en sacar cinco biografías e tres antoloxías do mesmo autor nun prazo de meses. Un autor ao que será difícil volver dedicarlle unha monografía nos próximos anos e que nunca gozará dun estudo como o do presente, pois nin sequera xigantes literarios como a propia Rosalía de Castro poden repetir homenaxe no Día das Letras. Nunca haberá outro Castelao, pero é que a función do 17 de maio xa non debera ser a de erguer un tótem simbólico que por un día faga crer que existimos mesmo baixo o abafo dunha ditadura.

É certo que non é a única institución estraña que hai en Europa. Cando penso que Gales e Escocia teñen un cargo chamado poeta nacional que se dá en vida alíviame pensar que nunca veremos esa traxedia na nosa cultura, onde a xente é capaz montar dramas por un posto na Academia ou por un quítame de aí esa feira do libro. En calquera caso, neste momento de maio, mentres as bolsas que homenaxean aos nosos autores comezan a ser recicladas como bolsas do lixo, a resaca dunha festa salvaxe martela na cabeza e fainos desexar que algún día os elefantes arrasen con todo en desbandada e as majorettes se fagan donas da cidade.

Seminoles

Seminoles, do usuario de Flickr Prayitno –CC BY 2.0

#Letras Galegas#Literatura

17/05/2015 by marioregueira

Réquiem Galego 2015

borges J.F._Filgueira,_a_los_17_años.

Hai un conto do vello Borges do ano 49 titulado “Deutsches Requiem”. Nel, un ex-combatente alemán, enumera, pouco antes da súa execución, os motivos que o levaron a apoiar o nazismo en Alemaña. Nunha interpretación mística que non foi allea a todo o fenómeno ideolóxico da época, o protagonista conclúe que a derrota de Alemaña é en realidade unha vitoria sobre o mundo. Alemaña apareceu para impoñer a espada e a barbarie e facer recuar os valores cristiáns. Mesmo derrotada, obrigou ao resto de Occidente a emprender unha loita épica e cenital, dando inicio así a unha nova era. O seu sacrificio é un prezo pequeno polo obxectivo, que non sería outro que salvar a civilización da decadencia.

Se a derrota de Alemaña daba para facer cábalas sobre unha vitoria oculta, moito máis se podería dicir do franquismo, nunca abaixado polo poder da espada. A vitoria do franquismo foi saber mimetizarse, acompañar como un fantasma perenne o espírito da Transición, volver ciclicamente dende as urnas ou as asociacións ultracatólicas, seguir ecoando dende os tétricos antros onde se seguiu e se segue a practicar a tortura (300 casos dos que a O.N.U. di que o Estado español se nega a informar).

Non foi algo moi distinto do que o réxime fixo en vida. Os rapazolos que vitoreaban a aviación xermana ou a italiana preconizaban que Franco sairía de Hendaia disposto a lanzalos contra o resto do mundo, se cadra dispostos a unha loita épica e cenital que habitou para sempre nos soños do falanxismo romántico. Pero Franco soubo ir poñendo os distintos traxes de camaleón, e en pouco máis dunha década pasaba de posíbel e entusiasta aliado do nazismo a aliado de facto dos Estados Unidos contra a ameaza comunista. E por aí a entrar na UNESCO, abrirse ao turismo, e normalizar entre aspas a súa situación coa comunidade internacional, sen por iso deixar de reprimir e asasinar á poboación. Algúns biógrafos non perden a oportunidade de poñer o toque xenófobo e resaltar que Franco era galego e que por iso ninguén sabía se subía ou se baixaba.

Vendo o documental de Gonzalo Veloso “Contextualizando a Filgueira Valverde” chama a atención como algúns dos convidados destacan algo moi parecido no polígrafo pontevedrés. Filgueira estivo sempre onde “tiña que estar”: foi independentista cando tocaba, nacionalista cando tocaba, franquista cando tocaba, aperturista despois e finalmente demócrata de toda a vida ou, se nos guiamos por recentes declaracións de Alonso Montero, mesmo axente oculto do galeguismo entregado a unha (moi paciente e demorada) erosión do franquismo.

Filgueira Valverde podería pasar á historia das nosas letras como un erudito que traizoou unha causa. Ninguén disputa o de erudito, pero parece haber moitas persoas e institucións dispostas a pasar por alto o segundo. A primeira, a Real Academia Galega, para quen non pesaron o suficiente todas as opinións en contra. En realidade, non sorprende demasiado, a Real Academia Galega e Filgueira Valverde son produtos dun proceso similar. O primeiro desfíxose do fardo da súa ideoloxía cando foi un obstáculo para a súa supervivencia. A Academia tamén se desfixo de parte do seu pasado para ser, durante os primeiros anos da posguerra, unha resignada institución con certo toque folclórico. Tivo que renunciar ao galego nas súas manifestacións públicas e aceptou, como académico de honra, ao grande xenocida da súa propia cultura, o xeneral Francisco Franco, se cadra co mesmo xesto co que Filgueira o recibía nas súas visitas a Pontevedra. Dicía Francisco Castro estes días que non había que ter medo de dicir que Filgueira fora galeguista e franquista. É obvio que o significado de galeguismo non é o mesmo para todo o mundo, pero tamén é evidente que, na interpretación de Francisco Castro, tamén a Academia debeu ser galeguista e franquista, polo menos até 2009. Até ese ano (presidencia de Méndez Ferrín) ninguén se lembrou de retirarlle ao monstro ferrolán un título que aínda manteñen outros galegos de méritos ben discutíbeis na súa defensa da lingua. Se cadra o propio Francisco Franco, de quen se rumorea que falaba en galego na intimidade do Azor co fotógrafo Manuel Ferrol e que recoñecía “gustar” do noso himno, fose tamén un pouco galeguista ademais de franquista. Quen sabe o que depara o futuro da Academia, ao mellor non estamos curados de espanto e podemos ver aínda Días das Letras que nos deixen atónitos.

Filgueira Valverde. Un faro na construcción de Galicia. (culturagalega.gal)

Porén, o problema da institución non se limita só a ese peso do franquismo. O camaleón ten traxes para todo, e os seus propios movementos de “reconquista” estiveron marcados por dinámicas peculiares. Carvalho Calero e Francisco Fernández del Riego, avanzada útil do grupo de Galaxia, van recorrer axiña á constitución dunha “familia”, un grupo de presión propio que vaia facendo entrismo paulatino para acabar por controlar a Academia. Eran as estratexias da época, pero elas tamén representan o triunfo do franquismo e as súas políticas de familias e correlixionarios, tendentes a un sectarismo que entrou na Academia de forma moito máis estábel que o que marcan os ritmos históricos. O franquismo, como o nazismo do conto de Borges, triunfou. Obrigou a toda a sociedade a mirarse de esguello, a ver inimigos en cada esquina, a vestir traxes para cada ocasión, a procurar contactos e influencias para poder conseguir as cousas ás que deberan acceder por mérito ou dereito. Quen se mova non sae na foto, se cadra por iso, nunha Academia con nomes pouco sospeitosos de conivencia co que representa Filgueira Valverde, (case) ninguén se moveu.

Non hai que ser un erudito como o homenaxeado para saber, a estas alturas do século XXI, que existiu unha política de consentimento e colaboración do franquismo con certos sectores do galeguismo resistente. A propia Academia sobreviviu á ditadura porque a ditadura nunca a considerou un perigo, moitos dos seus membros sobreviviron porque tiveron padriños ben relacionados co réxime, o propio Filgueira Valverde entre eles. A Academia desculpa o medo de Filgueira porque con el cre desculpado tamén o seu propio medo. Esas accións van moito máis alá dos poemas que a Alonso Montero tanto lle gustou expurgar, son menos anecdóticas e menos literarias, pero no nome delas creáronse dinámicas que nos acompañan até agora, como o espectro que rolda o espírito da chamada Transición. No nome de moitas desas dinámicas perdemos o país e estamos perdendo a lingua. Unha mostra de madurez das nosas institucións culturais sería apostar por unha óptica ampla, abrir o debate, promover unha análise que enfoque a cuestión sen ambaxes e sen xogar a crear imaxes peripatéticas, como a do home que chora a súa covardía cando se lembra de que non foi falar no xuízo de Bóveda e a quen nós temos que celebrar este dezasete de maio. Sen crear santiños aos que, por un ano, levar biblias acabadas de imprimir e velas, e dos que, como se fai nos enterros, está prohibido falar mal en voz alta.

Se cadra a propia concepción da festa e as súas regras absurdas convide a iso. O carácter do Día das Letras, a súa coincidencia no espazo-tempo con familiares e testemuñas, foi útil baixo a ditadura, pero tamén o arrastramos até un tempo no xa que non resulta unha ferramenta, senón un lastre. O que se avanza en coñecemento dun autor pérdese no eloxio imposto, a obxectividade non ten cabida cando a misión é crear unha afirmación entusiasta e un ambiente de celebración e a crítica é acalada dende as instancias máis altas. Se cadra sexa hora, máis que nunca, de reformular como se van seguir facendo as cousas, abrir as fiestras e impedir que eses herdeiros doutro tempo, cos seus traxes camaleónicos, sigan reproducíndose sobre un escenario do século pasado. O mesmo no que non se contesta a ausencia de figuras femininas por precaución e respecto. O mesmo onde o debate normativo non ten cabida nin baixo a figura dun antigo membro, pero si caben xenocidas en postos de honra. O mesmo que se xustifica orgulloso no seu propio nepotismo. O mesmo no que traizoar a camaradas de militancia é “o que toca” porque estamos familiarizados até a náusea coa linguaxe dun medo que ten case un século de historia.

Joan Fuster dicía que o máis repulsivo dos pobos dominadores é que impoñen aos seus dominados o espectáculo da súa mediocridade insolúbel. No caso do franquismo, e no caso concreto do noso malfadado país, habería que sumarlle o contaxio desa mesma mediocridade, o triunfo do mimetismo e da conveniencia, a vitoria cotiá dos xenerais mortos, tantos anos despois. O réquiem inacabábel do pobo galego.

Filgueira Filoloxía

Carteis da Xunta de Galicia contextualizados espontaneamente.

#Día das Letras Galegas#Filgueira Valverde#Jorge Luis Borges#Literatura

12/04/2015 by marioregueira

Ano Lois Pereiro

Casa da Cultura

Volvemos a Monforte no comezo doutra primavera para participar nos actos que dan o nome de Lois Pereiro á Casa da Cultura e á Biblioteca Municipal. Nun país tan dado aos esquecementos coma este non deixa de ser un triunfo colectivo que unha figura como Lois perpetúe a súa memoria na cabeceira dos centros culturais da súa cidade. “Moito mellor que un paseo marítimo ou un buque de guerra” dicía Xosé Manuel Pereiro no acto. E por suposto moito mellor o nome dun poeta que o dun título nobiliario (Conde de Lemos, hoxe en mans da Casa de Alba), tal e como algún grupo político propuxo.

Foi inevitábel lembrar onte o 2011, o ano no que o fenómeno Lois conseguiu revolucionar unha data en risco permanente de anquilosamento como é o Día das Letras Galegas. A pesar de que certos sectores sociais consideraron polémico que un autor abeirado á marxinalidade urbana como Lois Pereiro protagonizase a gran data da cultura galega, o certo é que hoxe, catro anos despois, o balance que quedou non pode ser máis positivo. Por primeira vez en décadas as Letras Galegas implicaron na súa festa a toda a sociedade. Das casas okupas ás salas da Academia, e dos actos oficiais aos bares e pubs. Non foi só casualidade nin foi o secuestro académico dun poeta popular. A figura de Lois foi sempre a dun autor cunha noción culta da creación literaria que porén (e a diferenza da maioría dos seus compañeiros de xeración) nunca deixou de entender que a cultura popular tamén era cultura.

crachás

Non sabemos que pode dar de si o “Ano Lois Pereiro” co que o concello de Monforte completou a súa homenaxe ao autor, porén, seguramente non serei o único en velo como unha oportunidade para remontar un ano cultural que, até hai unhas semanas, parecía que sería tétrico e terríbel. Tras uns anos de recuperación innegábel do contacto coa poboación, a Real Academia Galega escollía para o 2015 a figura de Filgueira Valverde, un autor que colaborou activamente co franquismo, e por tanto, tamén co xenocidio cultural que este efectuou sobre a lingua e o pobo galego. Por primeira vez, e a pesar de non ser a primeira figura polémica que pasaba polo 17 de maio, varias asociacións culturais negáronse a conmemorar un autor escollido para o Día das Letras. Porén o que máis abundou e o que máis preocupa é o silencio, que fai presentir un 17 de maio monopolizado polo estamento político e por aqueles grupos culturais cun interese ideolóxico ou económico no autor.

As comparacións son odiosas, pero ás veces tamén inevitábeis. Non era a primeira vez que pensabamos en Lois e no 2011 dende a decisión da Academia. E agora que hai unha proposta para celebrar tamén este 2015 doutra forma resulta imposíbel non pensar nas figuras que fan medrar unha sociedade e como seguen a ser referentes por riba daquelas que apostaron por reprimila e empequenecela. Unha vez máis miramos para o poeta do amor e a enfermidade con esperanza, como ese punto de encontro da diversidade dunha cultura, como unha aposta aberta cara ao futuro, como un intento de deter para sempre a roda da infamia. Non hai mellor nome para unha biblioteca.

biblioteca lois pereiro

#Ano Lois Pereiro#Cotidiano#Día das Letras Galegas#Literatura#Lois Pereiro#Monforte de Lemos

Este sitio web emprega cookies para que vostede teña a mellor experiencia de usuario. Se continúa navegando está dando o seu consentimento para a aceptación das mencionadas cookies e a aceptación da nosa política de cookies, pinche na ligazón para máis información.plugin cookies

ACEPTAR
Aviso de cookies