21/03/2017 by marioregueira

Pasolini e os autobuses

Pasolini ante a tumba de Gramsci. (Dominio Público)

Alguén editara unhas listas de obxectivos da extrema dereita italiana dos anos setenta. Ou da operación Gladio, que viña sendo o mesmo. Un dos meus amigos comentábamo nunha cafetería de Barcelona. O que máis lle chamaba a atención é que, entre os tres primeiros nomes aparecía o de Pier Paolo Pasolini, como un obxectivo prioritario, moi por riba dalgúns líderes políticos comunistas. Que ameaza podía representar Pasolini? Un director de cine, un intelectual, un poeta que, como tantos poetas, probablemente nin sabía manexar armas.
Os procesos nos que se trama a represión sempre son elocuentes a respecto das xerarquías do inimigo. Creo que Pasolini tiña moitos números para estar na cúspide dos odios da parte máis conservadora da sociedade italiana. Unha persoa capaz de representar o réxime pro-nazi de Saló como unha comunidade sadomasoquista con delectación cara a coprofaxia. É dicir, que a burguesía italiana obrigara o pobo a comer a merda dun pacto coa Alemaña de Hitler, e ademais obtiña un pracer inconfesábel ao contemplalos. Sen dúbida ninguén atacou os responsábeis da participación na guerra con tanta saña e cun retrato tan cru e directo. A propia vida do director, homosexual confeso, cristián e militante comunista, era unha permanente provocación e a súa morte turbia e sospeitosa, tamén o foi. A mans dun menor de idade que se prostituía habitualmente con el, ou asasinado por uns asaltantes misteriosos ao grito de “porco comunista”, calquera dos dous desenlaces que se barallan encaixaría perfectamente coa súa vida e co seu proxecto artístico.
A xente que quería a Pasolini morto non temía o seu papel na organización dunha revolta comunista. Temía a súa sexualidade e, sobre todo, o seu discurso sobre iso. A forma na que o autor os sacaba da súa zona de confort facendo que as súas crenzas ancestrais cambaleasen, e aínda se atrevía a reivindicar para iso unha espiritualiade cristiá auténtica acusándoos de hipócritas. Seguro que mesmo así, Pier Paolo se sorprendería de saber que os seus inimigos lle tiñan tanto temor como para querer que morrese entre os primeiros.

Parte da campaña de Chrysallis

Unha sorpresa semellante deberon sentir na asociación española Chrysallis ao ver a enorme reacción que xerou entre a extrema dereita unha das súas campañas. Creada para apoiar as crianzas transexuais, a tese da asociación foi tan sinxela como explicitar que pode haber nenas con pene e nenos con vulva. Unha sentencia tan simple como pedagóxica, especialmente porque matiza a frase coa que á maioría das persoas lles explicaron as diferenzas anatómicas nalgún momento da infancia. Máis aló de volver explicar a teoría de xénero, diferenciando a identidade social das características físicas e como non é obrigatoria a correlación entre ambos campos, en Chrysallis foron á mensaxe máis simple. E seguramente foi esta simplicidade unha das razóns da campaña á contra que sufriron e aínda sufren. Chrysallis non tivo a necesidade dunha obra provocadora para estar no punto de mira dunha parte da sociedade do Estado español, pero as razóns son moi similares ás que condenaban a Pasolini. Non hai peor ataque ao conservadurismo que impugnar a súa explicación do mundo, un mundo que pretenden natural e a apolítico e ao que estes remendos evidencian como unha estrutura profundamente ideoloxizada até nos detalles máis simples. Nin hai só dous xéneros nin, de habelos, estes se corresponderían inequivocamente cunha xenitalidade física concreta, defendelo é unha postura ideolóxica. Unha postura ideolóxica conservadora, para ser máis precisos e que naufraga procurando lexitimacións fóra do seu propio corpus doutrinal (tal e como xente da ciencia e da bioloxía lles lembra periodicamente).
A resposta que os ultracatólicos e conservadores deron coa súa flota de autobuses, apelando a unha conspiración, deixa en evidencia o verdadeiramente débil da súa postura. E aínda que considero que cada quen ten dereito a defender as perspectivas que estime pertinentes (que para iso son ideoloxía), encontro algo verdadeiramente mesquiño nesta campaña en concreto. Non só por estar dirixida contra unha das minorías menos protexidas da sociedade occidental e, indirectamente, contra as crianzas que se atopan dentro dela, senón tamén polo emprego demagóxico e banal de conceptos como a liberdade de expresión. Pero sobre todo por ser un ataque contra algo que, mesmo dentro da tese máis ultra destes intolerantes, correspondería principalmente á vida privada das persoas e a liberdade de construír o seu aspecto e identidade como queiran. Unha vez máis, a dereita católica explicándolle aos demais como teñen que vivir e como se teñen que considerar, non sexa que a eles lles falle o firme que pisan cos pés. Pasolini, que sabía ben como acaban estas aventuras, non dubidaría onde situalos.

#Activismo e resistencia#Chrysallis#LGBTQ#Pasolini

17/02/2016 by marioregueira

The Danish Girl, unha historia sinxela

pé

Non agardaba gran cousa de The Danish Girl, e finalmente confirmouse como un filme decepcionante. Con algún aspecto brillante e cunha perspectiva divulgativa que se cadra poida ser aprezada, pero cun torpe desenvolvemento da historia orixinal de Gerda Wegener e Lili Elbe. É certo que a historia da parella está o suficientemente mergullada en acasos e hipóteses que obrigan a a calquera adaptación a tomar unha serie de decisións relevantes. Se cadra xa estaban tomadas na novela de David Ebershoff na que se basea o filme, pero resulta evidente que non foron boas decisións.

En primeiro lugar, resulta absolutamente inexplicábel o ocultamento deliberado da identidade lésbica de Gerda Wegener, especialmente partindo da popularidade da súa arte erótica e tendo en conta que era un dos poucos datos obxectivos cos que se podía contar para reconstruír algo semellante a unha biografía da parella. A ausencia deste feito non é casual, que Gerda fose bisexual viña esvaecer o binarismo básico sobre o que pivota todo filme. Tamén faría entrar en escena algo que forma parte de todos eses rumores e hipóteses: a posibilidade de que non só Gerda e Einer Wegener fosen parella, senón que tamén o fosen Gerda e Lili Elbe. Unha simple hipótese, que porén explicaría por que esta protagonizou parte das súas obras eróticas. Naturalmente, introducir algo como unha orientación sexual aparentemente contraditoria cunha identidade transxénero determinada sería excesivo para un filme que procura un público de masas. A moitas persoas estouparíalles a cabeza.

lendo

Un segundo elemento hipotético que mudaría por completo a perspectiva do filme é a posibilidade de que Einar/Lili realmente non fose transexual, senón intersexual, algo que daría un significado distinto á súa operación, deixando de ser un camiño para atoparse a si mesma para converterse nun trámite para encaixar nunha determinada explicación do mundo. Esta perspectiva é outra das que son completamente eliminadas no filme.

En realidade, The Danish Girl non se move nin un ápice desa sinxela e supostamente evidente explicación do mundo. É certo que o filme presenta unha perspectiva da transexualidade valiosa polo seu carácter de divulgación e de representación, pero aparece como completamente incapaz de saír do cerco que constrúe coa súa propia recreación ficticia. O mundo é explicado de forma sinxela, nel hai homes e mulleres, nada máis, e a identidade de xénero é un elemento coherente coas inclinacións sexuais. Nada do rupturista e problemático que hai na historia de Lili e Gerda aparece nin sequera evocado e até o drama da protagonista ten unha única dirección, a medio camiño entre o triunfo e o martirio. É certo que a comunidade trans precisaba dunha historia destas características, porén, non creo que escoller esta fose unha decisión acertada. Lili e Gerda non viviron unha historia binaria nin sinxela, as súas simples identidades foron subversivas nos comezos dos anos vinte, parece que case tanto como o serían nos nosos días. E esa potencia para problematizar a realidade, para cuestionala e impugnala é o seu mellor legado, un legado ao que algún día haberá que facer xustiza cunha historia que estea á súa altura.

mulleres

#Cinema#LGBTQ

28/06/2015 by marioregueira

Xogos de imitacións

13466740985_ac8b94b5ef_k

No meu libro O Silencio, no medio de todos os poemas de guerra, hai un dedicado a Alan Turing, “a persoa que gañou a II Guerra Mundial”, como me refiro a el cando teño que recitalo. A cara de incredulidade do público vaise atenuando conforme pasan os anos. Turing é un deses heroes recentes. Aínda que a parte heroica do seu traballo se remonte aos anos corenta tardamos moito en coñecelo, e tardou moito máis en chegar ao gran público. Durante décadas, Turing era a persoa que dera nome ao test de Turing, un matemático que estudara as posibilidades da intelixencia artificial e que morrera en estrañas circunstancias na década dos cincuenta. Pouca xente sabía a dimensión bélica do seu traballo nin o feito de que a mesma sociedade á que salvara da destrución condenárao á castración química polo feito de ser homosexual. A súa historia, mesmo despois de ser desclasificada, permaneceu no limbo dos círculos de afeccionados.

O acontecido con Turing é parte do acontecido con outras figuras e forma parte da ideoloxía social imperante. Non só coas persoas sospeitosas de fuxir da heterosexualidade normativa, tamén coas mulleres. As persoas de determinada idade abriamos os ollos ante a posibilidade de que a filla de Lord Byron, Ada Lovelace, fose considerada a primeira programadora de computadoras da historia ou que a actriz Hedy Lamarr fose a inventora, tamén durante a guerra, da tecnoloxía WiFi. Tamén abraiaba saber que a radio non fora inventada polo Marconi que nos dixeran no colexio, senón por un tal Nikola Tesla, un personaxe caracterizado tamén pola súa ambigüidade sexual.

Penso que é a sociedade das comunicacións dos últimos vinte anos a que propiciou que moitas desas persoas poidan ser recuperadas. Recuperadas para o grande público, naturalmente. Figuras como Nikola Tesla formaban parte da cultura popular, apareceron na literatura e no cinema de ficción científica e en xéneros considerados subalternos como a banda deseñada (entre outras cousas, como estrafalario heroe Marvel). Algo semellante aconteceu tamén con Turing, cuxa presenza como personaxe de ficción é cada vez máis frecuente e xoga un papel importante en obras como Cryptonomicon de Neal Stephenson, novamente nun xénero subalterno onde non se oculta a importancia da opción sexual do personaxe.

15194915024_d32fcf315d_k

As cousas mudan cando é grande industria a que “redescobre” e trata de sacar tallada da popularidade crecente destas figuras ás que ignorou durante anos. O ano pasado estreábase The Imitation Game, o primeiro filme dedicado á xesta que supuxo o descifrado das máquinas Enigma. O filme resulta interesante e fai algunha xustiza a figuras que novamente poderían ser condenadas ao esquecemento, como o corpo de mulleres que participaron tamén no que foi unha xesta matemática de guerra. O máis interesante porén era ver como a industria cinematográfica dixería unha figura como a de Alan Turing e a cuestión da súa sexualidade. Sempre hai unha distorsión entre os biografados e as biografías. Lawrence de Arabia nunca foi tan guapo e Mozart nunca foi o xenio histriónico de Amadeus (tampouco Salieri tratou nunca de asasinalo). Aínda aceptando isto, non deixa de ser chocante que o Turing do filme sexa unha especie de reencarnación de Sheldon Cooper, unha figura ríxida, insegura e atada a esa especie de superioridade intelectual despótica que só manifestan os mediocres. Moitas persoas preguntaban se Turing, ao igual que o protagonista de The Big Bang Theory padecía síndrome de Asperger.

A distorsión no filme é inseparábel, á miña forma de ver, da falta de referentes para representar un personaxe homosexual que non pasen polo histrionismo ou apoucamento. O Turing real era tímido e arrastraba, dende a infancia, problemas de socialización. Pero tamén era un excelente compañeiro, con sentido do humor e unha actitude ante a vida que non representaba fisuras no modelo de masculinidade imperante naquela época. Seguramente tampouco as representaría no modelo actual, polo menos no que manexa a industria cinematográfica. Dalgunha forma había que remarcar a homosexualidade de Turing no filme, e presentar unha escena de sexo (como acontece na novela de Stephenson), non era unha opción. De feito, hai quen sostén que foi unha actitude desafiante cara ás forzas da orde a que provocou o proceso por indecencia contra el. Nada que ver co histérico que interpreta Benedict Cumberbatch. Por outra parte, tamén habería moito que dicir ao respecto da figura de Keira Knightley, e o seu papel como muller excepcional no medio dun grupo de homes, un rol que invisibiliza as moitas outras mulleres que participaron ao mesmo nivel no descifrado e que sufriron un esquecemento similar ao que sufriu Turing.

Penso seriamente que algún día se analizara The Imitation Game dentro desta clave, e que non será a última dificultade da industria á hora de representar os heroes e heroínas populares do século XXI, eses que estaban ocultos até que unha comunidade interconectada os revelou. Pola miña parte penso que seguirei preferindo o Turing abertamente gay de Stephenson, a Ada Lovelace de Cris Pavón (seducida por unha vampira lésbica), até o Nikola Tesla ahistórico interpretado por David Bowie en The Prestige. As súas eivas son outras, pero polo menos non teñen nada que ver cos tópicos e limitacións que hoxe imperan.

Twain e Tesla

Mark Twain no laboratorio da Tesla, xogando a ser superheroe.

#Ada Lovelace#Alan Turing#Cinema#Literatura#Nikola Tesa

14/02/2013 by marioregueira

De amor ou matrimonio

Lembro que naquel momento, dentro do desconcerto xeral no que colleu aos máis que o PSOE cumprise unha promesa electoral, a maior parte da xente da miña contorna social andaba co pé cambiado, entre o escepticismo e a desconfianza declarada. Dun lado, os que se opuñan porque estaban en contra de toda regulamentación que atinxise a afectividade. Outros, na cola perdida de certa esquerda de hai décadas, estaban contra toda mellora das condicións do proletariado que os afastase da idea da revolución. Sempre me preguntei se algunha destas posturas disfrazaba polas distintas marxes da esquerda o que eu sospeitaba como unha homofobia latente, ou o mesmo medo ao cambio social que se percibía, por regra xeral, en xeracións máis vellas.

Evidentemente, o matrimonio homosexual non foi, no ano 2005, a solución a todos os problemas. As persoas transexuais, así como outros colectivos e modelos de afectividade menos coñecidos, seguiron as súas particulares batallas polo recoñecemento social. Pode ser certo tamén que a medida tivese moito de cosmético, no sentido no que permitiu que un goberno aparecese como moito máis radical socialmente do que despois se revelou no resto das súas iniciativas. Porén, resultaría banal negar o impacto que supuxo e a mellora obxectiva das condicións de moitas persoas, así como o peso que tivo na construción dunha sociedade mellor.

“Casamos hoxe para que algún día ninguén teña que casar”. As declaracións dunha das primeiras parellas á saída do xulgado, deixaban ver tamén que unha parte importante da comunidade LGBTQ, das máis activas no cuestionamento dos corsés sociais, non ía enterrar o machado de guerra porque o Estado pasase a darlles o mesmo dereito do que gozaran os heterosexuais. Case dez anos despois, moitas das loitas seguen en pé e somos moitas as persoas que seguimos sen caber ou sentirnos cómodas nos límites que o Estado recoñece, porén polo medio quedan moitas pequenas guerras gañadas: o dereito á paternidade compartida, os acompañantes de hospital, as herdanzas e a seguridade de ter unha lexislación que polo menos recoñece o dereito á existencia diverxente dunha parte importante dos seus membros. E por suposto, igual que Tomás de Aquino dicía aquilo de que ver o sufrimento dos pecadores no inferno non será o menor gozo dos salvados, tamén a frustración da España freak, recurso ao Constitucional incluído, tivo a súa parte divertida.

Hoxe, que outros estados como Francia ou o Reino Unido tramitan a mesma medida, seguimos a fregar os ollos coa incredulidade de que o Estado español tomase a dianteira por unha vez na historia. Naturalmente, queda moito camiño por diante, as posibilidades de crear unha sociedade máis xusta e aberta non acaban cun recoñecemento así, aínda que non podemos negar que significou un paso adiante nun longo camiño por percorrer. Un camiño duro no que probabelmente os conservadores continúen a estar agochados onde menos se espera. Tamén, por desgraza, nas distintas marxes da esquerda.

#Activismo e resistencia#LGBTQ

07/10/2011 by marioregueira

As tres mazás que mudaron o mundo

Algúns medios fartáronse de repetir a fórmula tras a morte de Steve Jobs, acontecida na madrugada de onte e tan ben reflectida na prensa estatal da mañá seguinte. Segundo os iluminados do momento, a mazá de Apple sería a terceira tras a de Newton e a de Adán e Eva (?) en mudar a historia da humanidade. Entendo que a linguaxe xornalística precise deses xogos de última hora cos que adornar as novas máis ou menos baleiras de contido ou que non teñen moito que comentar. Resulta máis complicado entender que a nova do infeliz e temperán pasamento de Jobs encaixe nese perfil. E máis aínda me custa pensar no perfil de quen tivo a infeliz ocorrencia de equiparar a lenda bíblica con Newton e Jobs.

Deixando de lado o feito de que, segundo creo lembrar, os textos da Xénese non falan de mazá en ningún momento (senón de “froito”), vou descualificar esa infeliz primeira mazá da humanidade por dopaxe e por ser pouco axeitada para representar os desvelos da nosa especie na procura do coñecemento. A de Newton si, e a de Jobs xa se verá, aínda que a súa importancia tecnolóxica no noso tempo parece, a día de hoxe, incontestábel.

A miña terceira mazá é a de Alan Turing, ou a mazá que Alan mordeu para morrer, segundo parece envelenada por el mesmo. Non é que a mazá xogue un papel espectacular na traxectoria científica de Turing, pero chegou a simbolizalo dunha forma tal que a maioría pensamos algunha vez que o logo de Apple era unha homenaxe á súa figura e non (como seica é) á de Newton. Turing é unha figura que non tivo unha popularidade acorde ás súas achegas nin á súa importancia social. Nin máis nin menos é un dos responsábeis da vitoria aliada na Segunda Guerra Mundial. Non participou directamente nas batallas, pero liderou a guerra no campo da espionaxe e a contraespionaxe axudando a rebentar os códigos das máquinas de cifrado Enigma, empregadas polos alemáns para as súas comunicacións militares. O acurtamento do conflito que isto provocou significou a salvación de incontábeis vidas humanas, un feito aínda así menos valorado que as mostras de valor realizadas no campo de combate por outras persoas.

Porén Turing non foi só un heroe na guerra dos gabinetes. O seu traballo posterior nos primeiros pasos da informática estabeleceu moitos dos conceptos que hoxe manexamos e adiantou algúns outros na relación entre o ser humano e as máquinas que nos seguirán servindo no futuro, ao paso do avance tecnolóxico.

Hai tempo vía nun documental alguén que explicaba como a guerra fortalecera a idea dun sistema de saúde público na cultura británica. “Se lle pedíamos a xente que fose morrer polo seu país, tamén era xusto que o seu país coidase dela cando o precisase”. Unha máxima tan brillante, porén, non puido aplicarse noutros campos da sociedade nin serviu para entender outro tipo de cousas. Alan Turing, homosexual, viviu un auténtico inferno persoal na Gran Bretaña de posguerra: un proceso por perversión sexual que acabou coa súa carreira e unha pena que incluía unha tentativa de “curación” forzada mediante a inxección de estróxenos que arruinaron a súa vida e o seu sentido da sexualidade. Torturado e marxinado polo mesmo estado ao que salvara da barbarie bélica, Turing pon fin á súa vida deixando un un falso siloxismo que trata de manifestar o absurdo social en choque coa racionalidade máis básica. A sexualidade de Turing non afecta ao seu xenial traballo científico, da mesma forma que non afectaría o seu xénero, a súa raza nin a súa procedencia social.

Pasaron moitas décadas antes de que a figura de Turing fose restaurada, o estado británico desculpouse formalmente aínda en 2009 e en parte podemos dicir que a popularización da súa personalidade está en curso. Por iso, e porque a nosa flamante racionalidade social seguirá correndo riscos nos próximos anos, é que quixen usurpar con esta entrada a morte do artífice da terceira mazá, aínda que estou seguro de que non lle importaría.

#Activismo e resistencia#Ciencia e tecnoloxía#LGBTQ

05/11/2010 by marioregueira

As conseguintes relacións de cooperación

Este sitio web emprega cookies para que vostede teña a mellor experiencia de usuario. Se continúa navegando está dando o seu consentimento para a aceptación das mencionadas cookies e a aceptación da nosa política de cookies, pinche na ligazón para máis información.plugin cookies

ACEPTAR
Aviso de cookies