Ciencia e tecnoloxía arquivos

03/07/2024 by marioregueira

PoesIA

Orixinal do usuario de Flickr Takashi Yamamiya – CC 2.0 Generic

Con doce anos programei unha aparición de texto con aparencia de resposta espontánea nun MSX que xa daquela estaba obsoleto. Tratábase dunha secuencia moi sinxela pero que facía parecer que estaba conversando coa computadora e que esta era capaz de responder como se tivese conciencia propia e manexase, non só a lingua, senón tamén as referencias que aparecían na conversa. Fixérao para enganar un dos meus primos, que daquela estaba especialmente impresionado polo filme de Kubrick e polas posibilidades de poder falarmos coas máquinas. Conseguino aínda que, como bo ilusionista, desvelei a farsa pouco despois.

Faltaba moito, ou iso lle dixera entón, para desenvolvermos computadoras con posibilidade de resposta. Certamente, trinta e pico anos non foron poucos e se nos poñemos a afinar, se cadra non temos máis que unha ilusión algo máis complexa que o truco co que xogara aquela tarde dos anos noventa. É fácil pensar que hai unha conciencia detrás das plataformas, sobre todo porque non hai ningún primo máis vello que nos explique que non é así. Hai anos chamábanos a atención a xente maior que contestaba con porfavores e grazas e Alexa. Hoxe, descubrímonos moitas veces facendo cousas parecidas. E moita xente mesmo agarda a aparición inminente dun HAL 9000 disposto a facerse cos mandos da nave.

O tempo que chega está, sen dúbida, cheo de desafíos e de oportunidades. E son escenarios onde, máis que agardar pola catástrofe, sempre penso que o mellor e armarse de ferramentas discursivas, prepararse para explorar novas paisaxes e, mentres se poida, tratar tamén de xogar cos novos elementos. Tanto como creador como na miña faceta de investigador, non podo negar que sempre me vin fascinado por ese universo, aínda que nunca me dedicase máis que esporadicamente a el. Respondín con este espírito á convocatoria do proxecto Poes/IA: poesía e Intelixencia Artificial, que hoxe publica as achegas de oito poetas guiadas por esa vontade de camiñar novos territorios.

Participo cunha modesta proposta de colaboración entre ChatGPT e a miña propia creatividade. No fondo hai máis cousas: os mitos fundacionais do literario que vibran na referencia homérica, a propia idea do futuro e as autorías colectivas. E como digo no comentario que acompaña o poema, non son meus os versos máis ampulosos.

Canta ou deusa, texto de Mario Regueira para PoesIA

#intelixencia artificial #poesía

10/09/2020 by marioregueira

O carballo e o suicida

Aquel era o carballo favorito do meu avó. Lembrábao da infancia e quedáballe diante da casa, acomodándose coa paisaxe. Até o día no que espertou e viu unha sombra estraña na ramaxe. O fillo dos veciños pendurárase del. Era un rapaz nese arco de idade do que falou hoxe A Raíña Vermella. Meu avó fixo o que tiña que facer: avisou á familia e ás autoridades.

Días despois, a nai do rapaz presentouse na porta da casa da miña familia. Pasaban a diario por diante e caíalles a alma aos pés cada vez que vían a árbore. Pediulle ao meu avó que o cortase e el, que sempre foi un bo home, asentiu sen máis. Meu avó xuraba poucas veces, pero estou seguro que esa foi unha delas. Xurar non é insultar, insúltase aos outros, pero xúrase contra divindade, contra o destino, contra a mala sorte que inza o país. Resmungando polo baixo pediu unha motoserra e ese mesmo día deu cabo da árbore que desapareceu para sempre da paisaxe cotiá da familia. Non se podía facer outra cousa.

Non foi o único caso que atopei na vida, sei máis dos que me gustaría de xente no rural que acaba pendurada en carballos ou nos celeiros. Pero a sociedade galega non é só o rural, e na cidade na que pasei a mocidade tamén era relativamente frecuente saber de compañeir@s de instituto que non regresarían máis, de xente que saltaba dos edificios máis altos ou de persoas que camiñaban dentro do mar até que este as levaba. Lonxe do tópico de revólver e tempa, sempre me sorprendeu o cotián que era matarse no meu país e como as reaccións estaban incribelmente adaptadas ao tabú. Fálase o xusto do tema e, alí onde se pode, acaban por borrarse os seus rastros.

Poderíamos falar moito do outro extremo, a romantización dos suicidas que tanto afecta a eidos como a literatura e as artes. Se pensamos que a obra de alguén é mellor ou máis interesante porque se matou, seguramente temos un problema de percepción artística e de xuízo crítico. Porén, por agora, o que afecta ao noso país e a unha parte moi concreta da nosa sociedade é o tabú. Hai percorrido antes de chegar ao suicidio, pasa polos investimentos en saúde e por un enfoque que analice en clave social e antropolóxica o que acontece. Seguir negando que é un problema social galego, continuar a achicar a sanidade pública e desprezar as vertentes que se ocupan da saúde mental e o ánimo das persoas é un camiño que só leva a que este drama invisíbel se enquiste e continúe a medrar nos abondosos silencios do país.

Nunca está ben cortar un carballo, polo menos tratemos de non facelo porque un rapaz decidiu que as súas fortes ramas aguantarían ben do peso do seu pescozo.

#Ciencia e tecnoloxía #Cotidiano #Día Mundial para a Prevención do Suicidio #Saúde mental #Suicidio

28/04/2018 by marioregueira

Roald Dahl e as vacinas

Como todos os anos, a OMS declarou a última semana de abril como Semana Mundial da Inmunización, este 2018 co lema “Protexidos colectivamente. As vacinas funcionan”. Nun ano marcado polo comportamento irresponsábel de certos representantes políticos, é boa idea lembrar algúns dos principios polos que as vacinas seguen a ser a mellor opción coñecida.
Para isto, decidín recuperar e traducir a carta aberta de Roald Dahl de 1988 sobre o tema. A pesar da súa antigüidade, por desgraza, moitas das cousas que di o escritor galés continúan sendo aplicábeis hoxe e, de feito, ten gozado dunha renovada popularidade a través da rede nos últimos anos. Tamén nos devolve unha perspectiva que temos esquecida, e que moita xente relaciona coas actitudes retrógradas que se opoñen á vacinación: temos tan normalizado un mundo sen o efecto de certas enfermidades que podemos pensar que sempre foi así. Pero non o foi, houbo un tempo no que morrer ou quedar con graves secuelas polo sarampelo, a polio, a varíola ou outras enfermidades era o máis normal do mundo. Así o conta Roald Dahl:

Sarampelo: unha enfermidade perigosa

Olivia, a miña filla máis vella, colleu o sarampelo cando tiña sete anos. Mentres a enfermidade desenvolvía o seu curso normal, lémbrome léndolle a miúdo na cama, sen sentirme especialmente alarmado por ela. Entón, unha mañá, cando estaba camiño da recuperación, eu estaba sentado na súa cama amosándolle como facer animaliños de fíos de cores, entón chegou a súa vez de facer un e notei como os seus dedos e a súa mente non estaban a traballar conxuntamente e non podía facer nada.

“Sénteste ben?” Pregunteille.

“Estou con sono”, dixo.

Nunha hora, estaba inconsciente. En doce horas estaba morta.

O sarampelo convertérase nunha cousa terríbel chamada encefalite por sarampelo e non había nada que os médicos puidesen facer para salvala. Foi hai vinte e seis anos, en 1962, pero mesmo agora, se unha crianza con sarampelo desenvolve a mesma reacción mortal da enfermidade que Olivia desenvolveu, segue sen haber nada que a medicina poida facer para axudala.

Por outra banda, hoxe hai algo que os pais poden facer para asegurarse de que este tipo de traxedia non aconteza a un dos seus nenos. Poden teimar en que as súas crianzas estean vacinadas contra o sarampelo. É algo que eu non puiden facer por Olivia en 1962 porque naqueles días aínda non fora descuberta unha vacina fiábel contra o sarampelo. Hoxe, todas as familias teñen ao seu dispor unha vacina segura e confiábel e o único que tes que facer é falar co médico para que a administre.

Aínda non é algo maiormente aceptado que o sarampelo poida ser unha enfermidade perigosa. Creme, si que o é. E na miña opinión os pais que rexeitan vacinar os seus fillos, están poñendo as súas vidas en risco. En América, onde a vacinación contra o sarampelo é obrigatoria, esta enfermidade, así como a varíola, foi virtualmente erradicada.

Aquí en Gran Bretaña temos aínda centos de casos de sarampelo todos os anos, xa que moitos pais e nais rexeitan, ben sexa por obstinación, ignorancia ou medo, que os seus fillos sexan vacinados. Ademais disto, máis de 10.000 sufrirán efectos secundarios dun xeito ou doutro. Polo menos 10.000 desenvolverán infeccións de oído ou de peito. Uns 20 deles morrerán.

ENTENDAMOS ISTO.

Cada ano máis ou menos 20 crianzas morrerán en Gran Bretaña de sarampelo.

Así que, cales son os riscos que afrontan os teus fillos por ser vacinados?

Son case inexistentes. Escoita isto. Nun distrito de máis ou menos 300.000 persoas, hai só un neno cada 250 anos que desenvolverá efectos secundarios serios pola vacina do sarampelo. Isto vén sendo unha posibilidade de unha contra un millón. Penso que hai máis posibilidades de que a túa crianza poida morrer atragoada por un chocolate que de poñerse seriamente enferma pola vacina do sarampelo.

Entón que demos é o que che preocupa? É practicamente un crime deixar que o teu fillo continúe sen vacinar.

O tempo ideal para facelo é aos 13 meses, pero nunca é tarde de máis. Todas as crianzas en idade escolar que aínda non recibisen unha vacina contra o sarampelo, deberían pedirlles aos seus pais que lla procuren o antes posíbel.

Por certo, dediquei dous dos meus libros a Olivia. O primeiro foi “Iago e o pexego xigante”. Iso foi cando aínda estaba viva. O segundo foi “O Bon Xigante Amigo”, adicado á súa memoria despois de que morrese de sarampelo. Verás o seu nome ao comezo de cada un destes libros. E sei o feliz que sería se puidese saber que a súa morte axudou a aforrar un bo número de mortes e enfermidades entre outros nenos.

#Ciencia e tecnoloxía #Escepticismo #Literatura #Roald Dahl #Vacinas

04/05/2016 by marioregueira

As donicelas de deus

Imaxe de Jared Kelly – CC BY-NC-ND 2.0

O pasado 29 de abril unha donicela mordeu un cable nalgún lugar de Suíza e paralizou o experimento máis grande e relevante da historia da humanidade até o momento. O Colisor de Hádrons, hospedado nas instalacións do CERN, ten sufrido máis dun accidente de ton estraño algúns deles xusto en momentos claves. Se os primeiros obstaculizaron a descuberta do Bosón de Higgs, este acontece xusto antes de que o Colisor funcione a unha velocidade aínda maior. A repercusión da aventura da pobre donicela (seica morreu electrocutada no acto) ocupou moitísimas novas. Seguramente porque os animais peludos venden máis xornais, aínda que tamén polas teorías que relacionan estes eventos cunha suposta autorregulación do universo.

O Colisor de Hádrons, tamén chamado por algúns medios a Máquina de Deus, comezou a funcionar con profecías apocalípticas. A posibilidade de que un dos pequenos furados negros producidos pola máquina puidese desenvolverse e acabar coa existencia humana preocupou a algunha xente, por máis que a posibilidade fose desmentida pola maioría dos científicos. O Colisor, que trata de reproducir o comportamento de certas partículas no momento do Big Bang, segue baixo sospeita. Algunhas voces acreditan que o universo, deus, ou algunha orde inmanente é capaz de xerar eventos que obstaculicen as investigacións. As razóns son diversas. As máis serias apuntan á incompatibilidade da existencia intelixente con ese descubrimento. Outras, incluídos tipos disfrazados e blogues conspiranoicos, falan dunha acción organizada que trata de evitar un evento non desexado. Outras, a mencionada destrución do planeta. Outros máis falan de deus, se cadra non un deus con personalidade, pero si dunha regra mestra do universo que estariamos descadrando dalgunha forma.

O colidor – Adaptada de Image Editor – CC BY 2.0

Recoñezo que a nivel persoal pouca cousas me entusiasman máis que o emprego de narrativas na resolución de problemas científicos. Sospeito que o precursor disto foi Hawking, coa súa popularización do paradoxo do viaxeiro do tempo. Pode alguén viaxar cen anos atrás no tempo e asasinar á súa avoa sen poñer en perigo a súa propia existencia futura? Unha das solucións propostas, explotada mil e unha veces nas obras de ciencia ficción é que o universo conspirará para evitar resultados ilóxicos e incoherentes. Viaxarás no tempo e tratarás de matar á túa avoa, pero a arma deixará de funcionar, ou algo se cruzará polo medio. O universo participa dun complot para que poidas nacer e facer a viaxe no tempo. Moitos científicos son escépticos ao respecto dunha solución tan narrativa. Posiblemente o universo pode resolver iso impedíndoche viaxar atrás no tempo, cousa que se cadra xa fai. Pensar que o universo ou iso que algúns chaman deus ten tempo para escribir novelas de ciencia ficción interpretábeis a unha escala humana sería, por tanto, unha nova forma de superstición.

A pesar de que as posibilidades narrativas destas ideas son apaixonantes, persoalmente non podo deixar de pensar nos primeiros viaxeiros de tren e o medo a que o ser humano non puidese superar os setenta quilómetros por hora. Hai quen menciona unha especie de síndrome de Prometeo, de medo a descubrir o mundo, de terror a unha imaxe irracional de deus que temos moito máis gravada no subconsciente do que cremos. Polo menos é un deus que en lugar de anxos con espadas de lume manda simpáticas donicelas. Os animais salvaxes son algo frecuente nos arredores do CERN. Deron problemas no pasado e volverán dalos no futuro. Non hai nada sobrenatural ou predeterminado nun roedor que morde onde non debe. O Colisor volverá funcionar e axudaranos a descubrir de onde vén a existencia, transformará á realidade, tamén a social e política, moito máis do que hoxe podemos imaxinar. E as donicelas de deus volverán ser simples roedores confundidos.

#CERN #Ciencia #Colidor de Hadrons #física

11/10/2011 by marioregueira

O poder dos libros

Pregúntome se non estamos sobresentimentalizando o poder dos libros.

Nós, os vellos, tomamos o actual diluvio de información, diversidade e caos polo “Fin da Historia”, aínda que se cadra só sexa o Principio.

Dúas frases tomadas de Microserfs (Microservos), a novela de Douglas Coupland, (non este blogue), unha historia ambientada nun momento de transición tecnolóxica e por tanto rica en máximas para afrontar outras transicións tecnolóxicas, como a editorial, por exemplo, da que falaremos proximamente.

#Ciencia e tecnoloxía #Edición #Edición dixital #Epigramas

07/10/2011 by marioregueira

As tres mazás que mudaron o mundo

Algúns medios fartáronse de repetir a fórmula tras a morte de Steve Jobs, acontecida na madrugada de onte e tan ben reflectida na prensa estatal da mañá seguinte. Segundo os iluminados do momento, a mazá de Apple sería a terceira tras a de Newton e a de Adán e Eva (?) en mudar a historia da humanidade. Entendo que a linguaxe xornalística precise deses xogos de última hora cos que adornar as novas máis ou menos baleiras de contido ou que non teñen moito que comentar. Resulta máis complicado entender que a nova do infeliz e temperán pasamento de Jobs encaixe nese perfil. E máis aínda me custa pensar no perfil de quen tivo a infeliz ocorrencia de equiparar a lenda bíblica con Newton e Jobs.

Deixando de lado o feito de que, segundo creo lembrar, os textos da Xénese non falan de mazá en ningún momento (senón de “froito”), vou descualificar esa infeliz primeira mazá da humanidade por dopaxe e por ser pouco axeitada para representar os desvelos da nosa especie na procura do coñecemento. A de Newton si, e a de Jobs xa se verá, aínda que a súa importancia tecnolóxica no noso tempo parece, a día de hoxe, incontestábel.

A miña terceira mazá é a de Alan Turing, ou a mazá que Alan mordeu para morrer, segundo parece envelenada por el mesmo. Non é que a mazá xogue un papel espectacular na traxectoria científica de Turing, pero chegou a simbolizalo dunha forma tal que a maioría pensamos algunha vez que o logo de Apple era unha homenaxe á súa figura e non (como seica é) á de Newton. Turing é unha figura que non tivo unha popularidade acorde ás súas achegas nin á súa importancia social. Nin máis nin menos é un dos responsábeis da vitoria aliada na Segunda Guerra Mundial. Non participou directamente nas batallas, pero liderou a guerra no campo da espionaxe e a contraespionaxe axudando a rebentar os códigos das máquinas de cifrado Enigma, empregadas polos alemáns para as súas comunicacións militares. O acurtamento do conflito que isto provocou significou a salvación de incontábeis vidas humanas, un feito aínda así menos valorado que as mostras de valor realizadas no campo de combate por outras persoas.

Porén Turing non foi só un heroe na guerra dos gabinetes. O seu traballo posterior nos primeiros pasos da informática estabeleceu moitos dos conceptos que hoxe manexamos e adiantou algúns outros na relación entre o ser humano e as máquinas que nos seguirán servindo no futuro, ao paso do avance tecnolóxico.

Hai tempo vía nun documental alguén que explicaba como a guerra fortalecera a idea dun sistema de saúde público na cultura británica. “Se lle pedíamos a xente que fose morrer polo seu país, tamén era xusto que o seu país coidase dela cando o precisase”. Unha máxima tan brillante, porén, non puido aplicarse noutros campos da sociedade nin serviu para entender outro tipo de cousas. Alan Turing, homosexual, viviu un auténtico inferno persoal na Gran Bretaña de posguerra: un proceso por perversión sexual que acabou coa súa carreira e unha pena que incluía unha tentativa de “curación” forzada mediante a inxección de estróxenos que arruinaron a súa vida e o seu sentido da sexualidade. Torturado e marxinado polo mesmo estado ao que salvara da barbarie bélica, Turing pon fin á súa vida deixando un un falso siloxismo que trata de manifestar o absurdo social en choque coa racionalidade máis básica. A sexualidade de Turing non afecta ao seu xenial traballo científico, da mesma forma que non afectaría o seu xénero, a súa raza nin a súa procedencia social.

Pasaron moitas décadas antes de que a figura de Turing fose restaurada, o estado británico desculpouse formalmente aínda en 2009 e en parte podemos dicir que a popularización da súa personalidade está en curso. Por iso, e porque a nosa flamante racionalidade social seguirá correndo riscos nos próximos anos, é que quixen usurpar con esta entrada a morte do artífice da terceira mazá, aínda que estou seguro de que non lle importaría.

#Activismo e resistencia #Ciencia e tecnoloxía #LGBTQ