Febreiro 2011 - Mario Regueira

28/02/2011 by marioregueira

A bandeira occitana da Galiza

As historias dos pobos nunca son comparábeis, nin sequera as daqueles que sufriron opresións similares e trataron de desenvolver unha certa noción de resistencia. A aprendizaxe é difícil, os contextos culturais nunca son equiparábeis e as experiencias adoitan ser personalísimas e pouco doadas de transportar entre ambos contextos. Se nuns lugares funcionaron as Ikastolas e as Diwan, outros enfróntanse a tremendas suspicacias perante calquera iniciativa de ensino que non sexa completamente pública. Se uns envexamos o tecido social e a impregnación conseguida a distintos niveis da sociedade e dos partidos políticos, outros envexan en nós a fortaleza do movemento sindical e a noción de clase que tiveron sempre as nosas reivindicacións.

Nunca poderemos crear unha historia paralela entre Occitania e a Galiza. Durante o finais dos sesenta o movemento occitanista comezou a súa grande ascensión. Contan que naquel momento algúns dos rapaces do maio francés consideraban moi chic a causa occitana, e comparábana sen rubor co Vietnam, vencellándoa á roda das nacións que loitaban contra o imperialismo nun proceso de descolonización. Occitania como unha colonia que debera ser liberada. Nós, naquela altura estabamos nacendo e intentando sobrevivir ás noites de pedra, e aínda que Novoneyra xa andaba a murmurar aquilo de Irmandiños de Galicia Vietcong, a situación era completamente distinta ao movemento e rede social que tecían os occitanos, coa esquerda do estado sorríndolles, aínda que nunca demasiado ou nunca disposta a pasar do xesto amable ao compromiso decidido.

As historias dos pobos son complexas e a miúdo é inxusto comparalas. A situación das nacións oprimidas polo Estado francés pode parecer, por momentos, moitísimo máis grave que a nosa. Occitania non é nada, nin sequera unha provincia mutilada. Non hai ningún estatus xurídico, só unhas isoglosas cada día máis diluídas e un símbolo que se mantén nos escudos das cidades e nas bandeiras dun movemento social que hoxe é unha pálida sombra do que foi, ou do que puido chegar a ser. O idioma occitano só ten recoñecemento legal no Estado español (promovido polo goberno catalán no pequeno val de Arán) e a súa saúde cambalea e ameaza a desaparición nunhas cantas xeracións. Podemos dicir que a aposta do occitanismo e a súa corrente inicial de simpatía fracasou ou está fracasando. Reducidos á marxinalidade, cos seus grupos políticos perdidos nunha miríada de secesións e disensións internas, incapaces de artellar unha rede social sólida para o movemento, os occitanistas enfrontan dende hai xa varios anos un dos momentos máis difíciles da súa historia.

Hoxe por hoxe, e aínda que as historias dos pobos nunca son comparábeis, non deixo de ter deja-vus occitanos cada vez que vexo os pasos dos galeguismo nos últimos anos. E aínda que moi lonxe aínda dese momento, vibra o temor de que isto non sexa unha crise momentánea, senón o principio da derrota social definitiva, o temor de que o camiño que, salvo honrosas excepcións, parece conducirnos cara ao abismo, nos afaste cada vez máis da sociedade e nos deixe reducidos a enxames de asociacións para as que a simple existencia de Galiza como cultura sexa un obxectivo inacadábel.

A primeira vez que vin unha bandeira occitana levada por occitanistas pareceume que estaba a ver un unicornio, un ser mitolóxico que só coñecera por descricións pouco precisas. Oxalá nunca vexamos os nosos símbolos nese estado de excepcionalidade e o mal momento sexa só iso, un mal momento que serve de proba para o tesón co que temos que seguir traballando.

#Activismo e resistencia #Galiza

25/02/2011 by marioregueira

Herexes, ritos e flores na estrada

A primeira novela do colectivo Luther Blisset (hoxe Wu Ming) chamouse Q, e nalgunhas edicións engadiu O cazador de herexes como subtítulo. Estaba ambientada nas revoltas dos anabaptistas alemáns, unha seita (todas o son) cristiá que se atopou nun fogo cruzado entre católicos e protestantes. Se por unha banda se opuñan ao poder do Papa nunha liña próxima á marcada por Lutero, unha parte dos anabaptistas decatouse axiña de que a aposta dos luteranos pasaba por substituír o servilismo a este pola submisión aos príncipes. Naturalmente todo isto aparecía explicitado en diverxencias sobre dogmas de fe, aínda que un dos méritos da novela é deixar percibir como toda confrontación relixiosa non era máis que unha pantalla que ocultaba unha confrontación política.

A idea da cristiandade defendida polos anabaptistas pasaba esencialmente polo pacifismo, a non violencia e a tolerancia con outras relixións, pero sobre todo pola idea de que o cristianismo era ante todo comunidade consciente en constante construción, unha urdime de lazos de solidariedade e axuda mutua que debía contribuír á construción das cidades celestes na terra e que mal asumía calquera tipo de xerarquía non divina. Se cadra por iso a razón principal da súa disidencia foi a negación do bautismo infantil como forma de cristianizar. Para os anabaptistas a práctica da relixión non podía depender dun ritual esencial efectuado sobre unha persoa que aínda non tiña capacidade de raciocinio. A fe debía ser unha escolla persoal e consciente, e a decisión de bautizarse (ou non facelo) só podía ser exercida por adultos.

Os anabaptistas foron completamente masacrados nalgún momento da historia. Acontece habitualmente cos colectivos que pretenden vivir á marxe dos poderosos e que antepoñen a liberdade e a acción consciente á ética do rabaño promovida polas instancias do poder. Non deixa de resultar curioso como as apostas que veñen dos príncipes e dos papas (é dicir, da caverna) sempre remiten ao mesmo: a ritualización e o apelo ao inconsciente. Se cadra porque os ritos afastan ás persoas dun comportamento lóxico e activo, así como da toma de decisións. Fanas máis dóciles, máis doadas de manexar. Estes días tivemos un exemplo máis coa nova campaña da Xunta para disuadir da condución baixo os efectos do alcol. Ante un problema da gravidade e implicacións que teñen os accidentes de tráfico, o plan de xestión do noso goberno autonómico pasa por pinchar unha canción nos bares, a ser posíbel convertela na canción do final da noite. Pensará o mal goberno que o feito de repenicar unha canción pode facer que os que xa están bébedos deixen o carro no que viñeron para volver a pé? Salvaranos o feito de repetila como un mantra, como un novo rito polo que non debemos pensar no noso día a día? Se cadra o seu ton repetitivo fará que esquezamos a inversión de cartos nunha campaña mediática e non de seguridade nas estradas, nos favores políticos que paga, ou onde están os buses nocturnos que até o de agora se perfilaran como unha solución moito máis lóxica.

Cambian un bus por unha canción. Unha canción que tes que cantar á saída dos bares até que entre na parte máis adormecida da túa cabeza e integre e pase a formar parte da realidade ritualizada pola que queren gobernarnos.

Non caian nos seus ritos. Lean a novela. Non escoiten a canción.

#Galiza #Literatura #Mitoloxías #Música

16/02/2011 by marioregueira

Batman en Barcelona

A banda deseñada xa ten un par de anos, pero en realidade hai moi pouco que me crucei con ela e non deixou de captar a miña atención. Levar ao cabaleiro escuro dunha cidade gótica a outra parecía un exercicio que merecía atención e sen dúbida podo xulgar que deu un resultado curioso, deses que dan para estudar o cruce de culturas, o imaxinario e os mitos nos que unhas e outras se apoian.

Non entrarei na crítica da banda en si mesma, que polo visto non contentou a todo o mundo. Quero falar do detalle simple e vexilolóxico que ilustra esta entrada. Si, camaradas, Batman non só ten o atrevemento de pasear por Barcelona, non só esconde os seus vehículos baixo a fonte máxica de Montjuic, e non só ten o atrevemento (como Bruce Wayne) de falar en catalán, senón que mesmo chega a empuñar unha senyera para enfrontarse aos seus inimigos.

Dentro da historia, na que introduce mito do San Jordi, Batman transmútase no novo vencedor do dragón, encarnado por Killer Croc. Sérvese para iso dun símbolo omnipresente na cidade. Resulta abraiante, até para quen vai preparado, a omnipresencia dos quatre rius de sang nas cidades catalás. Obviamente non só nas bandeiras oficiais, nin nos símbolos locais inspirados nel, senón moi especialmente nos balcóns e fiestras das casas, e tamén nas pequenas manifestacións do día a día. Non resulta estraño, por tanto que Batman botase man diso, a fin de contas, é bastante doado atopar unha bandeira catalá nun paseo por Barcelona, xa non digamos nunha carreira apresurada e en loita contra o mal. Porén, a unha persoa da Galiza, por desgraza, si que lle resultará estraña a forma de alardear, non só das vistas fermosas da cidade, senón tamén a forma de non esconder a existencia dunha lingua propia e a dun símbolo nacional.

Non entro nos problemas económicos e de contacto que dificultan a existencia dun Batman nalgunha das nosas cidades. Seguramente sexa moi complicado facer saltar ao cabaleiro escuro polas torres da catedral de Compostela, as murallas de Lugo, ou polos edificios de Vigo, A Coruña ou Ourense. A fin de contas, Barcelona tamén é nos últimos anos unha marca comercial e como tal procura publicitarse. Porén, aínda con esa perspectiva en mente, podemos dicir que o camiño cara ao éxito (polo menos nese sentido) pasa por non renegar do que es e non tentar tapar ningún aspecto importante dos que te conforman, ao contrario, tratar de amosalos cun certo orgullo.

Hai un sexto sentido que me di que, a pesar de que poderiamos contar coa correspondente versión da banda deseñada en galego, moi poucos guionistas se atreverían a poñer a Bruce Wayne, un millonario, falando en galego, unha lingua de pobres. E xa non falemos da hipotética aparición dun símbolo nacional que foi extirpado dun deseño tan radical coma este para evitar a súa excesiva “politización”.

Pode parecer ridículo para moitos, pero unha parte importante do noso futuro como cultura pasa pola relación con outras culturas, especialmente en eidos que atinxen á cultura de masas urbana e que requiren un desenvolvemento que aínda estamos lonxe de atinxir. A transmisións dos nosos mitos (como simple literatura) son vitais se queremos ter algo que dicir na enorme pota onde se coce o caldo das culturas. Algo que dicir que exceda o que se lles conta aos turistas as fins de semana, claro. E conste, que abenzoamos moi a miúdo este tipo de guerrilla que nos coloca as cores en lugares insospeitados, pero mesmo así un querería unha presenza máis resolta, un darnos a coñecer aínda nas lendas máis básicas, un certo orgullo de amosar o que somos. Un Jazz Maynard que mude o Raval polo barrio de San Pedro e o pasaporte catalán (sic) polo galego, unha visita de Corto Maltés á Torre de Hercules/Breogán a continuar as Célticas, un Asterix na Galiza, irmandamento cos ártabros e ataque ás murallas de Lugo incluído, ou un Batman pendurado da Berenguela. Cousas que servirían, ademais, para achegar a nosa cultura e o orgullo pola nosa lingua e a nosa identidade ás novas xeracións (aínda que non só).

De feito con panda coma esta (e coma esta, que non estaba o día que fixeron a foto de arriba), só cabería berrar o mítico: Santos morcegos, Batman, acúdenos!

#Banda Deseñada #Galiza

02/02/2011 by marioregueira

O día d@s que perderon a terra

Hai moitos anos escoitei nun documental sobre o movemento Sem-Terra, que a súa militancia lle tiña unha grande devoción a Iemanjá. Negada a terra ficaba só encomendar a sorte á señora dos mares. Dentro da riqueza do panteón afro-brasileiro, a figura da dona das augas tenme engaiolado dende a infancia, probabelmente porque no arsenal de música brasileira dos meus pais non eran poucas as cancións que protagonizaba. Tamén, porque nun particular sincretismo persoal non podía deixar de relacionala coa Virxe do Carme e as cerimonias de flores no mar que tantas veces acompañei na miña infancia. Aínda así, aprofundando un pouco na súa historia pódese ver que parte da deusa ocultaron os afrodescendentes americanos na figura dunha virxe católica. Ao contrario que a configuración da muller que esconde a tradición cristiá, limitada á pasividade e á maternidade, a orisha africana é unha potencia violenta e teimuda, moitas veces vingativa e cun grande poder que hai que aprender a respectar. No nome dos que día a día perdemos a terra, as miñas arroutadas pagás e as miñas lembranzas da infancia pídenlle a Iemanjá unha onda que asolague o mal goberno e encha de marés vivas un país que nunca as precisou tanto. A dous de febreiro, salve raíña!

E por suposto, o 2 de febreiro é un día tan bo como calquera outro para retomar un blogue que perdeu o ritmo entre vacacións, enfermidades, viaxes e partidos internacionais de billarda.

#Activismo e resistencia #Cotidiano #Mitoloxías