Hai un par de días que quería responder a esta pregunta, que apunta á polémica sobre o préstamo de pago nas bibliotecas públicas: “Achegar a literatura a todos ten que ser gratuíto?”. Existe unha resposta curta e unha longa, por variar, comezaremos pola longa.

E comezar pola resposta longa implica en primeiro lugar desmontar a pregunta e sinalar a grande demagoxia coa que está formulada. É certo que vinte céntimos por libro é un prezo sumamente accesíbel por “seis ou sete horas de lectura”. Que hoxe en día hai poucas cousas que custen tan pouco e iso que nen sequera se menciona a vontade do goberno de asumir ese pago directamente para que non chegue aos cidadáns dunha forma demasiado evidente. Vinte céntimos, nos días que corren, son unha minucia desprezábel, non os custa un café e non se lle dan a un pobre, polo que supoñemos que non representan unha barreira económica á hora de acceder á “literatura”.

O problema, por tanto, non será nunca o prezo, senón a cesión nos nosos dereitos que representa abrir a mao a esa posibilidade. Seguramente vinte céntimos tamén sexan unha taxa aceptábel para moitas outras cousas, como o acceso a parques públicos, ou os baños de mar na praia. A cuestión é se como cidadáns e cidadás vamos consentir que se sigan mercantilizando bens comúns polos que, en teoría, xa estamos pagando cos nosos impostos. Os libros das bibliotecas xa son nosos, os edificios que os acollen foron construídos cos nosos cartos e as persoas que as xestionan cobran todos os meses de todos nós. Ao mesmo tempo, a taxa intenta impoñer un principio de usufruto persoal que é igualmente falso. Eu non son o único que me beneficio dos libros que leo, a cultura non admite símiles tan concretos coa alimentación, senón que aproveita simultaneamente a toda unha comunidade. Esta mesma nota está baseada probabelmente en centos de libros que lin nalgún momento da miña vida, que conformaron o meu pensamento e polos que me resultaría imposíbel esixir aos lectores unha compensación económica.

Sempre fun partidario de que @s autores puidesen vivir do seu traballo como produtores culturais. O que me resulta moi complicado é aceptar a posibilidade de que o fagan imitando ás discográficas e a custe de perseguir aos usuarios dos seus propios produtos. Nesta ecuación existen moitas máis instancias ás que atacar, e non se atopan na parte de abaixo da pirámide, senón na de arriba. Son o único que ve que esta medida, máis que protexer aos autores o que fai é deixalos nas mans das xerarquías arbitrarias do mercantilismo? Estamos preparad@s para un mundo de lóxica blockbuster no que Stephanie Meyer reciba máis cartos das nosas institucións que Manuel Rivas e no que Dan Brown ningunee a Roberto Bolaño? E que faremos cando dentro de vinte anos, a industria esixa un canon maior polo “lucro cesante” que representa cada libro non vendido?

Non se trata dos meus vinte céntimos, ningún prezo é o suficientemente atractivo cando o que estás vendendo son os teu dereitos. E a resposta curta e si, achegar a literatura (na máxima extensión da palabra), a tod@s, debería ser completa e irrenunciabelmente gratuíto. Que haxa que estalo repetindo só confirma a deriva na que vivimos.